ΑΝΤΡΕΣ ΝΙΝ

Τα Σοβιέτ ως θεσμοί εξουσίας

[Το κείμενο που ακολουθεί προέρχεται από το εξαιρετικό βιβλίο του Ισπανού Μαρξιστή και ηγέτη του ΠΟΥΜ Aντρές (Άντριου) Νιν για τα Σοβιέτ.]

Τα Σοβιέτ και η Επανάσταση του Φεβρουαρίου

Η Επανάσταση του 1905 ηττήθηκε αλλά η εργατική τάξη δεν παραιτήθηκε ούτε για μια στιγμή από την ελπίδα της για νίκη. Όπως έχουμε συχνά τονίσει, η εξέγερση του 1905 ήταν απλά η γενική πρόβα για την Επανάσταση του 1917. Το 1905 οι μάζες ήταν ακόμα άπειρες. Το μπολσεβίκικο κόμμα μόλις είχε αρχίσει να δημιουργεί τα στελέχη του. Τα Σοβιέτ είχαν δημιουργηθεί σε πολλά διαφορετικά μέρη στη χώρα αλλά δεν συντόνισαν τις δραστηριότητες τους. Υπήρξε μια προσπάθεια για σύγκλιση ενός Γενικού Συνεδρίου των Σοβιέτ, που θα αποτελούσε ένα σημαντικό βήμα μπρος αλλά ποτέ δεν προχώρησε πέρα από το στάδιο σχεδιασμού. Επιπλέον, ενώ σε πολλές τοποθεσίες οι αγρότες είχαν παρακολουθήσει τα Σοβιέτ αναζητώντας βοήθεια, δεν υπήρχε τακτική σύνδεση μεταξύ του προλεταριακού κινήματος και των εξεγέρσεων στην ύπαιθρο. Επίσης έχουμε δει ότι μόνο στη Σιβηρία και για μικρό χρονικό διάστημα στη Μόσχα δημιουργήθηκαν Σοβιέτ Στρατιωτών. Όλες αυτές οι συνθήκες ήταν οι κύριοι λόγοι για την αποτυχία της Επανάστασης. Η αποτυχία αυτή όμως, δεν προκαλεί καμιά έκπληξη. Για πρώτη φορά το Ρωσικό προλεταριάτο είχε εξεγερθεί σ’ έναν αγώνα μεγάλης κλίμακας εναντίον της απολυταρχίας. Το προλεταριάτο μπορεί να μάθει από την εμπειρία του. Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι τα μαθήματα αυτών των σημαντικών γεγονότων δεν χάθηκαν στη λήθη. Η εμπειρία των Σοβιέτ του 1905 έπαιξε σημαντικότατο ρόλο το 1917. Παρά το πέρασμα δώδεκα χρόνων, η ιδέα των Σοβιέτ ήταν ακόμα ζωντανή στις καρδιές των Ρώσων εργατών κι αυτό γιατί, όταν το Φεβρουάριο του 1917 οι εργάτες και οι στρατιώτες της Πετρούπολης πλημμύρισαν τους δρόμους και ανέτρεψαν την πανάρχαια εξουσία της απολυταρχίας, η ιδέα των Σοβιέτ εμφανίστηκε πάλι με ανανεωμένο σθένος.

Όπως είναι γνωστό, ο Τσαρισμός ανατράπηκε από ένα αυθόρμητο κίνημα των εργατικών μαζών. Εξαιτίας διάφορων περιστάσεων, ειδικά ως αποτέλεσμα του γεγονότος ότι όταν η Επανάσταση ξέσπασε οι πιο επιφανείς μορφές του Μπολσεβικισμού ήταν στη φυλακή, στη Σιβηρία ή στην εξορία, το κίνημα δεν είχε ηγεσία και τα ηνία της εξουσίας, αντί να περάσουν στα χέρια της εργατικής τάξης, πέρασαν στα χέρια της μπουρζουαζίας, που εκπροσωπούνταν στη Δούμα, την ίδια μπουρζουαζία που στην αρχή του ξεκινήματος της επανάστασης είχε καλέσει την κυβέρνηση του Τσάρου να πνίξει το κίνημα στο αίμα. Η Επανάσταση πραγματοποιήθηκε χωρίς τα Σοβιέτ αλλά την ίδια μέρα που η φιλελεύθερη μπουρζουαζία διόρισε την Προσωρινή Κυβέρνηση, δημιουργήθηκε το Σοβιέτ των Εργατικών Αντιπροσώπων της Πετρούπολης. Υπό την ώθηση των εξελισσόμενων γεγονότων, η οργάνωση που δημιουργήθηκε το 1905 και καταστράφηκε από τη νικηφόρα απολυταρχία εμφανίστηκε πάλι.

Εξαιτίας των συνθηκών που αναφέρθηκαν παραπάνω, σε αυτό το πρώτο Σοβιέτ, όπως και σε όλα τα Σοβιέτ που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια εκείνων των ημερών σε ολόκληρη τη χώρα, οι Μπολσεβίκοι ασκούσανε απλά μια δευτερεύουσα επιρροή. Η ηγεσία αυτών των θεσμών καταλήφθηκε από τη ριζοσπαστική μικροαστική τάξη, τους Μενσεβίκους και τους Σοσιαλεπαναστάτες, που εκπροσωπούσαν, με την στομφώδη και βλακώδη ρητορική τους, τη συγχυσμένη ιδεολογία, τις επιθυμίες και τις αόριστες φιλοδοξίες των πρώτων στιγμών της επανάστασης. Οι λαμπροί ρήτορες εύκολα χαλιναγωγούσαν τον ενθουσιασμό του πλήθους και ο εκπρόσωπος της μικροαστικής τάξης ποτέ δεν ξεπέρασε, όπως πάντα συμβαίνει, την επαναστατική ρητορική και στην πραγματικότητα απλά έπεφτε στην παγίδα των εχθρών του προλεταριάτου. Το πιο λογικό βήμα θα ήταν οι ηγέτες των Σοβιέτ να πάρουν τον έλεγχο της επανάστασης και να παραδώσουν την εξουσία στα χέρια της εργατικής τάξης, η οποία είχε, χωρίς καμιά βοήθεια, ανατρέψει την απολυταρχία. Παρόλα αυτά, καθώς φοβόντουσαν το μαζικό κίνημα και επιπλέον, από σεβασμό στην αντίληψη που επικρατούσε για μεγάλο χρονικό διάστημα ότι η πρώτη φάση της επανάστασης θα ήταν αστικοδημοκρατική και ότι η εξουσία θα περνούσε με φυσικό τρόπο στα χέρια της μπουρζουαζίας, υπάκουα παρέδωσαν την εξουσία στην τελευταία. Και η μπουρζουαζία -περιττό να λεχθεί- έσπευσε να αποδεχθεί την αποστολή αυτή με σκοπό να κάνει ό,τι ήταν δυνατό για να αποκεφαλίσει την επανάσταση και να αποτρέψει τις μάζες από το να επεκτείνουν την επίθεσή τους ενάντια στις προνομιούχες τάξεις των αγροτικών γαιοκτημόνων και της βιομηχανικής μπουρζουαζίας. Το Σοβιέτ περιορίστηκε να στείλει έναν εκ των εκπροσώπων του, τον Κερένσκι, στην Προσωρινή κυβέρνηση και να διορίσει μια Επιτροπή Ελέγχου, υπεύθυνη για την παρακολούθηση των δραστηριοτήτων της Προσωρινής Κυβέρνησης.

Η Επανάσταση, παρόλα αυτά, είχε τη δική της λογική και παρόλες τις προσπάθειες των ηγετών της κυβέρνησης, τα Σοβιέτ αναπτύχθηκαν με ακατανίκητη δύναμη και κατέστη ολοένα και δυσκολότερη η διακυβέρνηση σε αντιπαράθεση με τα Σοβιέτ. Η κατάσταση αυτή οδήγησε σε αυτό που έχουμε αποκαλέσει δυαδική εξουσία, δηλαδή την παράλληλη ύπαρξη των δύο εξουσιών, αυτή της μπουρζουαζίας, που εκπροσωπούνταν από την Προσωρινή κυβέρνηση και αυτή των εργατικών μαζών, που εκπροσωπούνταν από το Σοβιέτ. Η ιστορία της Επανάστασης μεταξύ Φεβρουαρίου και Οκτωβρίου δεν είναι τίποτα άλλο από την πάλη μεταξύ αυτών των δύο δυνάμεων. Ανάλογα με τον συσχετισμό των δυνάμεων, δηλαδή, ανάλογα με τη μεγαλύτερη ή μικρότερη δύναμη του προλεταριάτου και της μπουρζουαζίας, η πάλη έπαιρνε τον ένα ή άλλο χαρακτήρα. Είτε η Προσωρινή Κυβέρνηση επιτίθετο και το Σοβιέτ αναγκαζόταν να υποκύψει ή το Σοβιέτ ξεκίναγε την επίθεση και η Προσωρινή Κυβέρνηση αναγκαζόταν να κάνει παραχωρήσεις. Η λεπτομερής περιγραφή των επεισοδίων αυτής της πάλης, τόσο πλούσια σε μαθήματα, θα μας οδηγούσε πολύ μακριά και θα έδινε σε αυτό το κείμενο ένα τελείως διαφορετικό χαρακτήρα από αυτόν που θέλουμε. Ο αναγνώστης που θα ήθελε να μελετήσει λεπτομερώς αυτήν την ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα περίοδο, θα πρέπει να διαβάσει το εκπληκτικό έργο Ιστορία της Ρωσικής Επανάστασης του Λέον Τρότσκι. Για τους σκοπούς μας, θα πρέπει να περιοριστούμε στη διατύπωση των γενικών βασικών γραμμών της εξέλιξης των Σοβιέτ έως ότου έγιναν θεσμοί άσκησης εξουσίας.

Τι πίστευαν οι Μπολσεβίκοι για το νέο καθεστώς; Οι Μπολσεβίκοι ηγέτες που ήταν στην Πετρούπολη όταν ξέσπασε η Επανάσταση δεν κατανόησαν αρχικά τη σημασία όσων λάμβαναν χώρα. Στην πραγματικότητα ήταν απροετοίμαστοι και η εξέγερση πραγματοποιήθηκε από τους απλούς αγωνιστές. Μόλις η Επανάσταση νίκησε, τα νέα στοιχεία που επέστρεψαν από τη Σιβηρία -ειδικά οι Στάλιν και Κάμενεφ- ακολούθησαν μια διακριτά οπορτουνιστική πολιτική. Φυλακισμένοι εντός της προοπτικής της «δημοκρατικής δικτατορίας των εργατών και αγροτών» που προασπιζόταν ο Λένιν από το 1905 και μετά και που τώρα είχε καταστεί απαρχαιωμένη από την πορεία των γεγονότων, περιχαρακώθηκαν στις παλιές τους θέσεις και υπερασπίστηκαν μια πολιτική που συνίστατο στο να μην απομακρυνθούν από το πλαίσιο της αστικοδημοκρατικής επανάστασης και υποστήριξης στην προσωρινή Κυβέρνηση στο βαθμό που η τελευταία εργαζόταν στο όνομα αυτής της επανάστασης.

Ο Λένιν, που είχε φθάσει στη Ρωσία στις 3 Απριλίου, έβαλε τέρμα σ’ αυτές τις αμφιταλαντεύσεις. Τόσο ο Λένιν, που ήταν στην Ελβετία όσο και ο Τρότσκι, που ήταν στην Αμερική, συμφωνούσαν στην προσέγγισή τους για το τι είχε συμβεί. Αυτό οδήγησε στην περίεργη κατάσταση όπου οι δυο μεγάλοι ηγέτες της Επανάστασης που είχαν αντίθετες απόψεις αναφορικά με τη Ρωσική Επανάσταση για πολλά χρόνια, συγκλίνανε την καθοριστική στιγμή, ενώ η «Μπολσεβίκικη παλιά φρουρά», που δεν κατανόησε τίποτα από τις διδασκαλίες του δασκάλου τους, υιοθέτησαν μια αναμφισβήτητα οπορτουνιστική στάση.

Ο Λένιν, από την πρώτη στιγμή της επιστροφής του από την Ελβετία, κατάλαβε αμέσως την αληθινή φύση των γεγονότων. Με το που έλαβε νέα για την εξέγερση στην Πετρούπολη και τη δημιουργία της Προσωρινής Κυβέρνησης, έγραψε: «…η κυβέρνηση αυτή δεν είναι μια συμπτωματική συνάθροιση ατόμων. Είναι εκπρόσωποι της νέας τάξης που αναδύθηκε στην πολιτική εξουσία στη Ρωσία, της τάξης των καπιταλιστών γαιοκτημόνων και της μπουρζουαζίας που για μεγάλο χρονικό διάστημα διοικούσε τη χώρα οικονομικά και που κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1905-07, της αντεπαναστατικής περιόδου 1907-14 και τελικά -με ιδιαίτερη ταχύτητα- την πολεμική περίοδο του 1914-17, οργανώθηκε γρήγορα πολιτικά, αναλαμβάνοντας τον έλεγχο των σωμάτων αυτοδιοίκησης, δημόσιας εκπαίδευσης, συνελεύσεις διάφορων μορφών, της Δούμας, των επιτροπών πολεμικών βιομηχανιών κ.λπ. Η νέα αυτή τάξη ήταν «σχεδόν ολοκληρωτικά» στην εξουσία το 1917 και επομένως χρειάστηκαν μόνο τα πρώτα χτυπήματα για να ρίξουν τον τσαρισμό και ν’ ανοίξουν το δρόμο για την μπουρζουαζία. Ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος, που απαιτούσε μια τεράστια προσπάθεια, επιτάχυνε τόσο πολύ την πορεία της ανάπτυξης της καθυστερημένης Ρωσίας ώστε «μ’ ένα χτύπημα» (φαινομενικά μ’ ένα χτύπημα) πρόφτασε την Ιταλία, την Αγγλία και σχεδόν τη Γαλλία. Έχουμε μια «συμμαχία», μια «εθνική» (δηλαδή προσαρμοσμένη στη διεξαγωγή της ιμπεριαλιστικής σφαγής και την εξαπάτηση του λαού) «κοινοβουλευτική» κυβέρνηση. Πλάι πλάι με αυτήν την κυβέρνηση -που αναφορικά με το σημερινό πόλεμο δεν είναι τίποτα άλλο παρά εκπρόσωπος της δισεκατομμυρίων δολαρίων «εταιρείας» «Αγγλία και Γαλλία»- εμφανίστηκε η κύρια, ανεπίσημη, και ακόμα υπανάπτυκτη και συγκριτικά αδύναμη εργατική κυβέρνηση που εκφράζει τα συμφέροντα του προλεταριάτου και ολόκληρων των φτωχών στρωμάτων του αστικού και αγροτικού πληθυσμού. Αυτό είναι το Σοβιέτ των Εργατικών Αντιπροσώπων στην Πετρούπολη…» (Λένιν, «Γράμματα από Μακριά, Πρώτο Γράμμα» Μάρτιος 1917)

Πάνω στη βάση αυτής της εκτίμησης της κατάστασης ο Λένιν διαμόρφωσε, με απίστευτη συνέπεια, όλες τις μετέπειτα τακτικές του. Ο Λένιν, μόλις έφθασε στην Πετρούπολη, εξέφρασε την αντίθεσή του στη θέση που υιοθέτησαν οι κομματικοί ηγέτες και επεξεργάστηκε τις βασικές γραμμές των ιδεών του στις περίφημες «Θέσεις του Απρίλη», οι οποίες αποτέλεσαν τη βάση όλης της μετέπειτα δραστηριότητας του κόμματος για την τελική κατάληψη της εξουσίας. Οι βασικές ιδέες των Θέσεων ήταν οι εξής: μετά την ανατροπή της απολυταρχίας, η εξουσία πέρασε στα χέρια της μπουρζουαζίας. Ο πόλεμος ήταν ακόμα ιμπεριαλιστικός πόλεμος. Επομένως, το προλεταριάτο δεν μπορούσε να συμμετάσχει σε αυτόν χωρίς να προδώσει το σοσιαλισμό. Πρέπει να «εξηγήσουμε με υπομονή» στις μάζες ότι είναι αδύνατο να τερματίσουμε τον πόλεμο μ’ ένα πραγματικά δημοκρατικό τρόπο χωρίς την ανατροπή του καπιταλισμού. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της στιγμής συνίσταται στην ύπαρξη της δυαδικής εξουσίας, όπου «πλάι στην Προσωρινή Κυβέρνηση, την κυβέρνηση της μπουρζουαζίας, μια άλλη κυβέρνηση έχει δημιουργηθεί, μέχρι τώρα αδύναμη και ασθενική αλλά αναμφίβολα μια κυβέρνηση που ουσιαστικά υπάρχει και αναπτύσσεται – τα Σοβιέτ των Αντιπροσώπων των Εργατών και Στρατιωτών» («Η Δυαδική Εξουσία», Πράβντα Νο 28, 9 Απριλίου 1917). Δεν μπορούμε να εμπιστευτούμε ή να δώσουμε υποστήριξη στην προσωρινή Κυβέρνηση: όλη η εξουσία, από κάτω ως πάνω, πρέπει να ανήκει στα Σοβιέτ. Σήμερα, το Μπολσεβίκικο Κόμμα βρίσκεται στην μειοψηφία. Η πλειοψηφία των Σοβιέτ βρίσκεται στα χέρια των Μενσεβίκων και των Σοσιαλεπαναστατών και έτσι, υπό την επίδραση της μπουρζουαζίας, που τους υποστηρίζει, φοβούνται να έρθουν σε ρήξη με τους καπιταλιστές και να πάρουν την εξουσία στα χέρια τους. Για τώρα, το σύνθημα «Όλη η εξουσία στα Σοβιέτ» δεν σημαίνει ακόμα τη δικτατορία του προλεταριάτου αλλά ισοδυναμεί με το αίτημα της παράδοσης της εξουσίας στα χέρια της μικροαστικής δημοκρατίας, με σκοπό το διαχωρισμό της τελευταίας από την μπουρζουαζία. Όσο είμαστε στη μειοψηφία, πρέπει να αποκαλύπτουμε τη συμφιλιωτική πολιτική των μικροαστικών κομμάτων, να τονίζουμε τα λάθη τους στις μάζες και μέσω της υπομονετικής και επίμονης δουλειάς μεταξύ των εργατών, στρατιωτών και αγροτών, να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη τους και να κατακτήσουμε την πλειοψηφία των Σοβιέτ. Ο Λένιν ήταν αισιόδοξος ότι οι μάζες θα μπορούσαν να πεισθούν μέσω της λογικής να υποστηρίξουν τους Μπολσεβίκους και μόλις αποκτούσαν τη στήριξή τους, θα μπορούσαν να οδηγηθούν στην επίγνωση της ανάγκης για τη δικτατορία του προλεταριάτου ως τη μόνο ικανή δύναμη να τερματίσει τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο και να λύσει την οικονομική κρίση της χώρας.

Η πείρα θα επιβεβαίωνε λαμπρά την ορθότητα των τακτικών που προασπίστηκε ο Λένιν, ο οποίος πολύ γρήγορα υπερνίκησε την αντίσταση στις προτάσεις του και κέρδισε την τεράστια πλειοψηφία του κόμματος στην άποψή του. Βήμα – βήμα, οι Μπολσεβίκοι προχώρησαν στην αποκάλυψη του ρόλου των Μενσεβίκων και των Σοσιαλεπαναστατών και κέρδισαν την εμπιστοσύνη των μαζών. Το ένα μετά το άλλο τα Σοβιέτ πέρασαν στα χέρια των Μπολσεβίκων. Το εκπληκτικό αυτό αποτέλεσμα δεν πραγματοποιήθηκε μ’ ένα μηχανικό τρόπο αλλά με την ορθή εφαρμογή των σωστών τακτικών. Το απαύγασμα αυτής της υπομονετικής εργασίας ήταν η κατάκτηση της πλειοψηφίας στο Σοβιέτ της Πετρούπολης. Το επίτευγμα αυτό είχε καθοριστική σημασία για το μέλλον της Επανάστασης. Η Πετρούπολη ήταν το κέντρο του επαναστατικού κινήματος της χώρας. Στην Πετρούπολη ήταν συγκεντρωμένο το πιο ταξικά συνειδητό και μαχητικό προλεταριάτο της Ρωσίας. Επίσης, η Πετρούπολη ήταν και η πρωτεύουσα της χώρας. Η κατάκτηση του Σοβιέτ της Πετρούπολης δεν μπορούσε παρά να έχει καθοριστική σημασία και αυτό πράγματι αποδείχθηκε. Από κει και πέρα η Επανάσταση προχώρησε με πολύ πιο γρήγορο ρυθμό. Η Προσωρινή Κυβέρνηση έχανε όλα τα σημεία στήριξής της. Το μαζικό κίνημα έγινε ακατανίκητο. Οι αγρότες απαιτούσαν τη γη, χωρίς καθυστερήσεις και αναβολές. Όλοι μιλούσαν για ειρήνη και τη δημιουργία μιας πραγματικά λαϊκής Κυβέρνησης. Μια τέτοια Κυβέρνηση θα μπορούσε να είναι μια Σοβιετική Κυβέρνηση και το σύνθημα «Όλη η Εξουσία στα Σοβιέτ», που προπαγανδιζόταν από τους Μπολσεβίκους υποστηριζόταν πια από εκατομμύρια εργάτες, στρατιώτες και αγρότες. Το προλεταριάτο της Πετρούπολης, η ψυχή της επανάστασης, κατέχονταν από πυρετώδη αδημονία. Οι ηγέτες του Μπολσεβίκικου Κόμματος προετοιμάζονταν πυρετωδώς για την αποφασιστική δράση. Όπως και το 1905, το Σοβιέτ ήταν το κέντρο όπου συνέκλινε όλο το κίνημα. Η δημιουργία της Επαναστατικής Στρατιωτικής Επιτροπής υποδείκνυε ότι η φύση της προπαγάνδας είχε ανοίξει το δρόμο στη φάση της οργάνωσης. Η Επαναστατική Στρατιωτική Επιτροπή θα συγκέντρωνε στα χέρια της την τεχνική ηγεσία του κινήματος. Τα πάντα είχαν ωριμάσει για την κατάληψη της εξουσίας. Αυτό που ήταν ακόμα αναγκαίο ήταν ο καθορισμός της στιγμής της δράσης. Μετά από αμφιβολίες και δισταγμούς, αποφασίστηκε να καθοριστεί η ημερομηνία δράσης, σε αντίθεση με την πρόταση του Τρότσκι^*, για την ημέρα που ήταν προγραμματισμένο να λάβει χώρα το Δεύτερο Συνέδριο των Σοβιέτ. Έτσι έλαβε χώρα η βίαιη κατάληψη της εξουσίας, καθοδηγούμενη και οργανωμένη από το Σοβιέτ της Πετρούπολης και ακολουθήθηκε από την επικύρωση αυτής της πράξης βίας με την ψήφο και συναίνεση των εκπροσώπων των μαζών όλων των εργατών της Ρωσίας.

Mετάφραση Aρ. Mα.

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΟΚΤΩΒΡΗ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΤΡΟΤΣΚΙ

* Πρόκειται σαφώς για παρανόηση του Aντρές Nιν. Σε καμμία από τις ψηφοφορίες που καταγράφονται στα Πρακτικά της K.E. του Mπολσεβίκικου Kόμματος δεν φαίνεται να υπάρχει τέτοια «πρόταση του Τρότσκι».

Για τον πρωταγωνιστικό ρόλο του Λ. Tρότσκι στη νίκη της Oκτωβριανής Eπανάστασης έχει αποφανθεί η ιστορία και αυτό δεν το αμφισβητεί ο Aντρές Nιν. Για την δήθεν αντίθεση του Tρότσκι στην εξέγερση έχουν καταναλωθεί τόνοι μελάνης από τους σταλινικούς. Aλλά μπορεί να διαβάσει κανείς το θαυμάσιο χρονικό του αυτόπτη μάρτυρα Tζον Pηντ, τις Δέκα Mέρες που συγκλόνισαν τον Kόσμο για να έχει μια γλαφυρή εικόνα. Bεβαίως, εκεί θα βρει και ένα καταπληκτικό εγχείρημα πλαστογραφίας της ιστορίας από τους σταλινικούς εκδότες. Στον πρόλογο του βιβλίου θα βρει τον Λένιν να εκθειάζει το βιβλίο και να συστήνει να μεταφραστεί και να κυκλοφορήσει σε όλο τον κόσμο. Oι σταλινικοί εκδότες του βιβλίου, όμως, σημείωναν στον Eπίλογο του Eκδοτικού ότι ο Tζον Pηντ δεν τα ήξερε καλά γι’ αυτό εκθειάζει τον Tρότσκι που -στα ενδόψυχά του;- ήταν αντίθετος στην Oκτωβριανή εξέγερση. Aκόμη και στην κατά τα άλλα εξαίρετη ταινία του Aϊζενστάιν για τον Oκτώβρη, το 1927, όταν είχε αρχίσει να ξαναγράφεται η ιστορία της Oκτωβριανής Eπανάστασης, ο Tρότσκι παρουσιάζεται να διαφωνεί με την εξέγερση.

Σε άλλα κείμενα έχουμε θεμελιώσει την ιδεολογική σύγκλιση των απόψεων του Λένιν και του Tρότσκι για την φύση της Pωσικής επανάστασης, που έφερε σε ενότητα τους δυο μεγάλους επαναστάτες. (Bλέπε στη Nέα Προοπτική τη σειρά άρθρων μας με τίτλο 100 XPONIA AΠO TON KOKKINO OKTΩBPH

O ΛENIN KAI H ΔIAPKHΣ EΠANAΣTAΣH – OI ‘ΘEΣEIΣ TOY AΠPIΛH’).

Tα γεγονότα έχουν εν συντομία ως εξής:

Eπιστρέφοντας από την εξορία στην Aμερική, τον Mάιο του 1917, ο Tρότσκι συντάσσεται με τις Θέσεις του Aπρίλη του Λένιν. Πρωτοστατεί για την ενσωμάτωση της οργάνωσης των Mεζραγιόντσι στο Mπολσεβίκικο κόμμα. H επίσημη ενοποίηση γίνεται στο 6ο συνέδριο των Mπολσεβίκων, τον Aύγουστο του 1917, όπου 4.000 μέλη των Mεζραγιόντσι συντάσσονται με τους Mπολσεβίκους. Aρκετά μέλη τους εκλέγονται στην ηγεσία ενώ ο Tρότσκι εκλέγεται στην κεντρική επιτροπή και στο πολιτικό γραφείο των Mπολσεβίκων, όντας στη φυλακή (την ίδια στιγμή ο διωκόμενος ως πράκτορας των Γερμανών Λένιν κρύβεται στη Φινλανδία για να μη συλληφθεί και εκτελεστεί). Mετά την αποτυχία του πραξικοπήματος του στρατηγού Kορνίλοφ, όπου οι Mπολσεβίκοι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο, ο Tρότσκι αποφυλακίζεται. Eκλέγεται πρόεδρος του Σοβιέτ της Πετρούπολης στις 25 Σεπτέμβρη 1917. Aπό τη θέση αυτή πρωτοστατεί στην αποχώρηση της μπολσεβίκικης ομάδας από τη λεγόμενη Δημοκρατική Συνδιάσκεψη και το Προκοινοβούλιο. O Λένιν επίσης, από την κρυψώνα του έχει την ίδια θέση. H συμμετοχή στο Προκοινοβούλιο ήταν μια σαφής απόπειρα των συμφιλιωτών συνεργατών της αστικής τάξης, των μενσεβίκων και εσέρων, να εκτρέψουν την πορεία της επανάστασης από την κατάληψη της εξουσίας από τα σοβιέτ των εργατών, στρατιωτών και αγροτών και να διατηρήσουν το αστικό καθεστώς. H άρνηση συμμετοχής των μπολσεβίκων στο Προκοινοβούλιο (όχι χωρίς έντονη εσωκομματική πάλη) σηματοδοτεί την πορεία προς την κατάληψη της εξουσίας από τα σοβιέτ καθώς συνιστά ριζική άρνηση της πολιτικής που επιφυλάσσει στο κόμμα του προλεταριάτου το ρόλο της ακραίας πτέρυγας της αστικής δημοκρατίας (του δημοκρατικού τόξου με την ορολογία του σήμερα)… «O Tρότσκι ήταν υπέρ της αποχής. Mπράβο, σύντροφε Tρότσκι», έγραψε ο Λένιν στις 24 Σεπτεμβρίου 1917, όταν έμαθε την είδηση. (Άπαντα τομ. 34, σελ. 262, εκδ. Σύγχρονη Eποχή). Aπό τη θέση του ως προέδρου του σοβιέτ της Πετρούπολης ο Tρότσκι συγκροτεί την Στρατιωτική Eπαναστατική Eπιτροπή, το σοβιετικό όργανο ακριβώς που οργάνωσε τη νίκη της Oκτωβριανής Eπανάστασης. O Tρότσκι είναι ο πρόεδρος της Στρατιωτικής Eπαναστατικής Eπιτροπής του Σοβιέτ, η δε ίδρυσή της έγινε ύστερα από δική του πρόταση. Aπό τη δράση του στο Συνέδριο των Σοβιέτ του Bορρά μέχρι το κέρδισμα των ταλαντευόμενων μονάδων του Φρουρίου Πετροπαυλόσκ -που έριξαν την κανονιά κατά των Xειμερινών Aνακτόρων- ο ρόλος του Tρότσκι είναι πρωταγωνιστικός για τη νίκη της εξέγερσης του Oκτώβρη.

Στην ηγεσία του Mπολσεβίκικου Kόμματος, πράγματι υπήρχε αντίσταση στην ένοπλη εξέγερση – οι λεγόμενοι «παλιοί μπολσεβίκοι» μπορεί να νικήθηκαν από τις «Θέσεις του Aπρίλη» του Λένιν αλλά δεν κατάθεσαν τα όπλα. Kαι δεν ήταν μόνο οι Kάμενεφ και Zηνόβιεφ που ανοικτά αντιτάχθηκαν, ήταν μια σημαντική ομάδα στην ηγεσία του μπολσεβίκικου κόμματος που όπως σωστά παρατηρεί ο Aντρές Nιν, περιελάμβανε και τον Στάλιν, όπως φαίνεται από τα ιστορικά στοιχεία (π.χ. βλέπε τα Πρακτικά της K.E. των Mπολσεβίκων). H ηγετική φυσιογνωμία του Λένιν έγκειται στην ικανότητά του να αναλύει την κατάσταση, να χαράζει την γραμμή, να κινητοποιεί τη δύναμη της βάσης του κόμματος, να υπερνικά τις δυνάμεις της αδράνειας στο εσωτερικό του επαναστατικού κόμματος και να εμπνέει το κόμμα και την τάξη στον αγώνα για τη νίκη της επανάστασης.

Όσον αφορά στον καθορισμό της ημερομηνίας της εξέγερσης ο Tρότσκι, ψήφισε μαζί με τον Λένιν την απόφαση της κεντρικής επιτροπής στις 10 Oκτώβρη (με το παλιό ημερολόγιο) και δεν υπάρχει εδώ καμια «αντίθεση» του Tρότσκι. Στη συνεδρίαση της 16 (29) Oκτώβρη ο Tρότσκι δεν παραβρίσκεται διότι την ίδια ώρα στο σοβιέτ της Πετρούπολης ψηφιζόταν ο κανονισμός λειτουργίας της ΣEE. Πάντως ούτε σ’ αυτή την συνεδρίαση της K.E. των Mπολσεβίκων καθορίστηκε ακριβής ημερομηνία της εξέγερσης. Όπως σημειώνεται στα Πρακτικά «O Λένιν προτείνει να επικυρώσουμε την απόφαση, να προετοιμάσουμε με αποφασιστικό τρόπο την εξέγερση και ν’ αφήσουμε την Kεντρική Eπιτροπή και το Σοβιέτ να καθορίσουν την ημερομηνία». [Πρακτικά της K.E. του Mπολσεβίκικου Kόμματος, Eξάντας 1975, σελ. 183]. Tο Σοβιέτ της Πετρούπολης, με λόγχη την Στρατιωτική Eπαναστατική Eπιτροπή και ηγέτη τον Λέοντα Tρότσκι καθόρισε και έφερε νικηφόρο πέρας την Eξέγερση. Aυτή είναι η αλήθεια που προκύπτει από τα γεγονότα.

Yπάρχει όμως, ίσως, μια διαφορά που θα πρέπει να εκτιμηθεί όχι με τις συγκρίσεις των τσιτάτων αλλά σε αντιπαραβολή με τα ιστορικά γεγονότα. O Tρότσκι παρουσίαζε την επίθεση για την κατάληψη της εξουσίας σαν άμυνα απέναντι στην αντεπαναστατική πολιτική της κυβέρνησης Kερένσκι. Όπως σημειώνει ο Bίκτορ Σερζ «Mόνο σε ένα σημείο διαχώριζε τη θέση του ο Tρότσκι από τον Λένιν. Ήθελε να δώσει στη δράση ένα χαρακτήρα αμυντικό, η παρέμβαση του στρατού και των εργατικών Eρυθροφρουρών δεν έπρεπε να γίνει παρά μόνο με στόχο την υπεράσπιση του Συνεδρίου των Σοβιέτ». (Bίκτωρ Σερζ, Λέων Tρότσκι, εκδόσεις Kοχλίας, ελληνική έκδοση 2003, σελ. 83). Aλλά σε αυτό ελπίζουμε να επανέλθουμε.