του Σάββα Μιχαήλ
Για την Κάτια Γέρου
Τί βλέπει ο ζωγράφος;
Τίποτα πιο μυστηριώδες και πιο αποκαλυπτικό από τα μάτια και την ματιά του,. Αυτά η δύναμή του.
Για να μπούμε στον λαβύρινθο, στους δαιδάλους που διατρέχει η εικαστική ματιά παίρνουμε ξανά στο χέρι το σωτήριο νήμα της Αριάδνης που μας δώρισε ο Πάουλ Κλέε: ο ζωγράφος δεν κοιτάζει να αντιγράψει το ορατό αλλά να κάνει ορατό το αόρατο. Ό,τι ξεφεύγει, ό,τι κρύβεται, ό,τι μας κρύβουν – ακόμα κι ό,τι δεν θέλουμε να δούμε ή να δουν άλλοι. Αυτό που πρέπει να αποκαλυφθεί: το αφανές.
Τί βλέπει ο ζωγράφος Κυριάκος Κατζουράκης;
Τί βλέπει με εκείνα τα τρομερά και τρυφερά μάτια στο συνταρακτικό πορτραίτο του 1964, όταν ο Κυριάκος Κατζουράκης ήταν ακόμη εικοσάχρονος και τον ζωγράφιζε ο φίλος του και συναγωνιστής ζωγράφος Γιάννης Ψυχοπαίδης; Είδαμε το πορτραίτο να συνοδεύει το καίριο κείμενο που γράφει ο Ψυχοπαίδης στη μνήμη του Κατζουράκη. Δημοσιεύεται (Εφημερίδα των Συντακτών 26 Οκτωβρίου 2021) την επομένη ακριβώς της ταφής του αόρατου πια Φίλου. Και τον κάνει ορατό, σε ό,τι πιο μύχιο: να έχει ανοιχτά πάντα κι άγρυπνα τα μάτια της ψυχής του!
Ανοιχτά πάντα τα μάτια του Κυριάκου Κατζουράκη στις ανοιχτές πληγές του κόσμου που φαίνεται “σα να μην έχουν τελειωμό τα πάθια και οι καημοί” του – ακόμα.
Ανοιχτά πάντα τα μάτια του στα βάσανα των εκμεταλλευόμενων, των καταπιεσμένων, των περιφρονημένων, των καταδιωγμένων κι εκδιωγμένων προσφύγων, των προλεταρίων και αποκλήρων όπου γης.
Ανοιχτά πάντα τα μάτια του κομμουνιστή ζωγράφου μπροστά στις τρικυμίες και κάτω από τις καταιγίδες και μέσα στις θύελλες της Εποχής μας, “της πατρίδας μας μέσα στον χρόνο”, όπως την ονόμαζε ο Λέων Τρότσκυ.
Ανοιχτά και σε όσα “δεν άνθησαν ματαίως” μέσα στις αναταραχές και τις επαναστάσεις της Ιστορίας και της Τέχνης, τα αλληλολοσυγκρουόμενα ρεύματα, τις πρωτοπορίες τους αλλά και τις ανώνυμες μάζες που ρίχνονται και ματώνουν στην αρένα της αμείλικτης πάλης για να πλάσουν οι ίδιες το πεπρωμένο τους. Με όλα τούτα συνδιαλέγεται στα έργα του ο Κατζουράκης, με όλα τούτα αισθάνεται, υποφέρει, δημιουργεί, απελπίζεται, αλλά και περιμένει το απροσδόκητο.
“Κάθε κοινωνία και εποχή πρέπει να δημιουργήσει την δική της Γκουέρνικα”, λέει ο Κυριάκος Κατζουράκης. Κι ο ίδιος, σε ένα συγκλονιστικό εικαστικό διάλογο με τον Πικάσο, δημιούργησε την δική του Αναφορά στην Γκουέρνικα. Την δική μας Γκουέρνικα τούτων των εσχάτων ημερών. Στο Τρίπτυχο Guernica βρίσκεται ακόμα κι ο χαμένος πια, ο δικός μας σκύλος Λουκάνικος των αδικαίωτων αντιμνημονιακών αγώνων. Πετιέται, με ανοιχτές, αιμορροούσες τις πληγές στο ζωντανό του ξανά σώμα. Ορμά έξω από το αόρατο βασίλειο του θανάτου ορατός πλέον, εισβάλει και φανερώνεται στο πεδίο της Τέχνης και των επερχομένων μαχών!
Ανοιχτά πάντα κι άγρυπνα τα μάτια της ψυχής του Κυριάκου Κατζουράκη. Άγρυπνα μέσα στην Νύχτα της Ιστορίας των ανθρωπίνων βασάνων που δεν λέει να τελειώσει. Άγρυπνα μέχρι να τελειώσει επιτέλους η Νύχτα. Ο επαναστάτης κομμουνιστής ποτέ δεν παραδίνεται στον ύπνο όσο υπάρχουν βάσανα ανθρώπου από άνθρωπο. Περιφρονεί όσους κι όσες παραδίνονται στη νάρκη του καπιταλισμού και του κράτους.
Διαρκής αγρυπνία για να γίνει η επανάσταση διαρκής.
Αν παραμένουν αξέχαστα τα γήινα χρώματα στους πίνακες του Κυριάκου Κατζουράκη είναι γιατί, στο δρόμο του Μαρξ, οδεύει από την κριτική του ουρανού στην κριτική της γης. Όχι για να προσγειώσει στα πεζά και κοινότοπα, αλλά για να γίνουν τα επί της γης ως εν ουρανώ. Με την ανατροπή, όπως έλεγε ο Μαρξ “όλων των σχέσεων που κάνουν τον άνθρωπο ένα όν ταπεινωμένο, υποδουλωμένο, εγκαταλειμμένο, περιφρονημένο”.
Μέσα από τα ανοιχτά πάντα κι άγρυπνα μάτια της ψυχής σου, Κυριάκο Κατζουράκη, μέσα από όλα τα αόρατα που έκανες ορατά, συνεχίζουμε να βλέπουμε και να αγρυπνούμε! Άχρι τέλους. Μέχρι να τελειώσει η Νύχτα των ανθρωπίνων βασάνων και η διαρκής αγρυπνία, με την διαρκή επανάσταση προλεταρίων και ποιητών, ψυχών και σωμάτων.
7 Νοεμβρίου 2021
Εκατόν τέσσερα χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση
(Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην Εφ.Συν, 11-12 Δεκεμβρίου 2021, ως μέρος αφιερώματος στον Κυριάκο Κατζουράκη, Ζωγράφο της Ουτοπίας.)
