Η ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΑΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Εισαγωγικό Σημείωμα: Το κείμενο που ακολουθεί προέρχεται από το σημαντικό βιβλίο του Βικτόρ Σερζ, Πρώτος Χρόνος της Ρωσικής Επανάστασης, όπου ο συγγραφέας περιγράφει το πως φθάσαμε στην Επανάσταση του Φεβρουαρίου του 1917 και τι κατάφερε αυτή η επανάσταση… ή μάλλον δεν κατάφερε.
Η ρωσική μπουρζουαζία, σε αντίθεση με την κυρίαρχη κλίκα των γαιοκτημόνων, ευγενών και γραφειοκρατών καλωσόρισε τον [πρώτο παγκόσμιο] πόλεμο γεμάτη ενθουσιασμό. Σίγουρα ο πόλεμος θα εκπλήρωνε τις πιο ενδόμυχες επιθυμίες της, αναγκάζοντας την απολυταρχία σε συνταγματική παραίτηση, ή τουλάχιστον να εισάγει σημαντικές μεταρρυθμίσεις. Άλλωστε, η μπουρζουαζία αυτή, με όλους τους δεσμούς της με τις καπιταλιστικές τάξεις της δυτικής Ευρώπης είχε ιμπεριαλιστικές βλέψεις.
Τα επόμενα χρόνια θα αποκάλυπταν απίστευτα θεάματα: ολόκληροι στρατοί να εισέρχονται στα πεδία των μαχών χωρίς πολεμοφόδια, παλεύοντας μονάχα με σπαθιά και μπαγιονέτες στο μέσο της μάχης, προδοσίες από το Γενικό επιτελείο και ίσως και από την Aυλή, ξαφνικές περιουσίες στα χέρια βιομηχάνων πολεμικών προμηθειών, ανίκανοι μέθυσοι σε υπεύθυνες θέσεις ένας ρακίς σταρέτζ («άγιος πατέρας»), ο Ρασπούτιν γίνεται στενός σύμβουλος του Τσάρου διορίζοντας και απολύοντας υπουργούς στο μεσοδιάστημα δυο οργίων οινοποσίας. Η Ρωσία βυθιζόταν ολοένα και περισσότερο μέσα στη άβυσσο και ολόκληρος ο κόσμος απλά παρακολουθούσε. Ο πόλεμος αποκάλυψε τη γάγγραινα του όλου συστήματος.
Τον Ιανουάριο του 1917, οι πολύ υψηλές τιμές προφανώς ξεπερνούσαν τις μισθολογικές αυξήσεις σε αναλογία 163 προς 130. Η παραγωγή μειωνόταν. Οι Σύμμαχοι είχαν ωθήσει τη Ρωσία σε αυτή την τεράστια προσπάθεια που έφθασε στο απόγειό της το 1916 και στη συνέχεια άφησαν το έθνος εξαντλημένο. Πληθωρισμός, ο σιδηρόδρομος κατεστραμμένος. Κρίση στα αποθέματα τροφίμων. Η πρωτεύουσα ήταν αντιμέτωπη με έλλειψη ψωμιού και καυσίμων. Πληττόμενη από την κερδοσκοπία, η κυβέρνηση μάταια προσπάθησε να φορολογήσει τα τρόφιμα και να ρυθμίσει την οικονομία. Η μπουρζουαζία υπό την επιτροπεία των Συμμάχων θα προτιμούσε μια επαναπροσέγγιση με την απολυταρχία αλλά η Αυλή και η κάστα των γαιοκτημόνων γύρω από τον Τσάρο έκλινε προς μια ξεχωριστή ειρήνη με τη Γερμανία ως τη μοναδική τους ελπίδα. Αυτή η ανησυχητική αμφιταλάντευση και οι τρομερές ήττες που γνώρισε ο Ρωσικός στρατός, ενθάρρυνε τους Συμμάχους να καλλιεργούν μέσα στη Ρωσική μπουρζουαζία όνειρα πραξικοπημάτων. Το 1917 οι περισσότεροι Ρώσοι πολιτικοί και στρατηγοί, για να μην αναφέρουμε αρκετούς Μεγάλους Δούκες, σκέφτονταν το πώς θα μπορούσαν να αποτρέψουν μια επανάσταση στους δρόμους, διεξάγοντας μια δική τους παλατιανή επανάσταση. Κανένας δεν τολμούσε να κάνει τίποτα. Οι συνωμοσίες αυτές στα σαλόνια δεν είχαν οδηγήσει σε τίποτα άλλο πέρα από τη δολοφονία του Ρασπούτιν από τον Πουρίσκεβιτς, τον ηγέτη της άκρας Δεξιάς που έδρασε μαζί με τον Πρίγκιπα Γιουσούποφ.
Η επανάσταση τελικά βγήκε στους δρόμους: προήλθε από τα εργοστάσια με τους χιλιάδες εργάτες σε απεργία που κραύγαζαν «Ψωμί! Ψωμί!». Οι αρχές το έβλεπαν αλλά δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα άλλο: δεν μπορούσαν να διορθώσουν την κρίση. Στους δρόμους της Πετρούπολης τα στρατεύματα αδερφοποιήθηκαν με τις εργατικές διαδηλώσεις, σφραγίζοντας την τύχη της απολυταρχίας (25 – 27 Φεβρουαρίου του 1917). Η ταχύτητα των γεγονότων ξάφνιασε τις επαναστατικές οργανώσεις αν και εργάζονταν γι’ αυτό το σκοπό.
Δυο κυβερνήσεις βγήκαν στο προσκήνιο. H Προσωρινή Επιτροπή της Δούμας ήταν μια πρόχειρη κυβέρνηση της αστικής τάξης, με επικεφαλής γαιοκτήμονες αριστοκράτες των οποίων η αποκλειστική ιδέα μετά την παραίτηση του Τσάρου ήταν η σύνταξη ενός συντάγματος για τη διατήρηση της βασιλικής δυναστείας και η καθυπόταξη των κατώτερων τάξεων. Τα Σοβιέτ των Εργατών και Στρατιωτών ήταν η κυβέρνηση που σχηματίστηκε από το προλεταριάτο. Οι δυο ανταγωνιστικές δυνάμεις αρχικά συνεδρίαζαν πλάι πλάι στο Παλάτι της Ταυρίδας παρατηρώντας ο ένας τον άλλον και αποφεύγοντας συγκρούσεις. Οι Μενσεβίκοι και οι Σοσιαλεπαναστάτες αποτέλεσαν την ηγεσία των Σοβιέτ αλλά οι μάζες από τα κάτω τους πίεζαν, τους παρακολουθούσαν και τους τσίγκλιζαν. Η πρώτη Προσωρινή Κυβέρνηση με επικεφαλής τον Πρίγκιπα Λβοφ στην πραγματικότητα καθοδηγούνταν από τον Μιλιούκοφ, τον ηγέτη των Καντέτων (Συνταγματικοί Δημοκράτες), κόμμα των φιλελεύθερων μεγαλοαστών. Η προοπτική του ήταν η συνταγματική μοναρχία υπό την Αντιβασιλεία του Μιχαήλ Ρομανόφ έως ότου ο Τσάρεβιτς Αλεξέι ενηλικιωθεί.
Το Σοβιέτ όμως ήταν σε κίνηση. Το Διάταγμα (πρικάζ) Νο1 της 1ης Μάρτη, καταργούσε κάθε τίτλο ιεραρχίας στο στρατό, διέτασσε την εκλογή επιτροπών σε όλες τις στρατιωτικές μονάδες και έτσι έθετε τους στρατιώτες στην ουσιαστική διάθεση του Σοβιέτ
Κάτω από την επιμονή του Σοβιέτ ο Αυτοκράτορας και η Αυτοκρατορική οικογένεια συνελήφθησαν. Το Σοβιέτ εμπόδισε τον Τσάρο να δραπετεύσει στην Αγγλία. Το Σοβιέτ διακήρυξε την επιθυμία του για ειρήνη, η Προσωρινή κυβέρνηση την πίστη της στους Συμμάχους. Η δυαδικότητα της εξουσίας σήμαινε τη σύγκρουση για την εξουσία.
Μια κυβέρνηση ταξικής συνεργασίας που αποτελούνταν από αστούς φιλελεύθερους, Καντέτους, Μενσεβίκους και Σοσιαλεπαναστάτες με τον Κερένσκι ως Πρωθυπουργό σχηματίζεται τις πρώτες μέρες του Μάη. Το πρόγραμμά της αποτελείται από τρεις λέξεις: δημοκρατία, Συντακτική Συνέλευση. Αποδεικνύεται ανίκανη να αντιμετωπίσει την οικονομική κρίση: για κάτι τέτοιο απαιτούνταν ριζοσπαστικά μέτρα που θα έβλαπταν την μπουρζουαζία. Υποκύπτει στην πίεση των Συμμάχων και ξεκινά την πολεμική επίθεση της 18ης Ιούνη, μια μάταιη σφαγή, που ήταν προδιαγεγραμμένη πολύ πριν συμβεί. Αρνείται την εθνική ανεξαρτησία στη Φινλανδία και αποσυντίθεται με την παραίτηση των αστών υπουργών πάνω στο ζήτημα της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας. Ακολουθεί μια νέα κυβέρνηση Κερένσκι και μέσα σε αυτή η επιρροή των Καντέτων, που είναι αποφασισμένοι να σαμποτάρουν την επανάσταση, είναι ακόμα ισχυρότερη. Αυτός ο κυβερνητικός ανασχηματισμός λαμβάνει χώρα εν μέσω της εξέγερσης του Ιουλίου, που προμηνύει την Οκτωβριανή Επανάσταση. Το προλεταριάτο και η φρουρά ανέχτηκαν αρκετά αυτά τα κυβερνητικά παιχνίδια: «Όλη η εξουσία στα Σοβιέτ». Το Μπολσεβίκικο κόμμα θεωρεί την επίθεση πρόωρη. Οι επαρχίες δεν θα ακολουθήσουν. Παρόλα αυτά, υποστηρίζει τη δράση των μαζών και άμεσα τίθεται εκτός νομιμότητας. Ο Τρότσκι συλλαμβάνεται. Ο Λένιν και ο Ζηνόβιεφ επικηρύσσονται. Ο τύπος καταγγέλλει τους Μπολσεβίκους ως έμμισθους πράκτορες της Γερμανίας.
Η Ρωσία έχει την επιλογή δυο δικτατοριών: είτε αυτή του προλεταριάτου είτε αυτή της μπουρζουαζίας. Η «Κρατική Συνδιάσκεψη» στη Μόσχα επευφημεί τον Στρατηγό Κορνίλοφ, τον επίδοξο δικτάτορα, που επιθυμεί πειθαρχία στο στρατό –μέσω της θανατικής ποινής– τάξη στα μετόπισθεν και μια ισχυρή κυβέρνηση. Επιχειρεί πραξικόπημα στις 9 Σεπτέμβρη μαζί με τον Κερένσκι και τον βετεράνο Σοσιαλεπαναστάτη Σαβινκόφ. Ο Κερένσκι τον προδίδει και το πραξικόπημα καταρρέει. Η άσκηση όμως αυτή στον τυχοδιωκτισμό έχει κινητοποιήσει τις μάζες και οι δρόμοι ανήκουν πάλι στο προλεταριάτο. Θα δώσουμε μερικά γνωστά αποσπάσματα που αποκαλύπτουν τις προθέσεις της μπουρζουαζίας στην περίοδο πριν από το πραξικόπημα του Κορνίλοφ. Στην «Κρατική Συνδιάσκεψη» της Μόσχας, στις 13 Αυγούστου, ο Προκόποβιτς θέτει το πρόγραμμα της μπουρζουαζίας: «Εξασφάλιση των δικαιωμάτων των ιδιοκτητών, Κρατικός έλεγχος πάνω στην παραγωγή, μέγιστες τιμές για τον έλεγχο κερδών, καταναγκαστική εργασία (με ειδικά κριτήρια εργασίας) για το προλεταριάτο». Μερικές μέρες αργότερα ο Ριαμπουσίνσκι, ένας από τους μεγάλους Ρώσους καπιταλιστές, διακηρύσσει στη Συνδιάσκεψη της Βιομηχανίας και του Εμπορίου ότι: «η Κυβέρνηση πρέπει να ξεκινήσει να σκέφτεται και να δρα υπό την αστική αντίληψη… Ίσως χρειάζεται το άσχημο χέρι της πείνας για να πνίξει τους κίβδηλους φίλους του λαού…». «Ας αποποιηθεί ο καπιταλιστής τα υπερβολικά κέρδη του», αναφέρει ο Προκόποβιτς, «και ο εργάτης το πλεόνασμα του ελεύθερου χρόνου του».
Το Σοσιαλεπαναστατικό κόμμα, που τώρα είναι το πραγματικό κυβερνητικό κόμμα, αναβάλλει την εφαρμογή του αγροτικού προγράμματός του, αναβάλλει τις εκλογές για τη Συντακτική Συνέλευση, υποκύπτει στις πιέσεις της μπουρζουαζίας και κάνει ό,τι προστάζουν οι Σύμμαχοι. Η πείνα έρχεται απότομα. Οι Γερμανοί καταλαμβάνουν τη Ρίγα και απειλούν την Πετρούπολη που φαντάζει εγκαταλειμένη στα σχέδια εισβολής τους. Άλλωστε, ο Λούντερντορφ [στρατάρχης του γερμανικού επιτελείου στρατού] δεν θα αναλάμβανε το πιεστικό πρόβλημα του ελέγχου του προλεταριάτου της πρωτεύουσας; Στην ύπαιθρο ξεσπούν αγροτικές εξεγέρσεις.
Τρία μεγάλα προβλήματα ζητούν επείγουσα λύση, τα οποία εκφράζονται σε τρεις λέξεις: ειρήνη, γη, ψωμί! Εκατομμύρια αγρότες και εργάτες στο στρατό επιθυμούν ειρήνη και η μπουρζουαζία δεν μπορεί να τους την δώσει επειδή είναι απασχολημένη να διεξάγει τον πόλεμό της. Εκατομμύρια αγρότες επιθυμούν γη: η μπουρζουαζία δεν τη δίνει επειδή έχει συμμαχήσει με τους μεγάλους γαιοκτήμονες κι επειδή απορρίπτει κάθε επίθεση στην ατομική ιδιοκτησία, την αρχή της κυριαρχίας της. Το προλεταριάτο των πόλεων απαιτεί ψωμί: η μπουρζουαζία δεν μπορεί να το δώσει καθώς η πείνα είναι αποτέλεσμα του πολέμου της και των πολιτικών της… Η ανατροπή του Τσαρισμού δεν έχει λύσει τίποτα. Πρέπει να γίνει άλλη μια επανάσταση.
Αυτό είναι που αισθάνονται και επιθυμούν οι μάζες. Αυτό είναι εκείνο που γνωρίζει και για το οποίο εξοπλίζεται το προλεταριάτο.
Mετάφραση Aρ. Mα.
