Το ζήτημα των εμβολίων κατά του Covid-19 έχει επιτείνει την ιδεολογική αντιπαράθεση με ανορθολογικά ρεύματα σκέψης που αγκαλιάζουν ένα μεγάλο ιδεολογικό φάσμα, κυρίως από την άκρα και φασιστική δεξιά, αλλά βρίσκουν ευήκοον ους και στις γραμμές της αριστεράς και της αναρχίας. Πριν 100 περίπου χρόνια, ο αναρχικός ηγέτης Ερρίκο Μαλατέστα έδινε κάποιες απαντήσεις που φαίνονται πολύ επίκαιρες.
Να σημειώσουμε όμως προκαταρκτικά ότι το 1884, όταν η επιδημία της χολέρας σάρωνε την Ιταλία και ιδίως την Νάπολι και είχε επιβληθεί στρατιωτικός νόμος, παρά την τριετή ποινή φυλάκισης που του είχε επιβληθεί, ο Μαλατέστα και σύντροφοί του, έσπευσαν ως εθελοντές να συνδράμουν στην αντιμετώπιση της επιδημίας. Το ίδιο έκαναν και οι σοσιαλιστές της εποχής. Δύο αναρχικοί σύντροφοί του, οι Rocco Lombardo και Antonio Valdrè, πέθαναν εκεί, από την ασθένεια. Στον Μαλατέστα, πρώην φοιτητή της ιατρικής ανατέθηκε ένα τμήμα των ασθενών όπου σημείωσε υψηλό ποσοστό θεραπείας. Ίσως γιατί μαζί με τις ιατρικές γνώσεις είχε τον τρόπο του να αναγκάζει αναγκάσει το δήμο της Νάπολης να παραδίδει τροφές και φάρμακα, τα οποία ο ίδιος διένειμε. Τον πρότειναν για παρασημοφόρηση για την προσφορά του, που ο ίδιος αρνήθηκε. Στο τέλος της πανδημίας ο ίδιος και οι σύντροφοί του δημοσίευσαν ένα μανιφέστο που έλεγε ότι “η πραγματική αιτία της χολέρας είναι η φτώχεια, και το πραγματικό φάρμακο για την πρόληψη της επιστροφής της δεν μπορεί να είναι παρά η κοινωνική επανάσταση».
Errico Malatesta (1924)
Δεχόμαστε προτροπές να κάνουμε προπαγάνδα υπέρ εκείνου ή του άλλου υγειονομικού συστήματος διακοσμημένες με επίθετα όπως “ορθολογικό”, “φυσικό” κ.λπ., συνοδευόμενες από κριτικές, δίκαιες ή άδικες, ενάντια στην “επίσημη επιστήμη”.
Εμείς απ’ όλα αυτά δεν θα κάνουμε τίποτε, γιατί δεν πιστεύουμε το ότι είμαστε αναρχικοί δίνει σε μας ή σε άλλους το υπερφυσικό χάρισμα να κατέχουμε εκείνο που δεν έχουμε μελετήσει. Κατανοούμε όλο το κακό που προκαλεί η τωρινή κοινωνική οργάνωση, θεμελιωμένη στον εγωισμό και στην αντίθεση συμφερόντων, στην εξέλιξη της επιστήμης και στην εντιμότητα-ειλικρίνεια των επιστημόνων. Ξέρουμε ότι πολλοί ιατροί, ωθούμενοι από την απληστία, και συχνά εξαναγκασμένοι από την ανάγκη, εκπορνεύουν εκείνη που θα έπρεπε να ήταν μία από τις πιο ευγενείς ανθρώπινες αποστολές μετατρέποντάς την σε μια ευτελή καπηλεία. Αλλά όλο αυτό δεν μας εμποδίζει να αντιληφθούμε ότι η ιατρική είναι μια επιστήμη και μια πολύ δύσκολη τέχνη που απαιτεί μακρόχρονη και επίπονη πρακτική άσκηση και που δεν μαθαίνεται απλά και μόνο με τη διαίσθηση – και σε ό,τι μας αφορά, όταν η περίπτωση προκύψει, θα προτιμήσουμε ακόμα να εμπιστευτούμε την υγεία μας σε έναν ανέντιμο πάρα σε ένα εντιμότατο αλλά αδαή ιατρό ο οποίος πιστεύει ότι το ήπαρ βρίσκεται στην άκρη των δακτύλων.
Σύμφωνα με εμάς έχουν άδικο εκείνοι οι σύντροφοι που υποστηρίζουν ένα συγκεκριμένο υγειονομικό σύστημα μόνο επειδή ο επινοητής του εκφράζει, περισσότερο ή λιγότερο ειλικρινώς, αναρχικές ιδέες παριστάνοντας τον επαναστάτη και καταφέρεται κατά της «επίσημης επιστήμης». Εμείς, αντίθετα υιοθετούμε επιφυλακτική στάση εάν διακρίνουμε ότι κάποιος θέλει να χρησιμοποιήσει τις πολιτικές του ιδέες για να κάνει αποδεκτές τις επιστημονικές του αντιλήψεις και τις οποίες μετά θα υποστηρίξει. Υπάρχει ανάμεσά μας η τάση να βρίσκουμε αληθινό, όμορφο και καλό όλο αυτό που εμφανίζεται κάτω από το συμπαθητικό μανδύα της εξέγερσης ενάντια στις αποδεκτές «αλήθειες», ειδικά εάν αυτό υποστηρίζεται από κάποιον που είναι ή δηλώνει αναρχικός. Το οποίο φανερώνει μιάν ανεπάρκεια εκείνου του κριτικού και εξεταστικού πνεύματος που θα έπρεπε να είναι πολύ αναπτυγμένο στους αναρχικούς.
Είναι καλό να μην θεωρούμε οριστική καμιά από τις κατακτήσεις της ανθρώπινης διανόησης και να αποβλέπουμε πάντα σε νέες ανακαλύψεις, σε νέες προόδους, αλλά θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι το νέο δεν είναι πάντα καλύτερο από το παλιό και ότι η ποιότητα του αναρχικού δεν φέρει μαζί της το χάρισμα της έμφυτης επιστήμης. (…) δεν φαίνεται υπερβολικό το να απαιτήσουμε, αυτοί που θέλουν να κριτικάρουν και να αντιταχθούν στις παλιές μεθόδους να γνωρίζουν τι είναι αυτές οι μέθοδοι και ποιά γνωστά δεδομένα υπάρχουν υπέρ ή εναντίον τους. Με άλλα λόγια, εμείς απαιτούμε απλά ότι όποιος θέλει να μιλήσει για ένα πράγμα, θα πρέπει πρώτα να κάνει τον κόπο να το μελετήσει. Αν υπάρχουν επομένως σύντροφοι που αισθάνονται ικανοί να συζητήσουν υγειονομικά θέματα, μπορούν ελεύθερα να το κάνουν, αλλά να μην ζητούν από εμάς να μιλήσουμε για κάτι που εμείς δεν το ξέρουμε. Εξάλλου, εμείς γνωρίζουμε άξιους ιατρούς που πιστεύουν στις αναρχικές ιδέες, αλλά αυτοί δεν μιλούν για την αναρχία όταν ασκούν την επιστήμη ή μιλούν για αυτήν μόνο όταν ένα επιστημονικό ζήτημα καθίσταται κοινωνικό ζήτημα, δηλαδή όταν διαπιστώσουν ότι η παρούσα κοινωνική οργάνωση λειτουργεί ως τροχοπέδη στις προόδους της ιατρικής και εμποδίζει αυτές να εφαρμοστούν προς όφελος όλης της ανθρωπότητας».
Errico Malatesta, «Pensiero e Volontà» («Σκέψη και Θέληση»), 1 Μαρτίου και 1 Μαΐου 1924
Παραπομπή: «Il buon senso della rivoluzione» (To καλό νόημα της επανάστασης), εκδ. Εleuthera, (1999).
Mετάφραση: Πάνος Ρ. /Η μετάφραση αφιερώνεται στους συντρόφους του Ozieri και στη συντρόφισσα «Συννεφιά».
