του Σάββα Μιχαήλ-Μάτσα
Υπάρχουν φιλίες που είναι πρόσκαιρες. Υπάρχουν όμως και φιλίες που ζουν και πέρα από την άβυσσο του θανάτου. Ο Αλεξάντερ Βλαντιμίροβιτς Μπουζγκάλιν ήταν, είναι και θα είναι πάντα φίλος μου και σύντροφος στην πάλη για την καθολική ανθρώπινη χειραφέτηση, το βασίλειο της ελευθερίας, τον κομμουνισμό. Για μένα όπως και για πολλούς άλλους σε όλο τον κόσμο που είχαμε το προνόμιο να σφυρηλατήσουμε μια πραγματική φιλία μαζί του, ο δικός μας Σάσα θα μας λέει πάντα τους αθάνατους στίχους του Βελιμίρ Χλιέμπνικοφ
Еще раз, еще раз
я для вас
звеэда
Πάλι ξανά, πάλι ξανά
Θα είμαι για σας
Αστέρι
Ένα αστέρι στέλνει το φως του ακόμα κι από πολύ μακριά. Μας βοηθάει να βρουμε τον προσανατολισμό μας σε σκοτεινούς καιρούς γενικευμένου αποπροσανατολισμού του κόσμου, όπως αυτούς μετά την τραγική κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Κι η φιλία μου με τον Αλεξάντερ Μπουζγκάλιν άρχισε ακριβώς στις χαοτικές τελευταίες μέρες της ΕΣΣΔ, τον Δεκέμβριο 1991. Είναι ο άνθρωπος που με κάλεσε και μου άνοιξε τις πύλες της Γης του Οκτώβρη, τις πόρτες του σπιτιού του και την πιο γενναιόδωρη φιλοξενία μαζί με την αγαπημένη μας Λουντμίλα Αλεξέγιεβνα, τους γονείς του Βλαντίμιρ και Νίνα, τον σύντροφό του Αντρέι Κολγκάνοφ, την Τάνια, την αδερφή της Λουντμίλα – και ένα υπέροχο πλήθος από μοσχοβίτικες γάτες.
Συνάντησα για πρώτη φορά τον Αλεξάντερ Μπουζγκάλιν σε ένα διεθνές συνέδριο στο Πάντειο Πανεπιστήμιο της Αθήνας αφιερωμένο στον Βλαντιμίρ Ίλιτς Λένιν – ένα σπάνιο γεγονός εκείνη την περίοδο που ο δεύτερος και τελευταίος «θάνατος» του Λένιν γιορταζόταν από τις άρχουσες τάξεις σε όλο τον πλανήτη, μαζί με το υποτιθέμενο «Τέλος της Ιστορίας». Αυτή η πρώτη συνάντηση ήταν η αρχή μιας ζεστής ανθρώπινης σχέσης και αλληλεπίδρασης 33 χρόνων . Αναπτύχθηκε και βάθυνε «στους χειρότερους καιρούς και τους καλύτερους καιρούς», σύμφωνα με τα λόγια του Τσαρλς Ντίκενς: μια περίοδο διαρκών αναταράξεων μέχρι το τέλος του πλαστού «τέλους της Ιστορίας», στις πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα, όταν ξέσπασε η ακόμη άλυτη, διαρκώς σπειροειδής ανέλιξη της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης, σε συνδυασμό με την παρακμή και τον άδοξο τέλος της αλαζονικής «μονοπολικής στιγμής» τής αμερικανικής αυτοκρατορικής παγκόσμιας ηγεμονίας.
Οι συναντήσεις ανάμεσα στον Αλεξάντερ Μπουζγκάλιν και εμένα ήταν πάντα στα σταυροδρόμια της Ιστορίας, όταν απαιτούνταν να παρθούν κρίσιμες αποφάσεις για το δρόμο που έπρεπε να παρθεί. Όταν όλοι, συμπεριλαμβανομένης της Αριστεράς, συνθηκολόγησαν με το νεοφιλελεύθερο διαβόητο ΤΙΝΑ – «Δεν υπάρχει εναλλακτική», της Θάτσερ, ο Μπουζγκάλιν και οι σύντροφοί του ίδρυσαν το κοινωνικό κίνημα και το θεωρητικό περιοδικό με το όνομα Εναλλακτικές / Alternatives. Η αναζήτηση και η ανακάλυψη χειραφετητικών εναλλακτικών στον υπάρχοντα απάνθρωπο κόσμο της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης χρειάζεται έναν μη δογματικό, δημιουργικό μαρξισμό βασισμένο στην υλιστική διαλεκτική, την ανανέωση του ιστορικού υλισμού και μια γνήσια κριτική της πολιτικής οικονομίας. Ενάντια στην ιστορική αμνησία, τις στρεβλώσεις και τον μηδενισμό, ο Αλεξάντερ Μπουζγκάλιν στάθηκε σταθερός υπερασπιστής των παγκοσμίων ιστορικών ιδεών, ιδανικών και προοπτικών της Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης του 1917 και, ταυτόχρονα, αριστερός αντίπαλος της γραφειοκρατίας και του αυταρχισμού.
Ως αληθινοί διεθνιστές, ο Αλεξάντερ Μπουζγκάλιν και εγώ, έχουμε μοιραστεί το βήμα σε πολλά θεωρητικά σεμινάρια και συνέδρια σε όλο τον κόσμο. Έχουμε συμμετάσχει από κοινού σε διάφορες, επιστημονικές, πολιτιστικές ή πολιτικές δραστηριότητες από τη Μόσχα στη Νέα Υόρκη, από το Παρίσι, το Λονδίνο, τη Ρώμη ή την Αθήνα έως το Πόρτο Αλέγκρε στη Βραζιλία ή το Πεκίνο στην Κίνα.
Τελευταία φορά που είχαμε την ευκαιρία να συναντηθούμε δια ζώσης ήταν στο Μπόντρουμ της Τουρκίας, στα τέλη Αυγούστου 2023, στο Διεθνές Θεωρητικό Σεμινάριο με θέμα «Παγκόσμιες μεταμορφώσεις του 21ου αιώνα: το μέλλον του ανθρώπου, της αγοράς και του κεφαλαίου» που διοργάνωσε η Ινστιτούτο Σ.Γ. Βίτε για τη Νέα Βιομηχανική Ανάπτυξη. Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτή την εμπειρία και τις συζητήσεις που κάναμε, τόσο κατά τη διάρκεια του Σεμιναρίου όσο και ιδιωτικά.
Η τελευταία συζήτηση μεταξύ του Σάσα και εμένα ήταν τη νύχτα της 31ης Αυγούστου 2023, πριν την αναχώρησή μας, νωρίς το πρωί, πίσω στις αντίστοιχες πατρίδες μας. Συζητήσαμε σχέδια για σεμινάρια και δημοσιεύσεις το 2024, συμπεριλαμβανομένου του εορτασμού των 70ών γενεθλίων του. Συζητούσαμε, στο τέλος, γαι την επιθανάτια αγωνία του Homo Economicus στην τρέχουσα παγκόσμια κρίση και την προοπτική για έναν Homo Culturalis, σύμφωνα με τον Σεργκέι Μποντρουνόφ. Τότε o Σάσα έδειξε μια ιδιαίτερη προσοχή, ακόμη και συγκίνηση, όταν ανέφερα τον τίτλο ενός βιβλίου μου: Homo Poeticus.
Στην πραγματικότητα, ο Αλεξάντερ Βλαντιμίροβιτς Μπουζγκάλιν και η Λουντμίλα Αλεξέγιεβνα Μπουλάβκα-Μπουζγκαλίνα είναι η ζωντανή προεικόνιση του Homo Novus, του Νέου Ανθρώπου, σε έναν ριζικά μεταμορφωμένο κόσμο.
Αθήνα, 19 Οκτωβρίου 2023
Μετάφραση Γιαν. Σιμ.
