του Σάββα Μιχαήλ
Θόδωρος Κουτσουμπός: Οι Μπολσεβίκοι μετά τον Λένιν (Από την Αριστερή Αντιπολίτευση (1923) στην Τέταρτη Διεθνή (1938), εκδόσεις Λοκομοτίβα 2023
Σημειώσεις για την παρουσίαση του βιβλίου, Λοκομοτίβα 2 Δεκεμβρίου 2023
[Δεκάδες σύντροφοι και φίλοι παραβρέθηκαν το μεσημέρι του Σαββάτου 2/12/2023 στην παρουσίαση του νέου βιβλίου του Θόδωρου Κουτσουμπού, με τίτλο Οι Μπολσεβίκοι μετά τον Λένιν.
Η παρουσίαση έγινε στο φιλόξενο χώρο της Λοκομοτίβας, στο εκδοτικό της οποίας οφείλεται η καλαίσθητη έκδοση του βιβλίου.
Ομιλητές ήταν ο σύντροφος Σάββας Μιχαήλ και ο συγγραφέας Θόδωρος Κουτσουμπός, έγιναν ερωτήσεις και συζήτηση. Ακολουθεί το κείμενο πάνω στο οποίο βασίστηκε η ομιλία-παρουσίαση του Σάββα Μιχαήλ.]
1. Κλείνουν 100 χρόνια από την γένεση της μπολσεβίκικης Αριστερής Αντιπολίτευσης τον Οκτώβριο 1923 και του ρεύματος που θα πάρει το όνομα “Τροτσκισμός”. Συμπίπτουν φέτος, το 2023, με τα 60 χρόνια από την ίδρυση της δικής μας οργάνωσης έναν άλλον Οκτώβρη, εκείνον του 1963, με το παράνομο όνομα τότε, λόγω των εμφυλιοπολεμικών αντικομμουνιστικών νόμων Εργατική Διεθνιστική Ένωση (ΕΔΕ) που το 1985 θα μετονομαστεί σε Εργατικό Επαναστατικό Κόμμα/ΕΕΚ. Η κυρίαρχη τάξη και τα φερέφωνά της, οι γραφειοκράτες κάθε είδους, οι ιστοριογράφοι που ακολουθούν την γραμμική αντίληψη της Ιστορίας θεωρούν τον αναστοχασμό σε παρόμοιους σταθμούς απλώς σαν μια “επετειακή” ρουτίνα. Το ζήτημα όμως της Παράδοσης είναι ένα πεδίο κι αυτό της ταξικής πάλης. Μας το θυμίζει εξαρχής στο νέο βιβλίο του ο σ. Θόδωρος Κουτσουμπός (ΘΚ) παραπέμποντας στην αναφορά του Τρότσκυ στην επαναστατική παράδοση, στην ελληνική έκδοση του 1933 της “Νέας Πορείας”, ιδρυτικού κειμένου της Αριστερής Αντιπολίτευσης (σελ. 9).
Αναπτύσσοντας αυτή την προσέγγιση, στο ίδιο πνεύμα, όταν πια θα σήμαινε “μεσάνυχτα στον αιώνα”, το 1940, μίλησε και ο Βάλτερ Μπένγιαμιν στη Θέση VI Για την ¨Έννοια της Ιστορίας (έκδοση Έρμα 2023 σελ. 61-62) για την Παράδοση των καταπιεσμένων και την απειλή να εκπέσει σε κομφορμισμό και τελικά σε όργανο κυριαρχίας της άρχουσας τάξης. Σε επέτειο. Δεν θα αφήσουμε να γράψουν την Ιστορία οι υποτιθέμενοι Νικητές μετά ένα αιώνα.
Το ζητούμενο είναι ο σχηματισμός ενός “αστερισμού γεμάτου εντάσεις” ανάμεσα στο Άλλοτε και στο Τώρα “σε μια στιγμή κινδύνου”. Και ο κίνδυνος αυτός είναι πια ακραίος.
2. Στο βιβλίο του ο ΘΚ παρακολουθεί τους πιο καίριους σταθμούς της διαδρομής τού κινήματός μας – μιας “έκκεντρης τροχιάς” (Exzentrische Bahn), για να χρησιμοποιήσουμε τον όρο του Hölderlin στον Υπερίωνα. Εμπεριέχει τις πολυτιμότερες “στρατηγικές εμπειρίες” του αιώνα, που δεν λέει να τελειώσει κι έχει ανοιχτά όλα τα ερωτήματά του.
3. Ο κύκλος που άνοιξε ο Οκτώβρης 1917 έκλεισε ή όχι; Εάν έκλεισε το 1991 ή και πιο πριν, το 1956 ή το 1927, τότε πιο είναι τελικά το διακύβευμα π.χ. στον πόλεμο στην Ουκρανία; Να ολοκληρωθεί ή όχι η καταστροφή του 1991 όπως απαιτεί το Δόγμα Μπρεζίνσκι, με τον κατακερματισμό και αποικιοποίηση του πρώην σοβιετικού χώρου και στη συνέχεια της Κίνας με τον πόλεμο σαν το μόνο δρόμο αναχαίτισης της παρακμής του αμερικανικού και του παγκόσμιου καπιταλισμού.
Ο ιστορικός λόγος ύπαρξης του Τροτσκισμού ήταν και είναι όχι απλώς η πάλη κατά του σταλινισμού –που οδήγησε στο 1991- αλλά η υπεράσπιση και επέκταση παγκόσμια της Οκτωβριανής σοσιαλιστικής Επανάστασης.
Η τροχιά αυτής της πάλης είναι “έκκεντρη”, εμπεριέχει χάσματα αλλά χάσματα που είναι “χαίνουσες συνδέσεις”, συνέχεια μέσα από ασυνέχειες. Είναι το ανολοκλήρωτο που δίνει τον διαρκή χαρακτήρα στην παγκόσμια επανάσταση.
4. Η άνιση μάχη και αγώνας του Τρότσκυ και των συντρόφων του μέσα στις τραγικότερες συνθήκες της Ιστορίας, με τις αλλεπάλληλες ήττες της επανάστασης με πρώτη και κύρια αυτήν στη Γερμανία, ήταν ιστορικά αναγκαία. Η αναγκαιότητά της πηγάζει από την φύση της ιμπεριαλιστικής εποχής της καπιταλιστικής παρακμής. Επίκεντρο της σύγκρουσης του τροτσκισμού με τον σταλινισμό και τον κεντρισμό ήταν και είναι η θεωρία της διαρκούς επανάστασης, η συνειδητή έκφραση, αυτο-αντανάκλαση της εποχής μας, ενάντια σε κάθε προσαρμογή στο εθνικό περιβάλλον και τις πιέσεις του, όπως εκφράζονται με τον “σοσιαλισμό σε μια μόνη χώρα”, σε όλες τις ποικίλες μορφές του.
5. Ο γενικός αποπροσανατολισμός μετά το 1991 ισχυρίζεται ότι κάθε επανάσταση και η οργάνωσή της γραφειοκρατικοποιούνται και φέρνουν “ολοκληρωτισμό” και παλινόρθωση, επιστροφή στον φιλελεύθερο καπιταλισμό. Η Δεύτερη και Τρίτη Διάλεξη στο βιβλίο του ΘΚ έχουν ιδιαίτερη σημασία για να τεθούν και να αποκρουστούν αυτά τα ερωτήματα στο συγκεκριμένο ιστορικό τους πλαίσιο. Πρέπει προπαντός να προσεχτούν οι μεθοδολογικές – θεωρητικές προσεγγίσεις στο ζήτημα της γραφειοκρατίας από τον ίδιο τον Μαρξ και στη συνέχεια στη θεωρία της Διαρκούς Επανάστασης από τον Τρότσκυ (σελ. 41-43) καθώς και η τελευταία μάχη τού Λένιν μαζί με τον Τρότσκυ κατά της γραφειοκρατίας και του Στάλιν.
Στις μέρες μας, σημαντική είναι και η συνεισφορά του Ίστβαν Μέσαρος: δεν μπορούμε να πάμε πέρα από το κεφάλαιο χωρίς την ανατροπή του καπιταλισμού, του κράτους του και την εργατική εξουσία αλλά επίσης, χωρίς να πάμε πέραν του Λεβιάθαν-Κράτους δεν θα μπορέσουμε τελικά να πάμε πέραν του κεφαλαίου.
6. Η πάλη για την σοσιαλιστική οικοδόμηση μπορεί να αρχίζει σε μία χώρα αλλά δεν μπορεί να ολοκληρωθεί παρά μόνο παγκόσμια. Η γραμμή της Αριστερής Αντιπολίτευσης δεν αγνοούσε τα σοβαρά προβλήματα εσωτερικής πολιτικής για χάρη τάχα τυχοδιωκτισμών στην εξωτερική πολιτική, Το ζήτημα της ΝΕΠ, της εργατοαγροτικής συμμαχίας, της άρσης των αντιφάσεων πόλης-υπαίθρου, προπαντός οι σχέσεις Σχεδίου και αγοράς που τονίζει στο βιβλίο του ο ΘΚ έχουν εξαιρετική επικαιρότητα σήμερα π.χ. στην προσέγγιση των αντιφάσεων του κοινωνικού σχηματισμού της Κίνας μετά τον Μάο.
7. Η διεθνής πάλη και οργάνωση της Αριστερής Αντιπολίτευσης στην ΕΣΣΔ και στην Κομιντέρν με κέντρο τα ζητήματα του Ενιαίου Μετώπου, της Αγγλορωσικής Επιτροπής και της Γενικής Απεργίας του 1926, της Κινέζικης και αποικιακής επανάστασης και προπαντός της πάλης κατά του ανερχόμενου φασισμού είναι αυτά στα οποία εστιάζει και σωστά το βιβλίο.
Αξίζει να ιδωθούν και οι προεκτάσεις της διεθνούς πάλης της Αριστερής Αντιπολίτευσης και στην Ελλάδα που αναδεικνύει ο ΘΚ, ιδιαίτερα όσον αφορά τους αρχειομαρξιστές και τον Σπάρτακο του πρωτοπόρου Παντελή Πουλιόπουλου.
8. Η Καταστροφή του 1933 με τον θρίαμβο χωρίς μάχη του ναζισμού στη Γερμανία, οι πολιτικές ευθύνες του σταλινισμού και της Κομιντέρν που οδεύει προς διάλυση με το Συνέδριο του 1935 και η στροφή από τον τυχοδιωκτισμό της “τρίτης περιόδου, στα “Λαϊκά Μέτωπα” ταξικής συνεργασίας με ολέθρια αποτελέσματα στη Γαλλία και την Ισπανική Επανάσταση αλλά και στην κατολίσθηση τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο είναι οι μέγιστες δοκιμασίες που φωτίζει το βιβλίο ως προϋποθέσεις που καθιστούσαν ιστορικά αναγκαίο τον νέο προσανατολισμό των μπολσεβίκων- λενινιστών για την μετάβαση από την Αριστερή Αντιπολίτευση στην ίδρυση της νέας Διεθνούς, της Τέταρτης Διεθνούς, μέσα στις χειρότερες ήττες του κινήματος και τους αγριότερους διωγμούς που γνώρισε ποτέ επαναστατικό κίνημα (Δίκες της Μόσχας, δολοφονία του Τρότσκυ και των πιο έμπειρων στελεχών κ.λπ.).
9. Η δημιουργία της 4ης Διεθνούς ήταν ιστορικά αναγκαία, ιστορικά δικαιωμένη παρόλο που έμεινε ιστορικά ανολοκλήρωτη, μέσα στις θύελλες του πολέμου και τις προκλήσεις του πολέμου (Βλ. Απόφαση του 17ου Συνεδρίου του ΕΕΚ, Ιούνιος 2021). Το ιστορικό αίτημά της παραμένει επίκαιρο.
Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις σημαντικές επισημάνσεις που κάνει στην εξέταση του Μεταβατικού Προγράμματός της 4η Διεθνούς ο ΘΚ στο βιβλίο, ενάντια στη ρεφορμιστική στρέβλωσή του –με βαρύ τίμημα και στην όλη εμπειρία του ΣΥΡΙΖΑ και της προσέγγισης του κεντρισμού απέναντί του το 2012/ 2015- όσο και στην απόρριψή του από τους σταλινικούς ή την δογματική απολίθωσή του από τους σεχταριστές.
10. Κάθε ιστορική αμνησία του έπους και της τραγωδίας των Μπολσεβίκων μετά τον Λένιν δεν μπορεί παρά να έχει σήμερα τα πιο καταστροφικά αποτελέσματα. Φυσικά δεν μπορεί να υπάρξει η μηχανική αναπαραγωγή του σαν μοντέλου. Το Καινούργιο, όμως, της Διαρκούς Επανάστασης θα αναδυθεί μέσα από τους δρόμους που άνοιξαν οι ηρωικοί εκείνοι πρωτοπόροι.
