Τίρανα, του ανταποκριτή μας
Αυτές τις μέρες ζούμε τις μεγαλύτερες φοιτητικές κινητοποιήσεις μετά το ’90-’91 στην Αλβανία. Το φαινόμενο είναι παναλβανικό και έχει τη συμμετοχή όλων των δημοσίων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της χώρας. Ακόμα και τώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές ο αγώνας των φοιτητών συνεχίζεται με την ίδια ένταση. Αφορμή για τις κινητοποιήσεις είναι η αύξηση των διδάκτρων του ακαδημαϊκού εξαμήνου και η απαίτηση για πλήρη καταβολή τους μέσα στο μήνα Δεκέμβριο για να μπορέσουν οι φοιτητές να δώσουν εξεταστική τον Ιανουάριο-Φεβρουάριο.
Η Ιστορία
Ο Έντι Ράμα και το Σοσιαλιστικό Κόμμα κερδίζουν τις εκλογές του 2013 σε συνεργασία με το σημερινό Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Ίλιρ Μέτα, και το Σοσιαλιστικό Κίνημα για την Ενσωμάτωση. Ο Ράμα υπόσχεται μια νέα σελίδα μετά την πολυετή διακυβέρνηση του δεξιού Σαλί Μπερίσα και τη δημιουργία ενός Νέου Κοινωνικού Κράτους με επίκεντρο την εκπαίδευση.
Ακολουθούν οι εκλογές του Ιουνίου του 2017 στις οποίες ο Ράμα ζητά να “πάρει μόνος του το τιμόνι”. Υπόσχεται στους φοιτητές ότι θα μειώσει τα δίδακτρα, θα βελτιώσει την δημόσια εκπαίδευση και θα κλείσει τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Ο Ράμα κερδίζει τις εκλογές με αυτοδυναμία και παίρνει μόνος του το τιμόνι.
Τελικά κλείνουν μόνο τα ιδιωτικά πανεπιστήμια που δεν είναι υποστηρικτές του Ράμα και αντί να βελτιώσει το δημόσιο πανεπιστήμιο, προχωράει την ιδιωτικοποίηση του δημόσιου πανεπιστημίου και τη λειτουργία του με ιδιωτικοοικονομικά κριτηρία: αυξήσεις στα δίδακτρα, κανένα δωρεάν σύγγραμμα, σίτιση-στέγαση ανύπαρκτη. Οι θέσεις για erasmus και μεταπτυχιακά πηγαίνουν στους “άριστους” του κόμματος. Όλη αυτή την πενταετία υπήρξαν δράσεις και κινητοποιήσεις, αλλά λόγω του ότι ήταν από μεμονωμένα τμήματα και ομάδες δεν είχαν ποτέ την προσοχή και καταπνίγονταν πριν καν πάρουν άλλη μορφή. Επίσης, πολλοί από τους ηγέτες των κινημάτων εξαγοράζονταν με το διορισμό σε διάφορα πόστα και μεταπτυχιακά.
Η οργανωτική δομή του κινήματος
Επειδή πολλοί φοιτητές διώχθηκαν ποινικά και αντιμετώπισαν πολλά προβλήματα, η σχολή της Αρχιτεκτονικής των Τιράνων κάλεσε και τα άλλα τμήματα να ενωθούν μαζί τους και να βγάλουν ένα κοινό ψήφισμα με όλα τα αιτήματα που θα ένωναν τους πάντες. Τα social media θα παίξουν καταλυτικό ρόλο στο να γίνει το κίνημα μαζικό από την πρώτη στιγμή και να ενωθούν και τα τμήματα της περιφέρειας. Οι φοιτητές θα αποφασίσουν ότι δεν θα έχουν συντονιστικό εκπροσώπησης και ούτε θα συνδιαλλαγούν με κανέναν παρά μόνο θα χαράξουν τη δική τους Χάρτα των αιτημάτων. Όποιος βγαίνει και μιλάει στο όνομα των φοιτητών, δεν είναι δικός τους. Οι αποφάσεις παίρνονται από όλους και για όλους. Αυτή η δομή έχει δημιουργήσει τεράστια προβλήματα στην κυβέρνηση γιατί το κίνημα είναι από την πρώτη μέρα μαζικό και όσο περνάνε οι μέρες αποκτά μεγαλύτερη υποστήριξη εξαιτίας της δημοκρατικής λειτουργίας του. Αυτή η διαφανής δημοκρατική λειτουργία έρχεται σε πλήρη αντίθεση και φέρνει στην επιφάνεια τα δομικά προβλήματα του αλβανικού πολιτικού συστήματος και της διαφθοράς του. Το πολιτικό σύστημα ποτέ δεν είχε απέναντί του ένα τέτοιο κίνημα.
Η μάχη κυβέρνησης-φοιτητών
Ο Ράμα υποτιμά το φοιτητικό κίνημα και πιστεύει ότι γρήγορα θα ξεφουσκώσει. Κατηγορεί τους φοιτητές ότι είναι τεμπέληδες και χαζοί αφού δεν περνάνε με την πρώτη τα μαθήματα. Η υπουργός Παιδείας τις πρώτες μέρες κάνει τον Πόντιο Πιλάτο και μετά πετάει το μπαλάκι στους πρυτάνεις κατηγορώντας τους για την αύξηση των διδάκτρων καθώς τα πανεπιστήμια έχουν το δικό τους αυτοδιοίκητο. Αυτό που δεν είπε όμως είναι ότι οι πρυτάνεις είναι οι φίλοι της εκάστοτε κυβέρνησης. Η εκλογή των πρυτάνεων έχει 100% πολιτικό χρώμα.
Η ένταση και η μαζικότητα των κινητοποιήσεων αποκτά ακόμα περισσότερους υποστηρικτές από μια πλατιά μάζα της αλβανικής κοινωνίας. Οι φοιτητές βρίσκονται κάθε μέρα έξω από το Υπουργείο Παιδείας αναγκάζοντας τον Ράμα μετά από 5 μέρες να πάρει δημοσίως θέση. Θα κάνει το ατόπημα να στήσει ψεύτικο διάλογο με φοιτήτρια-μέλος της νεολαίας του κόμματός του σε τηλεοπτική εκπομπή μεγάλης ακροαματικότητας. Η φοιτήτρια δεν είχε καμιά δικαιοδοσία να εκπροσωπήσει κανέναν – οι εκπρόσωποι των φοιτητών εκλέγονται από τα συντονιστικά όργανα του κινήματος. Αυτό το επικοινωνιακό λάθος υποτίμησης του λαού και των φοιτητών θα συσπειρώσει ακόμα περισσότερο τους φοιτητές την επόμενη μέρα. και πλέον τα αιτήματα ξεφεύγουν από τα κλειστά στεγανά της Παιδείας. Ακούγονται για πρώτη φορά ολική ανατροπή του υπάρχοντος πολιτικού συστήματος. Ήχει το σύνθημα που θυμίζει Αργεντινάσο: “Κάτω όλοι” ή “Στη φυλακή οι κλεφτές του λαού”. Δημοσιογράφοι αντιλαμβανόμενοι ότι όλα οδηγούν σε μια ευρύτερη κοινωνική έκρηξη καλούν τον Ράμα να συμφωνήσει πλήρως με τους φοιτητές και να κλείσει όσο γίνεται πιο γρήγορα τον ασκό του Αιόλου. Με βροχή, με κρύο, νύχτα-μέρα οι φοιτητές παραμένουν στο δρόμο αναγκάζοντας την Υπουργό Παιδείας σε παραίτηση. Είναι η πρώτη υπουργός στα 28 χρόνια που παραιτείται από το αξίωμά της χωρίς να υπάρχει εναντίον της κατηγορία για διαφθορά. Ο Ράμα αναγκάζεται να υποχωρήσει και φτάνει στο σημείο να χρησιμοποιήσει ακόμα και το Instagram για να καλέσει τους φοιτητές σε διάλογο. Εκείνοι ανταπαντούν ότι έχουν ξεκάθαρα αιτήματα και δεν θα παραστούν σε διάλογο με κλειστές πόρτες. Απαιτούν να γίνουν και να ψηφιστούν και τα 8 σημεία που προτείνουν για τα δημόσια πανεπιστήμια. Πολλά γυμνάσια των Τιράνων (αντίστοιχα λύκεια στην Ελλάδα) κατεβαίνουν στις πορείες μαζί με τους φοιτητές. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Μέτα, στέλνει πίσω στο Κοινοβούλιο τον προϋπολογισμό του 2019.
Ο αντίκτυπος στην κοινωνία
Η προπαγάνδα του Ράμα ότι οι φοιτητές είναι τεμπέληδες δεν πέρασε. Κάθε μέρα έρχονται στα Τίρανα Αλβανοί διανοούμενοι της διασποράς περνώντας ανοιχτά το μέρος των φοιτητών. Ο Ράμα ανταπαντά με μηνύσεις. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα όλο και περισσότεροι να βρίσκονται στις πρώτες γραμμές μαζί με τους φοιτητές.
Tις ίδιες μέρες έχουμε και πορείες σε πολλές πόλεις της Αλβανίας για την υψηλή τιμή των καυσίμων. Ο Ράμα δεν μπορεί να κυβερνήσει όπως άλλοτε ο «βασιλιάς Ζόγου» (ο πρωθυπουργός της Αλβανίας που έγινε πρόεδρος και τελικά αυτοανακηρύχθηκε βασιλιάς στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα). Οι φοιτητές είναι ακόμα στους δρόμους και αυτά που ακούγονται είναι ότι ίσως έχουμε πρόωρες εκλογές. Ανεξαρτήτως του πού θα καταλήξει βραχυπρόθεσμα η παρούσα κρίση, ένα είναι σίγουρο: Η Αλβανία δεν μπορεί να κυβερνηθεί με τον παλιό τρόπο. Οι φοιτητές ιστορικά στην Αλβανία συνδέονται με μεγάλες κοινωνικές ανατροπές. Δυο πράγματα μπορούν να συμβούν στο αμέσως επόμενο διάστημα: ή αυτή η χώρα θα εγκαταλειφθεί πλήρως ή θα να ανατραπεί το υπάρχον πολιτικό προσωπικό μαζί με το σύστημα που υπηρετεί.
Μάνος Σ.
