Ο ποιητής, δραματουργός και θεατρικός συγγραφέας Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα συνελήφθη και δολοφονήθηκε, στις 19 Aυγούστου 1936, κατ’ εντολή ακροδεξιών φασιστικών στρατιωτικών αρχών στη Γρανάδα, σύμφωνα με ντοκουμέντα που είδαν πρόσφατα το φως της δημοσιότητας και ρίχνουν φως στο θάνατο του δημοφιλέστερου ανάμεσα στα θύματα του ισπανικού εμφυλίου πολέμου.
Σε ηλικία των 38 μόλις ετών βρήκε φρικτό θάνατο στα χέρια των εθνικιστών του Φράνκο και λοιπών φαλλαγίτικων ταγμάτων. Λόγω της έλλειψης στοιχείων και καταγραφών των εκτελέσεων που γίνονταν τη περίοδο εκείνη από τα φασιστικά καθάρματα, ο τάφος του παραμένει ακόμη άγνωστος και αποτελεί μυστήριο ως και σήμερα. Η ισχυρότερη εικασία λέει ότι ο Λόρκα βρίσκεται θαμένος κάπου στα περίχωρα της Γρανάδα όπου έγινε και η εκτέλεσή του.
Η ανοιχτή συμπόρευση του Λόρκα με το στρατόπεδο του Λαϊκού Μετώπου (φυλοδυτικοί αστοί πολιτικοί, σοσιαλδημοκράτες, σταλινικοί, αναρχικοί) ήταν εν τέλει αυτό που του στοίχισε τη ζωή του. Η ομοφυλοφιλία του δεχόταν συνεχώς την κατακραυγή της κοινής γνώμης και υποκινούσε ομοφοβική βία εις βάρος του.
Ένα μήνα μετά την επίσημη έναρξη της Ισπανικής Επανάστασης, στις 19 Αυγούστου 1936, έσβησε ο δημιουργός της Μπερνάντα Άλμπα και του Ματωμένου Γάμου που έχουν κερδίσει επανειλημμένα διεθνή αναγνώριση. Σε μελοποίηση Θεοδωράκη και μετάφραση Οδυσσέα Ελύτη έχει γίνει γνωστή η ύψιστη ποιητική του συλλογή Ρομανθέρο Χιτάνο.
Γόνος οικογένειας γαιοκτημόνων γεννήθηκε στις 5 Ιουνίου το 1898 σε ένα χωριό στα περίχωρα της Γρανάδας. Η μητέρα του, δασκάλα στο επάγγελμα, επηρέασε βαθύτατα τη διαμόρφωση της καλλιτεχνικής ψυχοσύνθεσής του. Το πάθος της μητέρας του για τη μουσική πέρασε στον Λόρκα μέσα από μια γλυκιά σχέση αμοιβαιότητας και ύψιστης ειλικρίνειας.
Το 1909 ο Λόρκα μετακινείται στην πρωτεύουσα την Ανδαλουσίας, τη Γρανάδα όπου εντάσσεται άμεσα σε καλλιτεχνικές ομάδες που υπήρχαν και δρούσαν στην περιοχή. Στα 16 του εγγράφεται στη Νομική Σχολή για να ικανοποιήσει τις προσδοκίες του πατέρα του και ασχολείται έπειτα με την αγάπη του, τη Φιλολογία. Η «Τσιγγάνικη Ζωή», ένα συχνό μονοπάτι για τον αναγνώστη μέσα στην πλούσια θεματολογία του Λόρκα, επηρέασαν βαθύτατα τον Λόρκα κατά τη παραμονή του στη Γρανάδα. Ενώ το 1919 που μετέβη στην Μαδρίτη ήρθε σε επαφή με προσωπικότητες όπως ο Σαλβαδόρ Νταλί, ο Ραφαέλ Αλμπέρτι, ο Χιμένεθ καθώς και ο σκηνοθέτης Λουί Μπουνιουέλ.
Το 1918 δημοσιεύεται το έργο του «Εντυπώσεις και Τοπία» με ταξιδιωτικές εμπειρίες του από την περιήγησή του στην Καστίλη και αργότερα, το 1921, κυκλοφορούν τα πρώτα του ποιήματα που συνέθεσε με τίτλο Βιβλίο Ποιημάτων. Τα μετέπειτα χρόνια του ήταν πλούσια σε συγγραφικό έργο με γνωστότερα το Ποίημα του Κάντε Χόντο που τραγουδιέται με κιθάρα από τσιγγάνους στην Ανδαλουσία, Ωδή στον Σαλβαδόρ Νταλί, Μαριάνα Πινέδα, Ντιβάνι της Ταμαρίτ και άλλα. Η κλίση του προς το θέατρο θα γίνει πλέον εμφανής μέσα από τραγωδίες με βασική θεματολογία την κοινωνική και έμφυλη καταπίεση.
Με την υποστήριξη του Υπουργείου Παιδείας μετά την εγκαθίδρυση της Δημοκρατίας δίνει παραστάσεις κλασικών έργων σε εργατικές και αγροτικές περιοχές με τη θεατρική ομάδα LaBarroca που ο ίδιος οργάνωσε.
Έως ότου συνελήφθη τελικά από στρατιωτικούς του πολιτικού κινήματος CEDA που τον εκτέλεσαν λόγω των αριστερών του φρονημάτων.
Έτσι είχαν τα πράγματα για τους αριστερούς κατά την περίοδο της Ισπανικής Επανάστασης. Μια ανάσα πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και με την καυτή ανάσα του Άξονα και του ντόπιου ισπανού φασίστα Φράνκο, η εργατική τάξη στην Ισπανία, αναγνωρίζοντας το χρέος της στην ιστορία, οργανώθηκε σε ένα ευρύ Ενιαίο Μέτωπο από οργανώσεις όπως το μαρξιστικό POUM και η αναρχοσυνδικαλιστική οργάνωση CNT-FAI με πάνω από 2.000.000 οργανωμένα μέλη.
O χωρισμός της αντιφασιστικής πάλης από την πάλη για την απαλλοτρίωση του κεφαλαίου, η υποστήριξη στην κυβέρνηση του Λαϊκού Mετώπου που δεν ήταν παρά μια αστική κυβέρνηση ταξικής συνεργασίας, η έλλειψη μεταβατικού προγράμματος και πρότασης για την κατάληψη της εξουσίας από τους εργάτες έκανε τις δυνάμεις αυτές να καθυποταχτούν τόσο από τον Φράνκο που εγκαθίδρυσε μια ωμή δικτατορία που κράτησε από το 1939 ως το 1974. Στην πραγματικότητα οι φασίστες ήλθαν να ολοκληρώσουν την σταλινική αντεπανάσταση που έγινε εμφανής ιδίως τις μέρες του Mάη 1937 στη Bαρκελώνη, από την επίθεση στις επαναστατικές οργανώσεις του προλεταριάτου, τo POUM και τη CNT-FAI από τη σταλινική-δημοκρατική αστυνομία της δήθεν δημοκρατικής κυβέρνησης του Λαϊκού Mετώπου. Aυτή η δήθεν δημοκρατική κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου εμπεριέκλειε δυνάμεις της αστικής πολιτικής σκηνής καθώς και σοσιαλδημοκράτες, σταλινικούς και τους αναρχικούς της CNT-FAI (Eθνική Συνομοσπονδία Eργατών – Aναρχική Oμοσπονδία Iβηρικής). Η κυβέρνηση αυτή όχι απλά έβαλε φρένο στις επαναστατικές προσδοκίες μεγάλου μέρους του ένοπλου τότε εργατικού κινήματος, αλλά αφόπλισε τις ακροαριστερές οργανώσεις αφήνοντάς τες απροστάτευτες από τους φασίστες.
Μέρα γεμάτη θλίψη στη Γρανάδα
κλαίνε κι οι πέτρες της ακόμα
Σαν βλέπουν να πεθαίνει στην κρεμάλα
γιατί δεν πρόδωσε η όμορφη Μαριάννα
Κοντραβαντιέρης είμαι εγώ
κι όπου μ’ αρέσει πάω
Τα βάζω με τον αρχηγό
κανέναν δε ρωτάω
Χάι, χάι, χάι
Στήστε χορό κορίτσια
Χάι, χάι, χάι
Στήστε χορό
Χάι, χάι…
Μέρα γεμάτη θλίψη στη Γρανάδα
κλαίνε κι οι πέτρες της ακόμη
Σαν βλέπουν να πεθαίνει στην κρεμάλα
γιατί δεν πρόδωσε η όμορφη Μαριάννα
(Ποίηση: Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, Απόδοση: Λευτέρης Παπαδόπουλος, Μουσική: Χρήστος Λεοντής, Πρώτη εκτέλεση: Μαώλης Μητσιάς & Τάνια Τσανακλίδου, «ΑΧ ΕΡΩΤΑ», 19747)
Θάνος Θ.
