Ναγκόρνο Καραμπάχ – Η επόμενη μέρα

Γιώργος Χλωρός

Οι σκηνές με τους Αρμένιους να καίνε τα σπίτια τους, να κοινωνούν για τελευταία φορά στα μοναστήρια και τις εκκλησίες τους και να αποχωρούν από τις κατεχόμενες περιοχές του Αζερμπαϊτζάν μαζικά με κονβόϊ οχημάτων προς τα διεθνώς αναγνωρισμένα σύνορα της Αρμενίας, λίγο πριν παραδοθούν στον Αζέρικο στρατό, έρχονται να μας θυμίσουν ότι σε κάθε πόλεμο και ανεξάρτητα από την κατάληξη του είναι ο άμαχος πληθυσμός αυτός που πληρώνει το τίμημα. (βλ. Αρμένιοι πολίτες καίνε τα σπίτια τους πριν φύγουν ως πρόσφυγες από το Καλμπαχάρ https://twitter.com/ilKinHasani/status/1327530978919800832 )

Πριν συμβεί αυτό στους Αρμένιους του Αζερμπαϊτζάν, το ίδιο είχε συμβεί στους Αζέρους που κατοικούσαν εκεί μέχρι το 1994 και είχαν εκδιωχθεί τότε από τον Αρμενικό στρατό.

Με την συμφωνία που επέβαλε η νίκη των Αζερικών δυνάμεων στον πόλεμο των 6 εβδομάδων, και επικύρωσε η Ρωσική προεδρία, η Αρμενία καλείται να παραδώσει όχι μόνο τα εδάφη που κατέλαβε το Αζερμπαϊτζάν νοτίως του Ναγκόρνο Καραμπάχ, αλλά όλα τα κατεχόμενα Αζέρικα εδάφη από τις Αρμενικές δυνάμεις βορείως της περιοχής.

Θα διατηρηθεί μόνο η περιοχή του Ναγκόρνο Καραμπάχ -χωρίς δηλαδή τις παράνομες κτήσεις του- και μια στενή λωρίδα του διεθνούς αυτοκινητοδρόμου του Λατσίν που ενώνει την Αρμενία με το Ναγκόρνο Καραμπάχ, θα τεθεί στη διεθνή εποπτεία της Ρωσίας με σκοπό την ελεύθερη μετακίνηση των Αρμένιων από δύση προς ανατολή μέσα από Αζέρικα εδάφη. (βλέπε χάρτη)

Είναι δηλαδή μια φόρμουλα που είναι χειρότερη για την Αρμενία από αυτήν που είχαν συμφωνήσει τα δύο μέρη στις διαπραγματεύσεις μεταξύ 2007 και 2011. Τότε που η Αρμενία είχε το πάνω χέρι και θα μπορούσε να διατηρήσει κάτι από τα κατεχόμενα του πρώτου πολέμου. Ωστόσο η Αρμένικη ηγεσία δέσμια του εθνικιστικού μεγαλοϊδεατισμού σαμποτάρισε στην πράξη την διευθέτηση. Και η αλλαγή στάσης της Ρωσίας μετά το 2016 δεν αναγνώστηκε εγκαίρως από τους Αρμένιους ηγέτες που κλήθηκαν τώρα σε μια στρατηγική ήττα. (βλέπε προηγούμενο σημείωμα στη Νέα Προοπτική για το θέμα).

Η παράδοση των εδαφών που ορίζει η συμφωνία παρασύρει ωστόσο χιλιάδες Αρμένιους που είτε έμεναν ως μειονότητες στην περιοχή αυτή επί αιώνες, είτε είχαν μεταφερθεί ως έποικοι μετά το 1994. Σε καμιά περίπτωση δεν μπορούν να μείνουν καθώς στη συμφωνία δεν προβλέπεται τίποτα για την τύχη τους πέρα από μια αόριστη αναφορά σε προστασία των μειονοτήτων και των προσφύγων. Είναι όμως άγνωστο ακόμη όχι μόνο το μέγεθος του πληθυσμού που θα ξεριζωθεί αλλά τι θα συμβεί με την επανεγκατάσταση στην περιοχή των Αζέρων προσφύγων που είχαν εκδιωχθεί παλαιότερα.

Αυτή η συμφωνία ήδη έχει αρχίσει να μπαίνει σε εφαρμογή με την ανάπτυξη της Ρωσικής στρατιωτικής δύναμης που αριθμεί 2500 στρατιώτες στο Λατσίν και τοποτηρητές στις άλλες περιοχές που εκκενώνουν οι Αρμένιοι. Ήδη έχει ξεκινήσει από τις 16 Νοεμβρίου, η σταδιακή απαγκίστρωση των Αρμενικών δυνάμεων και η ανάπτυξη των Αζερικών. Αυτή πρέπει να ολοκληρωθεί στις διάφορες περιοχές μέχρι τις 20 Δεκεμβρίου αν και σε πιο πρόσφατη ενημέρωση οι δύο αντιμαχόμενοι συμφώνησαν σε ολιγοήμερη απόκλιση από το χρονοδιάγραμμα για τεχνικούς λόγους εξαιτίας της αλλαγής των κλιματολογικών συνθηκών που δυσχεραίνουν την μετακίνηση βαρέων στρατιωτικών οχημάτων από ορισμένα σημεία.

Στο μεταξύ μια σειρά σημαντικές και παράλληλες διπλωματικές δράσεις συμβαίνουν στην περιοχή και διεθνώς.

Καταρχάς από τις συνομιλίες Ρώσου Υπεξ Λαβρόφ, του Αμερικανού Υπεξ Πομπέο και του Γάλλου Λε Μπριαν, που ανήκουν στην τρόϊκα των διεθνών διαμεσολαβητών επιβεβαιώθηκε από μεριάς των δυτικών, η πρωτοκαθεδρία που δίνουν στη Μόσχα σε αυτή την περιοχή. Οι δύο δυτικοί το μόνο που είπαν είναι πως ανησυχούν για την προσπάθεια της Τουρκίας να αποκτήσει έναν διευρυμένο ρόλο στο θέμα. Με άλλα λόγια οι δύο μεγάλες δυτικές δυνάμεις του ΝΑΤΟ ζήτησαν από τον Ρώσο αντίπαλό τους, να περιορίσει τον δικό τους σύμμαχο, την Τουρκία! (https://mirrorspectator.com/2020/11/17/us-secretary-of-state-pompeo-discussed-karabakh-with-french-foreign-minister-le-drian/ )

Μια Τουρκία της οποίας το κοινοβούλιο ψήφισε την πρόταση του Ερντογάν να αναπτύξει στρατιωτική δύναμη στον Καύκασο. Ωστόσο όπως είπαμε σε προηγούμενό μας σημείωμα, αυτή τελικά θα περιοριστεί σε παρατηρητές αξιωματικούς διότι η Ρωσία δεν συμφωνεί με κάτι παραπάνω. Όπως ο ίδιος ο Πούτιν δήλωσε στο RIA Novosti: “Η ανάπτυξη τουρκικών στρατιωτικών δυνάμεων στην περιοχή θα αποτελούσε μέγιστη πρόκληση. Ο Ερντογάν το κατανοεί αυτό.” (https://t.me/rian_ru/65788 )

Σε δεύτερη μοίρα, πέρασε στα ψιλά η είδηση πως ο μεγάλος αγωγός του Αζέρικου φυσικού αερίου TAP, ολοκληρώθηκε με την ένωση στην Αδριατική των τελευταίων τμημάτων του και έτσι άρχισε η αντίστροφη μέτρηση στη λειτουργία του που θα προμηθεύει μαζικά την δυτική Ευρώπη με τον Αζέρικο ενεργειακό πλούτο. (https://ypodomes.com/i-emporiki-leitoyrgia-toy-tap-kai-i-energeiaki-skakiera-tis-eyropis/ )

Θυμίζουμε ότι ο αγωγός αυτός ξεκινάει από το Μπακού, παρακάμπτει την Αρμενία και μέσω Γεωργίας, μπαίνει σε Τουρκικό έδαφος. Από εκεί πάει με διακλαδώσεις προς την δύση μέσα από Ελλάδα, Αλβανία, Ιταλία, ενώ ο νότιος κλάδος του κατευθύνεται προς την Μεσόγειο και έχει ανταπόκριση από εκεί με τα λιμάνια ή σύνδεση με αγωγούς της νοτιοανατολικής Μεσογείου. Θυμίζουμε επίσης ότι κατά την διάρκεια του πολέμου, το Αρμένικο πυροβολικό χτύπησε την Αζέρικη πόλη Γκάντζα από την οποία διέρχεται ο αγωγός.

Σε δηλώσεις του προέδρου Πούτιν στο Ρωσικό telegram (το αντίστοιχο του twitter) ειπώθηκε πάντως πως το πρόβλημα του Ναγκόρνο Καραμπάχ δεν έχει ακόμη λυθεί εντελώς, και πως μόνο αν αποκατασταθούν οι σχέσεις ανάμεσα σε Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν θα μπορέσει να γίνει οριστική διευθέτηση. Ακόμη και το θέμα της κωμόπολης Σούσα που ήταν το κλειδί που οδήγησε στην Αρμενική συνθηκολόγηση φαίνεται πως είναι στο αέρα, καθώς όπως είπε ο Πούτιν δεν είχε τεθεί στις διαπραγματεύσεις. Τον Οκτώβριο είχε πείσει τον Αλίεφ να σταματήσει τις εχθροπραξίες υπό τον όρο να επιστραφούν στη Σούσα οι πρόσφυγες, αλλά η Αρμενία τότε το είχε απορρίψει. Είπε επίσης πως σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο το Ναγκόρνο Καραμπάχ είναι αυτόνομο έδαφος του Αζερμπαϊτζάν και όχι ανεξάρτητο κράτος. Ούτε καν η Αρμενία δεν το αναγνωρίζει ως τέτοιο. Κανείς δεν επιτέθηκε στα διεθνή σύνορα της Αρμενίας…

Τέλος αναφερόμενος για την έκρυθμη κατάσταση στο εσωτερικό της Αρμενίας, ο Ρώσος πρόεδρος έκανε μια κίνηση καλής θέλησης προς την μεριά του Πανισιάν λέγοντας πως δεν είναι σωστό να κατηγορούν τον Πανισιάν για προδοσία, καθώς με την πορεία των προηγούμενων διαπραγματεύσεων και του τωρινού πολέμου, φάνηκε πως δεν είχε εναλλακτική.

Στο μεταξύ η Αρμενία είναι στα πρόθυρα εμφυλίου πολέμου καθώς στην ήδη εκρηκτική κατάσταση ήρθε να προστεθεί και η ανοιχτή πολιτειακή ρήξη με υπουργούς και στελέχη της κρατικής μηχανής να παραιτούνται και τον Πασινιάν να απειλεί τους διαδηλωτές με κήρυξη στρατιωτικού νόμου.

Την παραίτηση της κυβέρνησης και σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας για να πάει την χώρα σε εκλογές ζήτησε ο πρόεδρος Σαρκισιάν. Καθημερινές είναι οι πορείες και οι συγκρούσεις ανάμεσα σε αντιπάλους και οπαδούς του πρωθυπουργού με συλλήψεις στο Ερεβάν. Ο Πασινιάν δηλώνει όμως πως δεν θα παραιτηθεί και καλεί σε πορείες και τους δικούς του υποστηρικτές.

ΠΗΓΕΣ

Χάρτης της περιοχής με τις προβλέψεις της συμφωνίας