του Πάνου Βλαχάκη
Στις 4 Σεπτεμβρίου, ένα πολύ σημαντικό δημοψήφισμα έλαβε χώρα στη Χιλή, για την έγκριση του νέου Συντάγματος. Το αποτέλεσμα ήταν η απόρριψη του σχεδίου συντάγματος με ποσοστό 62%. Είχε προηγηθεί ένα άλλο δημοψήφισμα, ιστορικής σημασίας, τον Οκτώβριο του 2020 όπου ο λαός της Χιλής αποφάσισε σε ποσοστό 78,31% την απόρριψη του τότε Συντάγματος, κληρονομιά του αιματοβαμμένου στρατιωτικού καθεστώτος του Πινοσέτ και την έναρξη των διαδικασιών κατάρτισης ενός νέου, πιο δημοκρατικού και φιλολαϊκού.
Ένα χρόνο πριν το τωρινό δημοψήφισμα άρχισε η σύνταξη του προτεινόμενου συντάγματος, το οποίο περιέχει αρκετά προοδευτικά και ριζοσπαστικά σημεία, αντικαθιστώντας αυτό της στρατιωτικής χούντας. Το προτεινόμενο σύνταγμα κατοχυρώνει μεταξύ των άλλων αρκετά ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα όπως δημόσια υγεία και παιδεία, αναγνώριση της αυτονομίας των περιοχών που διαμένουν οι Ινδιάνοι Μαπούτσε καθώς επίσης και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.
Εκ πρώτης όψεως, φαίνεται αδιανόητη η απόρριψη ενός αρκετά προοδευτικού και φιλολαϊκού συντάγματος που ήρθε για να αντικαταστήσει εκείνο της στρατιωτικής χούντας που φτιάχτηκε με λουτρά αίματος του Χιλιανού λαού. Ως αιτίες της απόρριψης θεωρούνται η τεράστια μαύρη προπαγάνδα των καθεστωτικών ΜΜΕ και των νοσταλγών του Πινοτσέτ όπου διέσπειραν άπειρα fake news με σκοπό να τρομάξουν το Χιλιανό λαό και κυρίως τη μεσαία τάξη. Επίσης, αρκετοί αναλυτές ρίχνουν το φταίξιμο στο συντηρητισμό της Χιλιανής κοινωνίας που φοβάται οποιαδήποτε αλλαγή. Και ως αποτέλεσμα, όλοι μιλάνε, ακόμα και από το χώρο της αριστεράς για μια συντριπτική ήττα.
Πριν όμως ρίξουμε το φταίξιμο στο λαό της Χιλής ή στη μαύρη προπαγάνδα της Χιλιανής ελίτ, θα ήταν πολύ σημαντικό να δούμε τις κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες που επικρατούν τα τελευταία χρόνια όχι μόνο στη Χιλή αλλά σε όλη τη Λατινική Αμερική. Από το 2019, ολόκληρη η Λατινοαμερικανική ήπειρος συγκλονίζεται από εξεγέρσεις. Το επίκεντρο είναι και παραμένει η Χιλή και ως ένα μεγάλο βαθμό η Κολομβία. Βέβαια υπήρχαν λαϊκές εξεγέρσεις και σε άλλες Λατινοαμερικανικές χώρες όπως η Βολιβία με αφορμή το πραξικόπημα και την ανατροπή του Μοράλες και στο Εκουαδόρ ενάντια στα μέτρα λιτότητας. Επίσης αναβρασμός επικρατεί και σε άλλες χώρες όπου πρόσφατα υπήρχαν δυναμικές διαδηλώσεις και γενικές απεργίες μικρής διάρκειας κυρίως στον Παναμά και στην Παραγουάη. Αυτή η επαναστατική κίνηση των μαζών ανακόπηκε προσωρινά με την πανδημία του Covid όπου η Λατινική Αμερική έχει πληρώσει βαρύ τίμημα. Μέχρι τώρα έχουν πεθάνει πάνω από 1.700.000 άνθρωποι. Βέβαια η πανδημία δεν σταμάτησε τις εξεγέρσεις. Άλλωστε η μεγαλειώδης λαϊκή εξέγερση στην Κολομβία άρχισε εν μέσω πανδημίας, τον Απρίλιο του 2021 και κράτησε αρκετούς μήνες.
Σε όλες αυτές τις εξεγέρσεις η άρχουσα τάξη απάντησε με τους μηχανισμούς της, «νόμιμους» και «παράνομους», με κτηνώδη βία. Παρ’ όλα αυτά, οι διαθέσεις των μαζών δεν κάμφθηκαν ούτε από την καταστολή, τις δολοφονίες διαδηλωτών και φυλακίσεις χιλιάδων αγωνιστών (στη Χιλή υπάρχουν πάνω από 5.000 χιλιάδες πολιτικοί κρατούμενοι) αλλά ούτε και από την πανδημία. Άλλωστε η συντριπτική πλειοψηφία των θυμάτων από covid προέρχεται από τις φαβέλες και τις παραγκουπόλεις των πόλεων. Και αυτή η επαναστατική κίνηση των μαζών, στην περίπτωση της Χιλής, έριξε τον πρώην πρόεδρο των πλουσίων Πινέιρα και πέταξε στα σκουπίδια της Ιστορίας το σύνταγμα του Πινοτσέτ και ό,τι αυτό συμβόλιζε.
Ένα ακόμα γεγονός που πρέπει να ληφθεί υπόψη, είναι ότι το απορριφθέν σύνταγμα παρόλες τις προοδευτικές διακηρύξεις είναι ένα αποτέλεσμα διαπραγματεύσεων και συμβιβασμών. Αρκετοί κατηγορούν τον συνασπισμό των κομμάτων που κυβερνά και προσωπικά τον πρόεδρο Μπόριτς για συμβιβασμό με τη Χιλιανή ελίτ και τους νοσταλγούς του Πινοτσέτ που δεν επιθυμούν καμία αλλαγή. Το νέο σύνταγμα δεν θίγει το σκληρό πυρήνα του παλαιού. Και αυτό το γεγονός αποτελεί πρόσφορο έδαφος είτε για απογοητεύσεις αλλά και για μαύρη προπαγάνδα από τους νοσταλγούς της χούντας.
Επιπλέον, βασικό ρόλο στην απόρριψη του συντάγματος παίζει και η αποτυχία της κεντροαριστερής κυβέρνησης Μπόριτς. Ο Μπόριτς, πρώην ηγέτης του φοιτητικού κινήματος το 2011, ηγήθηκε συμμαχίας αριστερών και κεντρώων κομμάτων (μαζί με το Κομμουνιστικό Κόμμα) και κέρδισε το Δεκέμβριο του 2019, στο δεύτερο γύρο τον ακροδεξιό υποψήφιο, νοσταλγό του Πινοτσέτ και θαυμαστή του Μπολσονάρο, Χοσέ Αντόνιο Καστ. Ο Μπόριτς κατέβηκε με μια μεταρρυθμιστική ατζέντα για σημαντικές αλλαγές στα εργασιακά, στα ζητήματα του περιβάλλοντος και στο έμφυλο ζήτημα. Παρά τις διακηρύξεις του και τις καλές προθέσεις του, πολύ λίγα από αυτά που υποσχέθηκε έχουν γίνει κατά τη διάρκεια της προεδρίας του. Δεν είναι μόνο η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση που πάει από το κακό στο χειρότερο και επηρεάζει το Χιλιανό λαό. Η καταστολή συνεχίζεται και κυρίως στις περιοχές των Μαπούτσε όπου τις λυμαίνονται και καταστρέφουν οι πολυεθνικές εταιρείες. Η πλειοψηφία των πολιτικών κρατουμένων, οι περισσότεροι Μαπούτσε, παραμένουν στις φυλακές. Και φυσικά οι Μαπούτσε δεν μπορούν να περιμένουν πότε θα αλλάξει το σύνταγμα της χώρας για να μπορούν να ζουν με αξιοπρέπεια στη γη τους η οποία ρημάζεται και λεηλατείται και οι ίδιοι δολοφονούνται από την εποχή των Κονκισταδόρων έως σήμερα.
Από το 2019, είναι σε εξέλιξη μια επαναστατική κίνηση των μαζών στη Χιλή αλλά και σε όλη τη Λατινική Αμερική. Και αυτή η κίνηση δεν είναι ευθύγραμμη. Περιλαμβάνει σημαντικές νίκες αλλά και ήττες, άλματα και οπισθοχωρήσεις. Οι μεγάλες ταξικές μάχες είναι μπροστά. Και οι Χιλιανές μάζες συνεχίζουν τον αγώνα όσο κι αν η Αντίδραση και η Ανεπανάσταση καραδοκούν. Όχι μόνο για νέο σύνταγμα. Αλλά για να πετάξουν στα σκουπίδια της Ιστορίας το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα που γεννάει Πινοτσέτ και χούντες.
