Eurovision 2025 και Πολιτιστική Προπαγάνδα του Ιμπεριαλισμού
του Άρη Μαραβά
Σε μια Ευρώπη που σείεται από κρίσεις -γεωπολιτικές, οικονομικές, ηθικές- η Eurovision, ο διαγωνισμός-σύμβολο της μεταπολεμικής ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, μετατρέπεται χρόνο με τον χρόνο σε εργαστήριο κατασκευής συναινέσεων, λογοκρισίας και ιδεολογικής χειραγώγησης. Το 2025, η σκηνή της Eurovision στη Βασιλεία δεν φιλοξένησε απλώς τραγούδια. Φιλοξένησε το απόλυτο θεατρικό τού ιμπεριαλισμού: την απόπειρα του κράτους του Ισραήλ να εξωραΐσει μια γενοκτονία, με την έγκριση και τη συνενοχή των θεσμών της ευρωπαϊκής αστικής τάξης.
Eίναι τόσο εξόφθαλμο αυτό το γεγονός ώστε ο φετινός νικητής, ο Αυστριακός τραγουδιστής Γιοχάνες Πιτς, γνωστότερος ως JJ, έφθασε να ζητήσει τον αποκλεισμό του Ισραήλ στον διαγωνισμό του 2026, εκφράζοντας τη λύπη του για τη συμμετοχή του Ισραήλ στον φετινό διαγωνισμό παρά τον πόλεμο στη Γάζα. Αντίθετα, σημείωσε, η Ρωσία δεν έχει λάβει άδεια συμμετοχής στην Eurovision από την εισβολή της στην Ουκρανία το 2022. Ταυτόχρονα επισήμανε τις αδιαφανείς διαδικασίες της προπαγάνδας για την υπερψήφιση του Ισραήλ, που του επέτρεψαν να εξασφαλίσει τη δεύτερη θέση στο διαγωνισμό.
Η Eurovision ως Ιδεολογικός Μηχανισμός του Ιμπεριαλισμού
Η Eurovision παρουσιάζεται ως χαρωπή γιορτή πολυπολιτισμικότητας. Στην πραγματικότητα, είναι ένα μακροχρόνιο πολιτικό εργαλείο. Δημιουργήθηκε το 1956, σε συνθήκες Ψυχρού Πολέμου, ως απάντηση στη “σοσιαλιστική” πολιτισμική διπλωματία του Ανατολικού Μπλοκ. Ήταν ένα τέκνο του ΝΑΤΟϊκού σχεδίου «ήπιας ισχύος» – δηλαδή της πολιτιστικής ενσωμάτωσης και προπαγάνδας υπέρ των αξιών της Δύσης: αγορά, ατομικισμός, αντικομμουνισμός, καπιταλιστικός ορθολογισμός. Δεν είναι τυχαίο ότι τα ιδρυτικά της μέλη ήταν ευρωπαϊκές κρατικές και ημι-κρατικές ραδιοτηλεοράσεις σε αγαστή συνεργασία με το BBC και τις μυστικές υπηρεσίες.
Η ίδια η EBU -Ευρωπαϊκή Ραδιοτηλεοπτική Ένωση- που διοργανώνει τη Eurovision, είναι ένας υπερεθνικός θεσμός με σαφείς ταξικές, γεωπολιτικές και ιδεολογικές κατευθύνσεις. Δεν πρόκειται για ένωση «ουδέτερων» ραδιοτηλεοπτικών φορέων, αλλά για έναν πολιτικό μηχανισμό της ευρωπαϊκής αστικής τάξης που αναπαράγει την ηγεμονία της, ακόμα και στο επίπεδο του θεάματος.
Ο Σιωνισμός στη Σκηνή: Από τη Γάζα στην Παρτιτούρα
Η συμμετοχή του Ισραήλ στη Eurovision 2025 ήρθε ενώ η σφαγή στη Γάζα βρισκόταν στο αποκορύφωμά της. Πάνω από 50.000 Παλαιστίνιοι -οι περισσότεροι γυναίκες και παιδιά- έχουν ήδη δολοφονηθεί. Και όμως, η εκπρόσωπος του Ισραήλ, Γιουβάλ Ραφαέλ, παρουσιάστηκε από τα ευρωπαϊκά μέσα ως θύμα, ως σύμβολο αντοχής, ως «άγγελος ειρήνης» που φέρνει το τραγούδι της ελπίδας –New Day Will Rise- πάνω στην ημέρα της Νάκμπα. Δεν ήταν απλώς ειρωνεία. Ήταν ψυχρός υπολογισμός: να μετατρέψει η Ισραηλινή ηγεσία το θύμα σε θύτη και τον κατακτητή σε εκφραστή ανθρωπισμού.
Η σκηνή της Eurovision έγινε το οπτικοακουστικό σκηνικό της σιωνιστικής αισθητικής. Το σκηνικό της Ραφαέλ παρέπεμπε άμεσα στο εμβληματικό μπαλκόνι του Θεόδωρου Χερτσλ -πατέρα του πολιτικού σιωνισμού- στο Συνέδριο της Βασιλείας το 1897. Ένα σύμβολο αποικιοκρατικής διεκδίκησης, βαμμένο με τα χρώματα της σύγχρονης pop κουλτούρας.
Η “Ουδετερότητα” ως Όπλο των Ισχυρών
Η EBU δικαιολόγησε τη μη αποπομπή του Ισραήλ επικαλούμενη τον «μη-πολιτικό» χαρακτήρα του θεσμού. Αλλά πού ήταν αυτή η ουδετερότητα όταν απέκλεισαν τη Ρωσία για τον πόλεμο στην Ουκρανία; Πού ήταν όταν λογοκρίθηκαν παλαιστινιακές σημαίες, φωνές αλληλεγγύης, ή όταν εκφοβίστηκαν καλλιτέχνες; Όταν στην Ιρλανδή εκπρόσωπο Bambie Thug απαγορεύτηκε να φορέσει ρούχο με τη φράση «Free Palestine», δεν ήταν αυτό πολιτική λογοκρισία; Όταν διαδηλωτές απομακρύνθηκαν βίαια επειδή κρατούσαν σημαίες με το όνομα ενός λαού υπό κατοχή, δεν ήταν αυτό επιλογή στρατοπέδου;
Η ουδετερότητα της EBU είναι ιδεολογική επιβολή. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για πολιτική νομιμοποίηση των συμμάχων της Ε.Ε., του ΝΑΤΟ και του κεφαλαίου. Όπως αναλύει και ο Αντόνιο Γκράμσι, ο πολιτισμός δεν είναι απομονωμένο πεδίο· είναι μέτωπο ηγεμονίας. Η «πολιτιστική ουδετερότητα» είναι εργαλείο ιδεολογικής κυριαρχίας της κυρίαρχης τάξης – ένα προπέτασμα για να επιβληθεί η αστική «κανονικότητα» ως καθολικό μέτρο.
Η Μαζική Προπαγάνδα: Ψηφίστε Ισραήλ 20 Φορές
Την παραμονή του διαγωνισμού, η Ισραηλινή κυβέρνηση ξεκίνησε μια από τις πιο μαζικές διαφημιστικές καμπάνιες στη σύγχρονη ιστορία του θεσμού. Μέσω της κρατικής διαφημιστικής υπηρεσίας Lapam, προωθήθηκαν πάνω από 5.000 διαφημίσεις σε όλα τα κανάλια της Google, YouTube, Instagram και TikTok. Σε 35 γλώσσες, το μήνυμα ήταν ενιαίο: Ψηφίστε Ισραήλ. Ψηφίστε 20 φορές. Δεν είχε σημασία το τραγούδι. Η ψήφος γινόταν πολιτική στήριξη σε ένα κράτος-δολοφόνο.
Παρά την κακή βαθμολογία από τις καλλιτεχνικές επιτροπές, το Ισραήλ κατέλαβε τη δεύτερη θέση – χάρη στο televoting. Η δημόσια τηλεόραση της Ισπανίας (RTVE) αμφισβήτησε το αποτέλεσμα και ζήτησε ανεξάρτητο έλεγχο.
Η Αντίσταση των Μαζών: Από τις Πλατείες στις Παρτιτούρες
Απέναντι σε αυτό το θεσμοποιημένο ξέπλυμα, η αντίσταση δεν σιώπησε. Χιλιάδες διαδηλωτές στους δρόμους της Βασιλείας, εκατοντάδες πρώην διαγωνιζόμενοι και καλλιτέχνες, καλλιτεχνικές ενώσεις, φοιτητές και εργάτες ύψωσαν την παλαιστινιακή σημαία και φώναξαν «Όχι στην Τέχνη του Κατακτητή».
Από τα πανεπιστημιακά κατειλημμένα αμφιθέατρα στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, μέχρι τις αποβάθρες λιμανιών όπου εργάτες αρνήθηκαν να φορτώσουν ισραηλινό οπλισμό, η τέχνη και η ταξική δράση διασταυρώνονται. Η Τέχνη των Καταπιεσμένων δεν είναι διακόσμηση. Είναι οργάνωση. Είναι φωνή. Είναι επιθετική παρέμβαση ενάντια στον πολιτισμικό ιμπεριαλισμό.
Από τη Eurovision στη Σοσιαλιστική Αισθητική
Απέναντι στη γενοκτονία, η τέχνη δεν έχει καμία δικαιολογία να σιωπά. Όταν το αίμα ποτίζει την άμμο της Γάζας, δεν υπάρχει ρεφρέν απολιτικό. Κάθε συμμετοχή, κάθε μετάδοση, κάθε σιωπή, είναι θέση. Η επαναστατική Τέχνη δεν υπερασπίζεται αφηρημένες ιδέες. Υπερασπίζεται το προλεταριάτο και τους καταπιεσμένους. Ο Πικάσο με τη Γκερνίκα, ο Μπρεχτ με τα Χρονικά του Τρίτου Ράιχ, η Τέχνη της Επανάστασης του Οκτώβρη, η Νικαραγουανή ποίηση της αντίστασης δεν ήταν «αντικειμενικές». Ήταν ταξική. Και σήμερα, η τέχνη που σιωπά μπροστά στη Γάζα είναι τέχνη ταξικά ενταγμένη στη μεριά της καταστολής.
Η Eurovision δεν μπορεί να μεταρρυθμιστεί. Δεν μπορεί να «καθαρίσει». Όπως κάθε εργαλείο του ιμπεριαλιστικού εποικοδομήματος, είτε ανατρέπεται είτε νομιμοποιεί την κυριαρχία.
Για μια Επαναστατική Πολιτισμική Εφόρμηση
Η απάντηση δεν είναι απλώς καταγγελία. Είναι οργάνωση. Πρέπει να οικοδομηθεί ένα διεθνιστικό μέτωπο καλλιτεχνών, εργαζομένων στον πολιτισμό, ακτιβιστών, φοιτητών και εργατών, με σκοπό την κατάρριψη κάθε μορφής πολιτισμικής συγκάλυψης του ιμπεριαλισμού. Να οικοδομηθεί μια σοσιαλιστική «αισθητική», όπου το στούντιο γίνεται εργοστάσιο λαϊκής αφύπνισης, η παράσταση φλόγα αγώνα και η μουσική όχι υπόκρουση, αλλά όπλο.
Η φωνή της Παλαιστίνης είναι η φωνή του προλεταριάτου. Η τέχνη μας δεν ανήκει στις κυβερνήσεις και στις πολυεθνικές. Ανήκει στον λαό.
Από τη Σκηνή στα Οδοφράγματα
Ο Μάης του 2025 αποκάλυψε ξεκάθαρα τη φύση της Eurovision. Όχι ως γιορτή, αλλά ως πολεμικό εργαλείο. Όχι ως σύμβολο ενότητας, αλλά ως εργαλείο επιβολής. Όμως αποκάλυψε και κάτι άλλο: την ικανότητα των μαζών να βλέπουν πίσω από το θέαμα. Να οργανώνονται, να ξεσκεπάζουν, να τραγουδούν τις δικές τους μελωδίες, να βγάζουν στο φως την αλήθεια. Η Eurovision είναι σκηνή της ταξικής πάλης. Και ο ήχος της επανάστασης ήδη ακούγεται, πίσω από τα φίλτρα, πίσω από τις λογοκρισίες, πίσω από τα ψεύτικα χαμόγελα των παρουσιαστών.
Από τον ποταμό ως τη θάλασσα, η Παλαιστίνη θα είναι ελεύθερη. Από την ορχήστρα του κεφαλαίου στη συμφωνία της απελευθέρωσης.
ΚΑΙ ΜΙΑ ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΚΗ ΜΑΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ
Η στάση της Κλαυδίας φέτος στη Eurovision -σε πλήρη αντίθεση με την περσινή, εμβληματική αποχή της Μαρίνας Σάττι από κάθε νομιμοποίηση του ισραηλινού απαρτχάιντ- δεν είναι απλώς μια «ατομική επιλογή». Είναι πολιτική πράξη με ταξικό πρόσημο και ιδεολογικό περιεχόμενο. Μια πράξη που καθρεφτίζει τον ρόλο τής «ουδέτερης» τέχνης ως όργανο χειραγώγησης και αναπαραγωγής του status quo. Στο καπιταλιστικό υπερθέαμα της Eurovision, η «τέχνη» παρουσιάζεται ως αποπολιτικοποιημένη σφαίρα έκφρασης – αλλά μόνο όταν η πολιτική στρέφεται εναντίον της κυρίαρχης ιδεολογίας. Η τέχνη που καταγγέλλει την αποικιοκρατία, τον ιμπεριαλισμό και τις σφαγές, είναι «προβληματική», «ακατάλληλη», «αχάριστη». Αντίθετα, η τέχνη που χαϊδεύει τον ανθρωπισμό με το ένα χέρι ενώ με το άλλο σφίγγει τα χέρια των δολοφόνων, γίνεται «ανεκτική», «ενωτική», «διεθνιστική» – αλλά μόνο στο μέτρο που δεν ενοχλεί τον ιμπεριαλιστή. Η Κλαυδία δεν είναι απλώς «μια καλλιτέχνιδα που κάνει τη δουλειά της». Εκπροσωπεί συνειδητά ή ασυνείδητα ένα σύστημα που χρησιμοποιεί τους ανθρώπους της τέχνης ως «μαλακή δύναμη» (soft power) για να νομιμοποιήσει ακόμα και τα πιο απάνθρωπα εγκλήματα: από τη γενοκτονία στη Γάζα έως την καταστολή του παλαιστινιακού λαού εδώ και δεκαετίες. Η παρουσία της δίπλα σε εκπροσώπους του σιωνιστικού κράτους, η συνέντευξή της σε μέσα που αποτελούν προπαγανδιστικό μηχανισμό πολέμου, δεν είναι αφέλεια -είναι ταξική συστράτευση με τους κυρίαρχους.
Τέχνη χωρίς ηθική, είναι τέχνη χωρίς ψυχή
Το τραγικό βάθος του πράγματος όμως φαίνεται στην ειρωνεία: το τραγούδι που επέλεξε να ερμηνεύσει αφορά την προσφυγιά. Η ίδια μιλά για ξεριζωμό, αλλά σιωπά όταν ο ξεριζωμός συμβαίνει αυτή τη στιγμή, μπροστά στα μάτια της. Μιλά για τον πόνο, αλλά δεν μπορεί -ή δεν θέλει- να τον αναγνωρίσει όταν τον προκαλούν οι σύμμαχοι των «δημοκρατικών κρατών» που την φιλοξενούν. Η υποκρισία αυτή δεν είναι απλή ανακολουθία – είναι πολιτισμικός κυνισμός και ηθικός εκφυλισμός. Η γενοκτονία γίνεται δεκτή μόνο όταν ανήκει στο παρελθόν και δεν ενοχλεί τις παρούσες ισορροπίες εξουσίας. Το τραγούδι της Κλαυδίας αναφέρεται -τουλάχιστον με έμμεσο, καλλιτεχνικά καλυμμένο τρόπο- στη Γενοκτονία των Ποντίων, ένα ιστορικό έγκλημα που για δεκαετίες σβήστηκε από τις διεθνείς αφηγήσεις. Στην Ελλάδα, αυτή η τραγωδία χαράχτηκε στο συλλογικό υποσυνείδητο με αίμα και προσφυγιά, με ξεριζωμό και σιωπή. Αλλά στην Eurovision, η οποία φέτος φρόντισε επιμελώς να εξουδετερώσει κάθε πολιτική δήλωση υπέρ της Παλαιστίνης, η αναφορά σε μια γενοκτονία πριν από 100 χρόνια γίνεται αποδεκτή – ακριβώς επειδή δεν απειλεί κανένα σημερινό συμφέρον. Η ιστορική μνήμη, όταν είναι αποστειρωμένη από το παρόν, μετατρέπεται σε μουσειακό αντικείμενο, ένα ασφαλές πεδίο συναισθηματικής ταύτισης χωρίς πολιτική συνέπεια. Όταν όμως σήμερα διαπράττονται γενοκτονίες μπροστά στα μάτια μας -με εικόνες παιδιών θαμμένων κάτω από ερείπια, με πόλεις που σβήνουν από το χάρτη- τότε ξαφνικά η ουδετερότητα γίνεται αρετή, και η μνήμη… έγκλημα. Το να χρησιμοποιείς την αφήγηση της προσφυγιάς ως μέσο καλλιτεχνικής αυτοπροβολής, την ίδια στιγμή που εξευτελίζεις το νόημά της, είναι βία. Είναι λογοκρισία της πραγματικής ιστορίας των προσφύγων. Είναι μια νέα μορφή πολιτισμικής κατοχής, στην οποία τα θύματα δεν έχουν φωνή – παρά μόνο όταν χρησιμεύουν στη θεαματική μηχανή της Eurovision.
Επιλεκτική ηθική και πολιτισμική λογοκρισία
Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: ναι, μπορείτε να τραγουδήσετε για τις γενοκτονίες των Ποντίων, των Αρμενίων, των Εβραίων του Ολοκαυτώματος – όσο αυτές παραμένουν «ασφαλείς» χρονικά και γεωπολιτικά. Όμως μην τολμήσετε να μιλήσετε για την Παλαιστίνη, για τα παιδιά της Γάζας, για τις στρατιωτικές θηριωδίες που διαπράττονται τώρα, από κράτη με συμμάχους και όπλα.
Η Κλαυδία, είτε από άγνοια είτε από σκοπιμότητα, γίνεται όργανο αυτής της πολιτισμικής επιλεκτικότητας. Όταν δεν κάνει ούτε μία νύξη για τις σημερινές γενοκτονίες -την ώρα που τραγουδά για μια ιστορική-— δεν αποφεύγει την πολιτική· την υπηρετεί σιωπηλά. Η Eurovision δεν είναι ουδέτερη. Είναι πολιτισμικό εργαλείο της Ε.Ε. και των συμμάχων της, και ως τέτοιο επιβραβεύει όποιον καλλιτέχνη δεν διαταράσσει τη γεωπολιτική “ευπρέπεια”.
Η τέχνη που θυμάται, αλλά δεν βλέπει
Τι νόημα έχει να τραγουδάς για την Ποντιακή γενοκτονία, όταν δεν μπορείς να δεις τις γενοκτονίες του παρόντος; Πώς να αποδώσεις δικαιοσύνη στους προγόνους σου, όταν σιωπάς για τα εγκλήματα του σήμερα; Η τέχνη που τιμά το παρελθόν αλλά φιμώνεται στο παρόν, είναι μνημόσυνο χωρίς ψυχή, τελετουργία χωρίς ελπίδα. Η ιστορική μνήμη δεν είναι για να συγκινούμαστε – είναι για να παίρνουμε θέση. Αλλιώς δεν έχει καμία αξία.
Ουδετερότητα; Όχι, συνέργεια
Η «ουδετερότητα» στην οποία ομνύει η τραγουδίστρια αυτή δεν είναι αθώα. Είναι η ακριβής πολιτική στάση που επιτρέπει στους φονιάδες να συνεχίζουν ανενόχλητοι. Είναι η σιωπηρή συναίνεση που κάνει τους ιμπεριαλιστικούς μηχανισμούς να δουλεύουν σαν καλολαδωμένη μηχανή. Η Κλαυδία δεν είναι «ουδέτερη». Είναι συνειδητά ή ασυνείδητα πολιτιστική συνεργάτιδα ενός δολοφονικού συστήματος και κράτους. Και σε αντίθεση με εκείνη, τα 15.000 παιδιά που δολοφονήθηκαν στη Γάζα δεν είχαν την ευκαιρία να πουν τη δική τους ιστορία με τραγούδι.