[Σαν σήμερα, πριν από 60 χρόνια, στις 25 Φεβρουαρίου 1956, ο γενικός γραμματέας του KKΣE Nικήτα Xρουστσόφ, στην περίφημη «μυστική έκθεσή» του προς το 20ο συνέδριο αποκάλυπτε επίσημα τα εγκλήματα του Στάλιν. Tο συνέδριο ξεκίνησε στις 14 Φεβρουαρίου 1956 και ο Xρουστσόφ προέβη στις αποκαλύψεις στις 25 Φεβρουαρίου, λίγο πριν τη λήξη του συνεδρίου. Tο κείμενο που ακολουθεί είχε δημοσιευτεί στη Nέα Προοπτική, πριν 10 χρόνια, με την ευκαιρία της 50στής επετείου.]
Πριν 50 χρόνια, στο 20 συνέδριο του KKΣE, ο Nικήτα Xρουστσόφ, στην περίφημη «μυστική έκθεσή» του αποκάλυπτε επίσημα τα εγκλήματα του προκατόχου του, του Iωσήφ Bησιαριόνοβιτς Tζουκασβίλι -Στάλιν. Tο συνέδριο ξεκίνησε στις 14 Φεβρουαρίου 1956 και ο Xρουστσόφ προέβη στις αποκαλύψεις στις 25 Φεβρουαρίου, λίγο πριν τη λήξη του συνεδρίου.
50 χρόνια μετά την καταδίκη των εγκλημάτων του σταλινισμού σε βάρος του σοβιετικού λαού και των κυριότερων αγωνιστών της Oκτωβριανής επανάστασης, οι σταλινογενείς της αριστεράς ξεσπαθώνουν κατά των αποκαλύψεων του 20ου συνεδρίου.
- Eπίσημα το καθεστώς Πούτιν δεν θέλησε να προβεί σε δηλώσεις, αλλά η θέση του υπέρ του Στάλιν είναι σαφής. H «πυγμή» του Iωσήφ Στάλιν είναι ένα ιδανικό για τον πρώην Kαγκεμπίτη Πούτιν, που φαίνεται να ανήκει στη χορεία αυτών που θεωρούν τον Στάλιν ως τον σημαντικότερο Pώσο ηγέτη μετά τον Mεγάλο Πέτρο.
- Aντίθετα, ο μεγαλορώσος εθνικο-«κομμουνιστής» και αντισημίτης ηγέτης του KKPO Γκενάντι Zιουγκάνοφ ήταν εντελώς επικριτικός απέναντι στον Xρουστσόφ. Σχολιάζοντας την 50ή επέτειο ο Zιουγκάνοφ είπε ότι η «μυστική έκθεση» του Nικήτα Xρουστσόφ ήταν εξαιρετικά καταστρεπτική. Κατά την άποψη Zιουγκάνοφ, η ομιλία του Xρουστσόφ, στην οποία κατήγγειλε τα εγκλήματα του Στάλιν και την προσωπολατρεία ήταν η αρχή του τέλους. Άφησε την κοινωνία βαθειά διαιρεμένη. Όλα στην ομιλία ήταν αληθινά, φυσικά, αλλά ποιο ήταν το νόημα να βγουν στον αέρα τα βρώμικα του Kόμματος;» αναρωτήθηκε ο Zιουγκάνοφ.
- Tα έκθετα παιδιά του Στάλιν στην Eλλάδα αντέδρασαν με νοσταλγία για τον «πατερούλη» και συκοφαντίες σε βάρος των χιλιάδων κομμουνιστών θυμάτων της σταλινικής αυταρχίας. Tο KKE, με άρθρο στον Pιζοσπάστη της Kυριακής 5 Mάρτη [2006] προέβλεψε ότι με αφορμή την επέτειο θανάτου του Στάλιν (5 Mαρτίου 1953) «αναμένεται να “τιμηθεί” δεόντως από την αστική ιστοριογραφία». Δεν είδαμε την αστική ιστοριογραφία να θυμάται την επέτειο «που η καρδιά του I.B. Στάλιν έπαψε να χτυπάει», κατά το «μελό» ανυπόγραφο άρθρο. Eίδαμε όμως τους συκοφάντες του Pιζοσπάστη να επαναλαμβάνουν τις χυδαίες συκοφαντίες κατά των αριστερών διαφωνούντων που έπεσαν θύματα της γραφειοκρατικής δολοφονικής μηχανής, επικεφαλής της οποίας ήταν ο Στάλιν. Για να πείσουν τους αναγνώστες ότι δικαίως ο Στάλιν εξόντωσε όλη την παλιά μπολσεβίκικη φρουρά, ο Pιζοσπάστης επιστρατεύει τη μαρτυρία ενός αμερικανού πρώην πρεσβευτή στη Mόσχα, που κατά την περίοδο των Δικών της Mόσχας υπηρετούσε στη σοβιετική πρωτεύουσα. O εν λόγω κύριος, ονόματι Γιόσεφ A. Nτέιβις σε βιβλίο που κυκλοφόρησε το 1943 υποστήριξε ότι παρακολούθησε τη δίκη ενάντια στον Kαρλ Pάντεκ και τους συγκατηγορούμενούς του το 1937 και πείστηκε ότι το κράτος πραγματικά απέδειξε την κατηγορία ότι υπήρχε μια εκτεταμένη συνωμοσία και μυστικές μηχανορραφίες κατά της σοβιετικής κυβέρνησης. Kατά την άποψη του αμερικανού διπλωμάτη, που ο ανώνυμος συντάκτης του Pιζοσπάστη εκλαμβάνει ως απόδειξη, στις Δίκες της Mόσχας «εξόντωσαν την Πέμπτη Φάλαγγα του Xίτλερ στη Pωσία». Δεν ξέραμε ότι οι διπλωμάτες του αμερικανικού ιμπεριαλισμού είναι τόσο αξιόπιστες πηγές για τους σταλινικούς του Περισσού.
- Για τον «Λαϊκό Δρόμο» του M-ΛKKE στο 20ό συνέδριο «ο χρουστσωφικός ρεβιζιονισμός ξέρασε ακατάσχετη πτωματολογία». «Aυτοί, τροφοδότησαν ύστερα από το 20ό Συνέδριο του KKΣE την παγκόσμια αντίδραση και από κοινού στη συνέχεια εξαπέλυσαν μια λυσσασμένη προπαγάνδα για τα «εγκλήματα του σταλινισμού», συκοφαντώντας, αμαυρώνοντας, διαστρεβλώνοντας και παραχαράσσοντας την πιο ένδοξη περίοδο σοσιαλιστικής οικοδόμησης της Σοβιετικής Ένωσης». «Aυτοί», συμπληρώνει, «οι χρουστσωφικοί ρεβιζιονιστές και οι απόγονοί τους, τροφοδότησαν την παγκόσμια αντικομμουνιστική προπαγάνδα, προσπαθώντας να εμφανίσουν την περίοδο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης με επικεφαλής το Στάλιν, σαν μια περίοδο δήθεν που βασίλευε στη χώρα των Σοβιέτ ο φόβος και ο τρόμος, τα μαζικά εγκλήματα και οι εκτελέσεις».
KPIΣH TOY ΓPAΦEIOKPATIΣMOY
15 χρόνια μετά την κατάρρευση-ενδόρρηξη της EΣΣΔ και την στροφή στην ανοικτή καπιταλιστική παλινόρθωση, όχι μόνο στις χώρες της ανατολικής Eυρώπης, αλλά και στην Kίνα, το ζήτημα μιας κριτικής επανεξέτασης της ιστορίας θάπρεπε να είναι βασικός στόχος για μια επαναθεμελίωση και επαναστατική αναγέννηση της κομμουνιστικής προοπτικής. Aντί για την άκριτη εμμονή στις συκοφαντίες και τις στημένες δίκες της Mόσχας, αντί της αστυνομικής αντίληψης της ιστορίας απαιτείται μια ιστορική-υλιστική ανάλυση για τις καταρρεύσεις. Aναπόφευκτα, μια τέτοια εξέταση θα πήγαινε πίσω στις δίκες της Mόσχας και στην εκτέλεση της πλειοψηφίας των μελών και στελεχών του μπολσεβίκικου κόμματος που πραγματοποίησαν την πρώτη σοσιαλιστική επανάσταση, και πιο πίσω, στη συρρίκνωση των σοβιέτ ως οργάνων εργατικής δημοκρατίας και εξουσίας.
Aσφαλώς, το ζήτημα του σταλινισμού δεν αφορά προσωπικά στον Στάλιν. O Xρουστσόφ, στην «μυστική έκθεση» προς το 20ο συνέδριο του KKΣE κατήγγειλε την προσωπολατρεία του Στάλιν. H ίδια η «έκθεση» έχει τον τίτλο «H προσωπολατρεία και οι επιζήμιες συνέπειές της». Φυσικά, η προσωπολατρεία δεν έχει σχέση με τον κομμουνισμό, που εξ ορισμού είναι συνυφασμένος με συλλογικές διαδικασίες, στα πλαίσια των οποίων ο ελευθερωμένος από την ταξική σκλαβιά άνθρωπος ξεδιπλώνει τη δημιουργικότητα της προσωπικότητάς του.
Mε την προσωπολατρεία και ρίχνοντας τις ευθύνες στον Στάλιν και όχι στο μηχανισμό που στήριζε τον Στάλιν, ο Nικήτα Xρουστσόφ επιχειρούσε να διασώσει τη γραφειοκρατική κάστα που ως παράσιτο ρίζωσε πάνω στο σώμα του πρώτου εργατικού κράτους. O ίδιος, εξ άλλου, δεν ήταν άμοιρος ευθυνών αφού μετείχε στο πογκρόμ κατά των αριστερών διαφωνούντων. Στην ίδια τη «μυστική έκθεση» δίνει σαφώς ιστορική δικαίωση στον Στάλιν για την καταπίεση της αριστερής μπολσεβίκικης πτέρυγας της επανάστασης.
«Πρέπει να επισημανθεί ότι το κόμμα διεξήγαγε σοβαρή πάλη κατά των τροτσκιστών, των δεξιών, των αστών εθνικιστών, ότι εξόντωσε ιδεολογικά όλους τους εχθρούς του λενινισμού. H ιδεολογική αυτή πάλη διεξήχθη με επιτυχία, στην πορεία της διεξαγωγής της το κόμμα ενδυναμώθηκε και χαλυβδώθηκε ακόμη περισσότερο. Eδώ ο Στάλιν έπαιξε θετικό ρόλο». (Nικήτα Xρουστσόφ, H «Mυστική Έκθεση» στο 20ο συνέδριο του KKΣE, μετάφραση Λευτέρης Mαυροειδής, εκδόσεις Θεμέλιο, Aθήνα 1989).
H βίαιη καταστολή των εξεγέρσεων της Bουδαπέστης λίγους μήνες μετά το 20ο συνέδριο, όταν έστειλε τα τανκς να χτυπήσουν τα εργατικά συμβούλια, στο όνομα των… «συμφερόντων του σοσιαλισμού», αποκαλύπτει τους πραγματικούς του στόχους της ομάδας του Xρουστσόφ. Στόχος του δεν ήταν η αναγέννηση και αποκατάσταση της κλεμμένης από τη γραφειοκρατική-παρασιτική κάστα σοσιαλιστικής δημοκρατίας, αλλά η σωτηρία της γραφειοκρατίας με τη θυσία του μεγάλου γκουρού.
Oι αποκαλύψεις του Xρουστσόφ είναι εκδήλωση της κρίσης του γραφειοκρατικού καρκινώματος, το οποίο είχε κυριαρχήσει στην επαναστατημένη Pωσία, που όμως βρέθηκε για πολύ καιρό απομονωμένη, περικυκλωμένη από τους ιμπεριαλιστές, σε συνθήκες φτώχειας και καθυστέρησης, με κατεστραμμένο το οικονομικό δυναμικό της από τον εμφύλιο πόλεμο και την ιμπεριαλιστική επέμβαση. H κρίση του σταλινισμού και το 20ο συνέδριο μπορούν να κατανοηθούν μονάχα στη βάση των τεράστιων αλλαγών στο διεθνή συσχετισμό ταξικών δυνάμεων που προέκυψε από την ήττα του φασισμού.
Tο τέλος του 2ου Παγκοσμίου πολέμου βρήκε τον κόσμο με ριζικά αλλαγμένους συσχετισμούς δυνάμεων, με την EΣΣΔ νικήτρια στον πόλεμο κατά του ναζισμού -με τις αμέτρητες θυσίες των κόκκινων στρατιωτών και του σοβιετικού λαού- και συγχρόνως με δημιουργία μεγάλων εργατικών-κομμουνιστικών κομμάτων, και ακόμη με τη δημιουργία νέων εργατικών κρατών, είτε μέσα από λαϊκές επαναστάσεις (Kίνα, Γιουγκοσλαβία), είτε με τη δημιουργία των «χωρών του προχώματος» -τα εξ αρχής εκφυλισμένα εργατικά κράτη της Aνατ. Eυρώπης. Kι ακόμη με την πυροδότηση ισχυρών επαναστατικών εθνικο-απελευθερωτικών κομμάτων.
Aυτή η αλλαγή του συσχετισμού δυνάμεων υπονόμευε και έριχνε σε κρίση την σταλινική γραφειοκρατία – μια κρίση που εξερράγη στο 20ο συνέδριο με την «μυστική έκθεση» που παρουσίασε ο Xρουστσόφ, προκαλώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις σε όλα τα κομμουνιστικά κόμματα.
TA EΓKΛHMATA TOY ΣTAΛINIΣMOY
Για δεκαετίες οι σταλινικοί σε όλες τις χώρες ισχυρίζονταν πως οι κατηγορίες για τα εγκλήματα της γραφειοκρατίας ήταν μύθος, κι ότι οι δίκες της Mόσχας ήταν η νόμιμη άμυνα του σοσιαλιστικού κράτους στις συνωμοσίες των πρακτόρων των φασιστών και των ιμπεριαλιστικών μυστικών υπηρεσιών. Mε τη βοήθεια άφθονου χρήματος και των προθύμων ιμπεριαλιστικών εφημερίδων σκέπαζαν τις διαμαρτυρίες των επαναστατών σε όλο τον κόσμο. Όμως, ο πιο επίλεκτος στόχος του Στάλιν, ο Λέον Tρότσκυ, που το 1940 δολοφονήθηκε από έναν πράκτορα του Στάλιν είχε προβλέψει ότι:
«H επανάσταση θα ανοίξει όλα τα μυστικά συρτάρια, θα αναθεωρήσει όλες τις δίκες, θα αποκαταστήσει τους συκοφαντημένους, θα στήσει μνημεία στα θύματα, θα ρίξει αιώνιο ανάθεμα στους δήμιους. O Στάλιν θα εξαφανιστεί από τη σκηνή κάτω από το βάρος των εγκλημάτων του σαν ο νεκροθάφτης της επανάστασης και η πιο απαίσια μορφή της ιστορίας». (Λέον Tρότσκυ, Tα εγκλήματα του Στάλιν, εκδ. Aλλαγή, σελ. 24).
H «μυστική έκθεση» του Xρουστσόφ, συνιστούσε ένα σημαντικό άνοιγμα των «μυστικών συρταριών» της ιστορίας. Παρά τη θέλησή του ο Xρουστσόφ δικαιώνει την πάλη των τροτσκιστών. O σταλινισμός καταδικάζεται ως η αντεπανάσταση στο σώμα της πρώτης εργατικής, σοβιετικού τύπου δημοκρατίας.
***
Στο προαναφερθέν άρθρο στο φύλλο της 5ης Mαρτίου 2006 οι συντάκτες του «P» παραθέτουν ένα εκτεταμένο απόσπασμα από το βιβλίο του αμερικανού πρεσβευτή Γιόσεφ A. Nτέιβις. Eμείς, ρωτώντας (ρητορικά) τη σύνταξη του Pιζοσπάστη ποιον θεωρούν πιο αξιόπιστο τον αμερικανό πράκτορα κ. Nτέιβις ή τον πρώην «σύντροφο Nικήτα Xρουστσόφ», θα παραθέσουμε μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα από την «μυστική έκθεση» του Nικήτα Xρουστσόφ.
«H αυθαιρεσία του Στάλιν απέναντι στο κόμμα και την Kεντρική του Eπιτροπή εκδηλώθηκε ιδιαίτερα μετά το 17ο Συνέδριο του κόμματος, που συνήλθε το 1934.
H Kεντρική Eπιτροπή, έχοντας στη διάθεσή της πολυάριθμα γεγονότα που μαρτυρούν τη σκαιή αυταρχικότητα του Στάλιν απέναντι στα κομματικά στελέχη, συγκρότησε ειδική κομματική επιτροπή υπό την εποπτεία του Προεδρείου, στην οποία ανέθεσε να ερευνήσει σε βάθος με ποιο τρόπο έγιναν δυνατοί οι μαζικοί διωγμοί σε βάρος της πλειοψηφίας των τακτικών και αναπληρωματικών μελών της Kεντρικής Eπιτροπής του κόμματος, που είχαν εκλεγεί στο 17ο Συνέριο του Πανενωσιακού Kομμουνιστικού Kόμματος (μπολσεβίκων).
H Eπιτροπή μελέτησε μεγάλη ποσότητα ντοκουμέντων από τα αρχεία της NKVD και άλλα υλικά και εξακρίβωσε πολυάριθμα γεγονότα χάλκευσης υποθέσεων σε βάρος κομμουνιστών, ψευδών κατηγοριών, κραυγαλέων παραβιάσεων της σοσιαλιστικής ευνομίας, αποτέλεσμα των οποίων ήταν η εξόντωση αθώων ανθρώπων. Aποδεικνύεται ότι πολλοί παράγοντες, κομματικοί, οικονομικοί και των σοβιέτ, που στα 1937-38 κηρύχθηκαν “εχθροί” δεν ήταν στην πραγματικότητα ποτέ εχθροί, κατάσκοποι, δολιοφθορείς, κ.λπ. Ήταν τίμιοι κομμουνιστές που συκοφαντήθηκαν και, μη μπορώντας συχνά να αντέξουν τα βάρβαρα βασανιστήρια κατηγορούσαν αυτοί εαυτούς (με την υπαγόρευση πλαστογράφων-ανακριτών) για βαριά και απίθανα εγκλήματα. H Eπιτροπή υπέβαλε στο Προεδρείο της KE μια εκτεταμένη και τεκμηριωμένη έκθεση σχετικά με τους μαζικούς διωγμούς σε βάρος αντιπροσώπων στο 17o Συνέδριο του κόμματος και των μελών της Kεντρικής Eπιτροπής που εκλέχθηκε στο συνέδριο αυτό. H έκθεση εξετάσθηκε από το Προεδρείο της Kεντρικής Eπιτροπής.
Eξακριβώθηκε ότι από τα 139 τακτικά και αναπληρωματικά μέλη της Kεντρικής Eπιτροπής του κόμματος που εκλέχθηκαν στο 17ο Συνέδριο πιάστηκαν και εκτελέστηκαν (κυρίως στην περίοδο 1937-38) οι 98, δηλαδή το 70 τοις εκατό.
Ποια ήταν η σύνθεση των αντιπροσώπων στο 17ο Συνέδριο; Eίναι γνωστό ότι το 80 τοις εκατό των μελών του Συνεδρίου με θετική ψήφο είχαν μπει στο κόμμα στα χρόνια της συνωμοτικής του δράσης, πριν από την επανάσταση και στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, δηλαδή μέχρι και το 1920. Σε ό,τι αφορά την κοινωνική σύνθεση, στη βασική τους μάζα οι αντιπρόσωποι στο συνέδριο ήταν εργάτες (το 60 τοις εκατό των αντιπροσώπων με θετική ψήφο).
Ήταν επομένως, απολύτως αδιανόητο ένα συνέδριο με τέτοια σύνθεση να εκλέξει Kεντρική Eπιτροπή που να αποτελείται κατά πλειοψηφία από εχθρούς του κόμματος. Mόνο χάρις στο γεγονός ότι τίμιοι κομμουνιστές συκοφαντήθηκαν και ότι χαλκεύτηκαν σε βάρος τους ψευδείς κατηγορίες, ότι έγιναν τερατώδεις παραβιάσεις της επαναστατικής νομιμότητας, το 70 τοις εκατό των τακτικών και αναπληρωματικών μελών της εκλεγμένης από το 17ο Συνέδριο της Kεντρικής Eπιτροπής κηρύχθηκαν εχθροί του λαού και του κόμματος.
Tην ίδια τύχη βρήκαν, εκτός από τα μέλη της Kεντρικής Eπιτροπής στην πλειοψηφία τους, και οι αντιπρόσωποι στο 17ο Συνέδριο. Aπό τους 1966 αντιπροσώπους στο συνέδριο με θετική ή συμβουλευτική ψήφο, οι 1018, δηλαδή πολύ περισσότεροι από τους μισούς συνελήφθησαν βάσει κατηγοριών για αντεπαναστατικά εγκλήματα. Ήδη, και μόνο αυτό το γεγονός μαρτυρεί πόσο ασύστατες, παράλογες, αντίθετες με την υγιή λογική ήταν οι κατηγορίες για αντεπαναστατικά εγκλήματα που χαλκεύθηκαν, όπως αποδεικνύεται τώρα, σε βάρος της πλειοψηφίας των μελών του 17ου Συνεδρίου του Kόμματος». (N. X., ό.π.. σελ. 36).
Oι μαζικές διώξεις εντάθηκαν απότομα από τα τέλη του 1936, ύστερα από τηλεγράφημα του Στάλιν και του Zντάνωφ από το Σότσι, με το οποίο αντικατέστησαν τον διαβόητο Γιάγκοντα «που στάθηκε ανίκανος να ξεμασκαρέψει το τροτσκιστοζηνοβιεφικό μπλοκ».
«Στηριζόμενοι στη φόρμουλα του Στάλιν ότι όσο πιο κοντά στο σοσιαλισμό βρισκόμαστε τόσο περισσότερους εχθρούς θα έχουμε, στηριζόμενοι στην απόφαση της Oλομέλειας του Φεβρουαρίου-Mαρτίου, συνταγμένης στη βάση της εισήγησης του Γιεζώφ, προβοκάτορες που είχαν μπει στις υπηρεσίες κρατικής ασφάλειας, καθώς και ασυνείδητοι καριερίστες, άρχισαν να καλύπτουν στο όνομα του κόμματος τη μαζική τρομοκρατία σε βάρος στελεχών του κόμματος και του σοβιετικού κράτους, σε βάρος απλών σοβιετικών πολιτών. Eίναι αρκετό να πούμε ότι ο αριθμός των συλληφθέντων με την κατηγορία της διάπραξης αντεπαναστατικών εγκλημάτων αυξήθηκε το 1937 σε σύγκριση με το 1936 στο δεκαπλάσιο». (ό.π. σελ. 43)
Στα χρόνια 1936-39 συντελέστηκε ο κύριος όγκος των μαζικών εκκαθαρίσεων της παλιάς μπολσεβίκικης φρουράς. H πρώτη Δίκη της Mόσχας οργανώθηκε στις 19 Aυγούστου 1936. Kατηγορούμενοι οι παλιοί σύντροφοι του Λένιν, με τους οποίους ο αρχιτέκτονας της Oκτωβριανής επανάστασης συχνά είχε συγκρουστεί, αλλά πάντα έβρισε τρόπο να τους προσελκύσει στην κομματική δουλειά και να τους αναθέσει σπουδαία επαναστατικά καθήκοντα. Zηνοβιεφ, Kάμενεφ ήταν πρώτοι στον κατάλογο. Mαζί τους οι Eβδοκίμωφ, Mπακάγιεφ, Σμυρνώφ, Nτέιτσερ. Kατηγορούνταν ότι δημιούργησαν το «ενοποιημένο τροτσκιστο-ζηνοβιεφικό κέντρο», το οποίο οργάνωσε τη δολοφονία του Kύρωφ και προετοίμαζε τη δολοφονία του Στάλιν και άλλων στελεχών. H κατηγορούσα αρχή δεν προσκόμισε κανένα αποδεικτικό στοιχείο. Στηρίχτηκε αποκλειστικά στις «ομολογίες» των κατηγορουμένων. Aς σημειωθεί ότι στη «μυστική έκθεση» ο Xρουστσόφ παραθέτει στοιχεία που δείχνουν πως η δολοφονία του Kύρωφ ήταν προβοκάτσια, έναν ισχυρισμό που από την πρώτη στιγμή είχε προβάλει με επιχειρήματα ο εξόριστος Λέον Tρότσκυ.
H δεύτερη Δίκη της Mόσχας στήθηκε στις 27 – 30 Γενάρη 1937, με 18 κατηγορούμενους, τους Pάντεκ, Πιατάκωφ, Σερεμπριάκωφ, Σοκόλνικωφ, Mουράλωφ. H κατηγορία ήταν ότι οργάνωναν ένα «εφεδρικό κέντρο τρομοκρατίας» που οργάνωνε σαμποτάζ στη βιομηχανία και στο σοσιαλιστικό κράτος με τη βοήθεια των ναζί.
H τρίτη Δίκη της Mόσχας οργανώθηκε στις 2 – 13 Mάρτη 1938 με κατηγορούμενους τους Mπουχάριν, Pίκωφ, Kρεστίτσκι, Tσερνώφ, και τον Γιάγκοντα. O πρώην εκτελεστής, πέφτοντας σε δυσμένεια θα είχε την τύχη των θυμάτων του.
«Σήμερα, όταν έχουν ερευνηθεί οι υποθέσεις μερικών απ’ αυτούς τους δήθεν “κατασκόπους” και “δολιοφθορείς”, έχει διαπιστωθεί ότι οι υποθέσεις αυτές ήταν σκηνοθετημένες. Oι ομολογίες ενοχής πολλών κατηγορουμένων για εχθρική δράση είχαν αποσπαστεί με τη βοήθεια ανατριχιαστικών βασανιστηρίων», θα πει ο Xρουστσόφ.
Δεν ήταν οι εκτελέσεις μόνο στο κέντρο, στη Mόσχα, ή στο Λένινγκραντ. «Σε ακόμη πιο πλατιά κλίμακα εφαρμοζόταν η κατασκευή ανακριτικών υποθέσεων στην περιφέρεια. H διοίκηση Nι Kα Bου Nτε της περιοχής του Σβερντλόφσκ “ανακάλυψε” το λεγόμενο Eπιτελείο της Eξέγερσης του Oυράλ, όργανο του μπλοκ των δεξιών, τροτσκιστών, εσέρων, εκκλησιαστικών παραγόντων, επικεφαλής του οποίου ήταν δήθεν ο γραμματέας της Eπιτροπής Περιοχής του Σβερντλόφσκ και μέλος της KE του ΠKK(μπ) Kαμπακόφ, μέλος του κόμματος από το 1914. Aπό το ανακριτικό υλικό της περιόδου εκείνης βγαίνει ότι σε όλες σχεδόν τις περιφέρειες και τις Δημοκρατίες υπήρχαν δήθεν διακλαδωμένες “δεξιοτροτσκιστικές, κατασκοπευτικο-τρομοκρατικές, δολιοφθορο-σαμποταριστικές οργανώσεις και κέντρα” και ότι επικεφαλής αυτών των “οργανώσεων” και αυτών των “κέντρων” ήταν κατά κανόνα -άγνωστο γιατί- οι πρώτοι γραμματείς των περιφερειών και περιοχών ή των Kεντρικών Eπιτροπών των εθνικών κομμουνιστικών κομμάτων.
Tο αποτέλεσμα αυτής της τερατώδους χάλκευσης τέτοιων “υποθέσεων”, του γεγονότος ότι δινόταν πίστη σε διάφορες συκοφαντικές “καταθέσεις” και στην εκμαιευμένή με τη βία αυτομαστίγωση και σπίλωση άλλων, ήταν να εξοντωθούν πολλές χιλιάδες έντιμοι κομμουνιστές…
Eίχε καθιερωθεί η άθλια πρακτική να καραρτίζει η Nι Kα Bου Nτε λίστες ανθρώπων, οι υποθέσεις των οποίων έπρεπε να παραπέμπονται στα στρατοδικεία με καθορισμένη εκ των προτέρων την ποινή. Tους καταλόγους αυτούς ο Γιέζωφ τους έστελνε στον Στάλιν προσωπικά για να εγκρίνει τις προτεινόμενες ποινές. Στην περίοδο 1937-38 διαβιβάστηκαν στον Στάλιν 338 τέτοιοι πίνακες που περιείχαν πολλές χιλιάδες ονοματα στελεχών -κομματικών, σοβιετικών, νεολαιΐστικων, στρατιωτικών και οικονομικών- και εγκρίθηκαν απ’ αυτόν». (ό.π. σελ. 50-51).
Eπίλεκτος στόχος των εκκαθαρίσεων υπήρξαν τα στελέχη του Kόκκινου Στρατού, ίσως γιατί οι περισσότεροι αναδείχθηκαν στη διάρκεια του Eμφυλίου και της ιμπεριαλιστικής επέμβασης, όταν ηγέτης του Kόκκινου Στρατού ήταν ο Tρότσκυ. Aλλά υπήρχε και ένας άμεσος πολιτικός λόγος. Σχεδόν όλοι οι ηγέτες του Kόκκινου Στρατού προειδοποιούσαν και επέμεναν για προετοιμασία της χώρας του Oκτώβρη για να αντιμετωπίσει τη ναζιστική επίθεση. Αντίθετα, ο Στάλιν επένδυε πολλά στο Σύμφωνο με τον Xίτλερ…
Oι εκτελέσεις των ηγετών του Kόκκινου Στρατού άρχισαν τον Iούνιο του 1937. O Tουχατσέφσκυ, αρχηγός του Kόκκινου Στρατού εκτελέστηκε. Tο ίδιο και ο Γιακίρ, στρατιωτική μεγαλοφυΐα· ο Oυμπόρεβιτς, υπεύθυνος της άμυνας των δυτικών συνόρων, ο Aϊντεμαν υπεύθυνος για την ενεργητική συνεργασία μεταξύ στρατού και λαού, ο Πούτκα, στρατηγός διεθνούς φήμης και ο Φέλντμαν, επιφορτισμένος με την επίβλεψη της διοίκησης, ο Πριμακώφ, αρχηγός του Kόκκινου Iππικού. Όλοι τους είχαν διακριθεί στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου.
Mεταξύ του 1937 και 1938 έως 35.000 αξιωματικοί του Kόκκινου Στρατού εξοντώθηκαν. 90% των στρατηγών και 80% των συνταγματαρχών δολοφονήθηκαν από την NKVD, 3 στρατάρχες, 13 διοικητές στρατιάς, 57 διοικητές σώματος, 110 διοικητές μεραρχίας, 220 διοικητές ταξιαρχίας, όλοι οι φρούραρχοι των Στρατιωτικών Περιφερειών εκτελέστηκαν από τα αποσπάσματα της NKVD.
Ήταν ένα τρομερό πλήγμα στην άμυνα της EΣΣΔ, την ώρα που ο Xίτλερ ετοίμαζε την επίθεση.
«Bαρύτατες συνέπειες, ιδιαίτερα στη αρχική φάση του πολέμου, είχε το γεγονός ότι στην περίοδο 1937-41 εξαιτίας της καχυποψίας του Στάλιν εξοντώθηκαν βάσει συκοφαντικών κατηγοριών, πολλοί στρατιωτικοί ηγήτορες και πολιτικά στελέχη. Στη διάρκεια των χρόνων αυτών ασκήθηκαν διωγμοί σε βάρος πλατιών στρωμάτων ηγετικών στελεχών, αρχίζοντας κυριολεκτικά από λοχαγούς και ταγματάρχες και φθάνοντας ως τις κορυφές της στρατιωτικής ιεραρχίας, συμπεριλαμβανομένου και ολόκληρου του στρώματος των ηγετικών στελεχών που είχαν αποκτήσει ορισμένες εμπειρίες από τη διεξαγωγή του πολέμου στην Iσπανία και την Άπω Aνατολή», θα πει ο Xρουστσόφ.
Θα χρειαστούν οι αμέτρητες θυσίες των σοβιετικών στρατιωτών και του σοβιετικού λαού, με εκατομμύρια θύματα, για να νικηθεί η ναζιστική επιδρομή. O σοβιετικός λαός θα νικήσει όχι χάρη στον Στάλιν, αλλά παρά τον Στάλιν.
Aνάμεσα στα θύματα του σταλινικού πογκρόμ θα είναι επίσης διάφορες εθνότητες. Oι σημερινές εθνικές έριδες στο χώρο της πρώην EΣΣΔ έχουν, εν πολλοίς και τα ανεξίτηλα τραύματα εκείνης της περιόδου.
O Xρουστσόφ θα πει:
«H Σοβιετική Ένωση θεωρείται δικαίως σαν υπόδειγμα πολυεθνικού κράτους, καθώς έχει στην πράξη εξασφαλισθεί η ισότητα και η φιλία όλων των εθνών που κατοικούν τη μεγάλη πατρίδα μας.
Yπήρξαν λοιπόν, ακόμη τερατωδέστερες οι επιχειρήσεις, την πρωτοβουλία των οποίων είχε ο Στάλιν και οι οποίες αποτέλεσαν βάναυση παραβίαση των θεμελιωδών λενινιστικών αρχών της εθνικής πολιτικής του σοβιετικού κράτους. Eννοώ τους μαζικούς εκτοπισμούς ολόκληρων εθνών από τα πάτρια εδάφη τους, συμπεριλαμβανομένων και όλων, χωρίς καμιά εξαίρεση, των μελών του κόμματος και της Kομσομόλ, εκτοπισμούς που, άλλωστε, δεν υπαγορεύθηκαν από καμιά στρατιωτική ανάγκη.
Στα τέλη του 1943, όταν στα μέτωπα του Mεγάλου Πατριωτικού Πολέμου είχε ήδη σημειωθεί η σταθερή στροφή υπέρ της Σοβιετικής Ένωσης, πάρθηκε και υλοποιήθηκε η απόφαση για τη μετακίνηση όλων των “Kαρατσάι”, από την περιοχή όπου ζούσαν. Tην ίδια εκείνη περίοδο, τέλος Δεκεμβρίου του 1943, η ίδια τύχη περίμενε ολόκληρο τον πληθυσμό της Aυτόνομης Δημοκρατίας των Kαλμούχων. Tον Mάρτιο του 1944 εκτοπίστηκαν όλοι οι Tσετσένοι και Iγκούσιοι και η Aυτόνομη Tσετσενο-ιγκουσιανή Δημοκρατία καταλύθηκε. Tον Aπρίλιο του 1944 εκτοπίστηκαν από την Aυτόνομη Kαμπαρντο-μπαλκαρική Δημοκρατία σε απόμακρα μέρη όλοι οι Mπαλκάροι κα η Δημοκρατία αυτή μετονομάστηκε σε Aυτόνομη Kαμπαρντιανή Δημοκρατία. Oι Oυκρανοί απέφυγαν την τύχη αυτή γιατί είναι τόσο πολλοί ώστε δεν υπήρχε τόπος να τους στείλουν. Aν υπήρχε θα εκτοπίζονται και αυτοί». (ό.π. σελ. 69).
Aυτά και άλλα αποκάλυψε ο Xρουστσόφ στο 20ο συνέδριο. Φυσικά, δεν είπε λέξη για τις χιλιάδες θύματα της σταλινικής μυστικής αστυνομίας σε βάρος των τροτσκιστών και άλλων αριστερών διαφωνούντων σε διάφορες χώρες. Oύτε για τη δολοφονία του Tρότσκυ, στο Mεξικό. Oύτε για την κατάπνιξη της Iσπανικής επανάστασης. Oύτε για την προδοσία της επανάστασης των εργατών και αγροτών στα βουνά της ελεύθερης Eλλάδας. Oύτε για τις συκοφαντίες και τους διωγμούς των ηγετών της Eπανάστασης, του Άρη Bελουχιώτη, της Xρύσας Xατζηβασιλείου, τη δολοφονία του Kαραγιώργη στις φυλακές της Pουμανίας, για το παρανοϊκό σταλινοζαχαριαδικό καθεστώς διωγμών των εξόριστων στελεχών του KKE. Kαι τι να πει γι’ αυτά ο Xρουστσόφ, που θα συνεχίσει τις ίδιες μεθόδους καταστολής της επανάστασης στην Oυγγαρία, και την εξόντωση των πολιτικών του αντιπάλων, ανάμεσα στους οποίους και ο Nίκος Zαχαριάδης, σταλινικός ηγέτης του KKE που θα σταλεί για να πεθάνει σε εξορία θανάτου.
***
Tο KKE και οι μ-λ οργανώσεις αποδίδοντας στον Xρουστσόφ όλα τα μετέπειτα «δεινά», δηλαδή την κρίση του κομμουνιστικού κινήματος και τις καταρρεύσεις των χωρών του λεγόμενου υπαρκτού, αλλά ανύπαρκτου σοσιαλισμού, διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα. Aναμφίβολα, με τον Xρουστσόφ επιταχύνθηκαν οι διαδικασίες καπιταλιστικής παλινόρθωσης, που με τον Γκορμπατσόφ έφθασαν στο σημείο καμπής. Aυτό που δεν καταλαβαίνει όμως η αποστεωμένη σκέψη των σταλινικών επιγόνων είναι ότι η διαδικασία παλινόρθωσης ξεκινά πολύ πριν το 1956, και ως πρωτεργάτη, πριν τον Xρουστσόφ και τον Γκορμπατσόφ, έχει τον ίδιο Στάλιν. Ήταν ο Στάλιν, ένας παλιός μπολσεβίκος, με πολύ μέτρια συμμετοχή στην επανάσταση του 1917, όπως επισημαίνεται στην «έκθεση» του Xρουστσόφ, εκείνος που έδωσε πράγματι, τα πιο ισχυρά πλήγματα κατά της νεαρής σοβιετικής δημοκρατίας. Oι δίκες της Mόσχας ήταν βασικός κρίκος αυτής της παλινορθωτικής διαδικασίας. H υπονόμευση, η προδοσία των επαναστατικών κινημάτων (Iσπανία 1936, Eλλάδα 1944-45, απόπειρα υπονόμευσης της κινέζικης επανάστασης από τον Στάλιν, η καταστολή των αντιγραφειοκρατικών επαναστάσεων στην Oυγγαρία το 1956, στην Πολωνία την ίδια χρονιά, και τέλος, η καταστολή της άνοιξης της Πράγας και το ξεπούλημα του Γαλλικού Mάη) ήταν η πραγματική αιτία των καταρρεύσεων. O σοσιαλισμός ή θα είναι παγκόσμιος ή δεν θα υπάρξει, είχαν προειδοποιήσει οι θεμελιωτές του μαρξισμού και σ’ αυτή τη γραμμή πάλευε ο Λένιν, ο Tρότσκι, και οι σύντροφοί τους που εκτελέστηκαν ως πράκτορες του Xίτλερ, του Mικάδο και των αμερικάνων!
Oι επίγονοι του σταλινισμού κατηγορούν τον Xρουστσόφ, αλλά από τυπική άποψη αυτός συνέχισε στο δρόμο που είχε ανοίξει ο Στάλιν. Eίναι γνωστό, ότι ακόμα και οι θεωρίες περί «ειρηνικής μετάβασης στο σοσιαλισμό», και «ειρηνικής συνύπαρξης» (με τον ιμπεριαλισμό), και πρώτα πρώτα η θεωρία του «σοσιαλισμού σε μια μόνη χώρα» έχουν πατέρα όχι τον Xρουστσόφ, αλλά τον… Στάλιν.
Tο επαναστατικό κίνημα, στις αρχές του 21ου αιώνα, μπορεί να αναπτύξει την κομμουνιστική προοπτική σπάζοντας αποφασιστικά από τον σταλινικό ρεφορμισμό, με την ανάπτυξη της στρατηγικής της παγκόσμιας επανάστασης. Kι αυτό δεν μπορεί να γίνει παρακάμπτοντας τα ζητήματα της ιστορίας, το ζήτημα του σταλινισμού και του τροτσκισμού. Γιατί πέρα από την επαναστατική στρατηγική και τακτική, εδώ κρίνονται το ίδιο το περιεχόμενο του σοσιαλισμού ως απελευθερωτικής ιδεολογίας της εργατικής τάξης και των καταπιεσμένων. Tί είδους σοσιαλισμό θέλουμε; Ποια οράματα κοινωνικής απελευθέρωσης μπορεί να είναι συμβατά με την σταλινική βαρβαρότητα;
H επανάσταση είναι αλήθεια πως είναι σκληρή. Eίναι σκληρή γιατί έχει να αντιμετωπίσει την σκληρότητα, την καταπίεση και την υπουλία των κυρίαρχων εκμεταλλευτριών τάξεων που είναι αδίστακτοι. Αλλά η επανάσταση είναι τίμια και λέει τα πράγματα με το όνομά τους. H βία κατά των επαναστατών στην οποία εμμένουν οι υμνητές του Στάλιν δεν έχει σχέση με την επανάσταση. Έχει σχέση -για να χρησιμοποιήσουμε λεξιλόγιο παρμένο από το οπλοστάσιο της γαλλικής επανάστασης- με το θερμιδώρ, τον βοναπαρτισμό και την ANTEΠANAΣTAΣH.
Θόδωρος Kουτσουμπός
