Η Ελλάδα και η Παρακμή της Ευρώπης
του Σάββα Mιχαήλ
[Στις 25 Φεβρουαρίου του 2012, το θεωρητικό περιοδικό Critique, οργάνωσε, στο στο London School of Economics, Συνδιάσκεψη με θέμα: ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ – ΠΑΡΕΛΘΟΝ, ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝ. Ο Σάββας Μιχαήλ ήταν ένας εκ των εισηγητών. Η εισήγησή του βασίστηκε στο κείμενο που δημοσιεύουμε εδώ.]
Είναι γνωστό, σύμφωνα και με τον Έντγκαρ Άλλαν Πόε και το Κλεμμένο Γράμμα του, ότι το καλύτερο μέρος για να κρύψει κάποιος ένα μυστικό είναι το πιο εμφανές σημείο. Σήμερα, η Ελλάδα αναμφίβολα είναι το πιο εμφανές σημείο ανά την υφήλιο για να κρύψει κάποιος το κλεμμένο γράμμα της μυστικής ομολογίας της Αυτού Μεγαλειότητας: την ανακοίνωση της χρεοκοπίας του όλου σχεδίου συγκρότησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τόσο ο χείμαρρος προπαγάνδας από τα κυρίαρχα Μ.Μ.Ε. όσο και η ρατσιστική αισχρολογία που διαδίδεται σε Βόρεια και Δυτική Ευρώπη περί «τεμπέληδων» και «εκ γενετής απατεώνων» Ελλήνων, δεν μπορεί να πείσει κανέναν ότι η ατελείωτη saga της άλυτης κρίσης κρατικής υπερχρέωσης της Ελλάδας αντιπροσωπεύει απλά μια «εθνική εξαίρεση». Αν ίσχυε το παραπάνω, γιατί η χρεοκοπία μιας σχετικά μικρής οικονομίας, που αντιπροσωπεύει μόλις το 2,7% ολόκληρου του Ευρωπαϊκού Α.Ε.Π. αιωρείται σαν απειλητικό φάντασμα πάνω απ’ όλα τα μητροπολιτικά κέντρα του παγκόσμιου καπιταλισμού; Γιατί απασχολεί τόσο επισταμένα – και ατελέσφορα- τη μια Συνδιάσκεψη της Ε.Ε. μετά την άλλη τα τελευταία δύο χρόνια;
Ο μεγάλος βαθμός οικονομικής αλληλοσύνδεσης που αναπτύχθηκε κάτω από τις συνθήκες της παγκοσμιοποίησης του χρηματιστικού κεφαλαίου μετατράπηκε, μετά την ενδόρρηξη του το 2007-08, στη Νέμεση του ίδιου του παγκόσμιου συστήματος. «Η δύναμη μιας αλυσίδας εξαρτάται από τη δύναμη του πιο αδύνατου κρίκου του», δήλωνε αξιωματούχος της Goldman Sachs σε συνέντευξη στην εφημερίδα Βήμα αναφορικά με την χρηματοπιστωτική και τραπεζική κρίση στην Ευρώπη. Η Ελλάδα είναι ο πιο αδύναμος κρίκος στη διεθνή και ευρωπαϊκή καπιταλιστική αλυσίδα.
Γι’ αυτόν το λόγο, η Ιρλανδία και Πορτογαλία πολύ σύντομα ακολούθησαν παρόμοιες πορείες με αυτήν της Ελληνικής τραγωδίας και υποχρεώθηκαν να αποδεχθούν παρόμοιο σχέδιο «διάσωσης» με παρόμοιους δρακόντειους όρους λιτότητας. Στη συνέχεια, ακολούθησε η πολύ χειρότερη κρίση χρέους της Ισπανίας και πάνω απ’ όλα της Ιταλίας. Επιπλέον, η υποβάθμιση της αξιοπιστίας ενός μεγάλου αριθμού χωρών της Ε.Ε, συμπεριλαμβανομένης και της απώλειας της θέσης του τριπλού «Α» της Γαλλίας, απέδειξε ότι έχει πλέον θιγεί όχι μόνο η περιφέρεια αλλά κι ο ίδιος ο σκληρός πυρήνας της Ε.Ε., ο γαλλο-γερμανικός άξονας της ευρωπαϊκής καπιταλιστικής οικονομίας.
Από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού Ωκεανού, οι αμερικανικές αρχές και τράπεζες, εκτεθειμένες σε ολοένα και μεγαλύτερο βαθμό στην Ευρώπη, δεν μπορούν να κρύψουν τις αυξανόμενες ανησυχίες τους. Δεν είναι πια ταμπού να ακούμε κρατικούς αξιωματούχους, επενδυτές και αναλυτές των κυρίαρχων ιδεολογιών να μιλούν ανοιχτά όχι αποκλειστικά για τη χρεοκοπία της Ελλάδας αλλά και για την άμεση απειλή διάλυσης ολόκληρης της Ευρωζώνης που θα προκαλέσει μια παγκόσμια οικονομική έκρηξη και θα επιταχύνει την ήδη επιδεινούμενη παγκόσμια Μεγάλη ή Μακρόχρονη Ύφεση. Μέσα σε μια τέτοια αποκαλυπτική θεώρηση, η χρεοκοπία της Ελλάδας θα παίξει τον καταστροφικό ρόλο μιας κατάρρευσης τύπου Lehman Brothers ΙΙ.
Το σχίσμα γύρω από το δεύτερο πακέτο «διάσωσης» της Ελλάδας
Κατά τη διάρκεια των μακροχρόνιων συζητήσεων που οδήγησαν στο τελευταίο κρίσιμο επεισόδιο στην παρατεταμένη εποποιΐα του ελληνικού χρέους, στη δεύτερη οικονομική διάσωση της Ελλάδας, ο Γερμανός Υπουργός Οικονομίας Βόλφανγκ Σόϊμπλε και όσοι συμμερίζονται τις ιδέες του σε Γερμανία, Ολλανδία και Φιλανδία ήταν αντίθετοι στο αποκαλυπτικό σενάριο και προώθησαν την ενεργοποίηση του σεναρίου μιας χρεοκοπίας της Ελλάδας. Ισχυρίζονταν ότι η Ε.Ε. είναι πολύ καλύτερα εξοπλισμένη για να αντιμετωπίσει τις σημαντικές επιπτώσεις και τους κινδύνους επέκτασης του χρεοστασίου χάρη στη λειτουργία του Ευρωπαϊκού Ταμείου Οικονομικής Σταθερότητας (EFSF) και του επικείμενου Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕSM). Ο τοίχος προστασίας προφανώς ενισχύθηκε περαιτέρω, κατά την γνώμη τους, χάρη στην πολιτική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να προσφέρει χαμηλού κόστους ρευστότητα –πάνω από ένα τρις ευρώ για τρία χρόνια με επιτόκιο μόλις 1%- στις τράπεζες μέσω της Long Term Refinancing Operation (LTRO- Επιχείρηση Επαναχρηματοδότησης Μακράς Διαρκείας). Σύμφωνα με τα αξιομνημόνευτα λόγια του Χερ Σόϊμπλε, η παροχή ενός νέου «πακέτου σωτηρίας» στην Ελλάδα ισοδυναμεί «με το να ρίχνουμε δις ευρώ σ’ ένα απύθμενο πηγάδι».
Eναντίον της γραμμής Σόϊμπλε τάχθηκε σθεναρά ένα μπλοκ κρατών-μελών της Ε.Ε. που έχουν χάσει τη θέση αξιοπιστίας του τριπλού Α και τόνιζαν τους κινδύνους μιας τέτοιας «άτακτης» ή «εύτακτης» Ελληνικής χρεοκοπίας: οι περιφερειακές χώρες της Ε.Ε. και πρώτα απ’ όλα η Γαλλία του Σαρκοζί και η Ιταλία του Μόντι, πρώτοι υποψήφιοι να πέσουν θύματα του μεταδοτικού τσουνάμι μετά από μια ελληνική χρεοκοπία. Ακόμα και η πρωθυπουργός της Γερμανίας, Άγκελα Μέρκελ, αποστασιοποιήθηκε από τις θέσεις του υπουργού της επί των οικονομικών, αποκαλύπτοντας ότι η υπάρχουσα βαθιά διαίρεση των Ευρωπαϊκών κυρίαρχων τάξεων εκτείνεται και εντός της ίδιας της γερμανικής μπουρζουαζίας.
Από μια άποψη και οι δυο αντιπαρατιθέμενες γραμμές είναι μερικώς ορθές – και εξίσου λαθεμένες. Η νέα συμφωνία στην οποία κατέληξαν τελικά, μετά από μια αγωνιώδη διαδικασία στη συνάντηση του Eurogroup, στις 19-20 Φεβρουαρίου, το αποδεικνύει.
Περιλαμβάνει ένα πακέτο για τη διάσωση της Ελλάδας 130 δις ευρώ, που συνδέονται με το συμφωνημένο PSI (Συμμετοχή Ιδιωτικού Τομέα) των ιδιωτών κατόχων ομολόγων, ένα 53% «κούρεμα» της ονομαστικής αξίας των Ελληνικών κρατικών ομολόγων. Συνδέεται μ’ ένα Μνημόνιο καταστροφικών νέων μέτρων «λιτότητας» κοινωνικού κανιβαλισμού που θα επιβληθούν σε μια κοινωνία που έχει ήδη καταστραφεί από το προηγούμενο Μνημόνιο της πρώτης οικονομικής «διάσωσης», τον Μάιο του 2010.
Το προηγούμενο Μνημόνιο ήταν ταυτόχρονα μια καταστροφή από κοινωνική σκοπιά (πάνω από το 1/3 των Ελλήνων διαβιούν κάτω από το επίπεδο φτώχειας και το 50% της νεολαίας βρίσκεται στην ανεργία) αλλά και μια αξιοθρήνητη αποτυχία, από οικονομική σκοπιά. Το 2010, το χρέος βρισκόταν στο 120% του Α.Ε.Π. Το 2011, ένα χρόνο μετά την επιχείρηση «διάσωσης», αυξήθηκε στο μη βιώσιμο 169%. Ο στόχος της νέας οικονομικής διάσωσης είναι η συρρίκνωση του μεγέθους του χρέους στο 120,5% το 2020, λίγο πιο πάνω από το σημείο αφετηρίας το 2010…
Ο Σόιμπλε, από τη μεριά του, έχει δίκιο να μιλά, με τη συνηθισμένη Τευτονική του χάρη, για δισεκατομμύρια που ρίχνονται σ’ ένα πηγάδι δίχως πάτο. Ολόκληρο το δεύτερο «σχέδιο σωτηρίας» της Ελλάδας είναι εντελώς μη ρεαλιστικό, αν κοιτάξουμε τα στοιχεία της ανάλυσης του Δ.Ν.Τ. περί βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους, που υπολογίζει το επίπεδο του ελληνικού χρέους το 2020 τουλάχιστον στο επίπεδο του 160%.
Ο ανέφικτος στόχος του 120,5% έχει ως προϋπόθεση, σύμφωνα με το νέο Μνημόνιο, μια συνεχή αύξηση του ετήσιου πρωταρχικού πλεονάσματος (αυτό που απομένει μετά την αποπληρωμή των υποχρεώσεων του χρέους) της ελληνικής οικονομίας, ξεκινώντας από το 2013. Πώς αυτό θα καταστεί δυνατό με την εισαγωγή των πιο βάρβαρων μέτρων που προκαλούν ύφεση – ένα 22% περικοπές σε όλους τους μισθούς, περικοπή έως 20% στις συντάξεις, περικοπή 15.000 θέσεων εργασίας στο δημόσιο τομέα έως τον Απρίλιο του 2012 και συνολικά 150.000 θέσεων εργασίας δημοσίων υπαλλήλων έως το τέλος του 2014, κλείσιμο των περισσότερων νοσοκομείων, σχολείων και πανεπιστημίων κ.λ.π. – μέσα σε μια οικονομία όπου η ύφεση βούλιαξε στο -7% για το 2011 και αναμένεται, με αισιόδξες προβλέψεις, γύρω στο -6% για το 2012;
Από την άλλη πλευρά, οι αντίπαλοι της γραμμής Σόϊμπλε έχουν δίκιο στην επιμονή τους για τις τρομακτικές επιπτώσεις μιας ελληνικής κατάρρευσης πάνω σε μια Ευρωζώνη που συντρίβεται από το αφόρητο βουνό χρεών, μ’ ένα ιδιαίτερα εύθραυστο τραπεζικό σύστημα και με μια οικονομία σε συρρίκνωση. Οι συνολικοί πόροι μαζί των ESFM και ΕSM –που συνολικά φτάνουν κάπου ανάμεσα στα 750 δισεκατομμύρια έως ένα τρισεκατομμύριο ευρώ– δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν την αναπόφευκτη επίπτωση στην Ιταλία που στενάζει κάτω από ένα εθνικό χρέος 1,9 τρισεκατομμυρίων ευρώ και είναι γεμάτη με τα ισπανικά τοξικά ομόλογα καθώς και στην καταρρέουσα Ισπανία που είναι γεμάτη με πορτογαλικά τοξικά ομόλογα, ενώ η Πορτογαλία ήδη ζητά κούρεμα για το χρέος της και ένα νέο πακέτο «διάσωσης».
Το Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο (Institute of International Finance – IFF) που οι επικεφαλής του διεξήγαγαν τις διαπραγματεύσεις για το PSI, εκ μέρους των ιδιωτών κατόχων ελληνικών ομολόγων, σ’ ένα εσωτερικό έγγραφο με ημερομηνία 18 Φεβρουαρίου 2012, που στη συνέχεια δημοσιοποιήθηκε από το Ρόυτερς, εκτιμά ότι οι απώλειες από μια ελληνική χρεοκοπία θα κόστιζαν άμεσα ένα τρισεκατομμύριο ευρώ ενώ θα καθίστατο αναπόφευκτη η επείγουσα οικονομική παρέμβαση διάσωσης της Ισπανίας και της Ιταλίας.
Όσον αφορά την παροχή ρευστότητας, την LTRO από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, αυτή αντιπροσωπεύει ένα είδος συγκαλυμμένης ποσοτικής διευκόλυνσης, «μια χρήσιμη μυθοπλασία (fiction)», για να χρησιμοποιήσουμε τα λόγια του Τζέημς Μάκιντος με πολύ βραχύβια αποτελέσματα. Τυπώνοντας ευρώ και παρέχοντας ρευστότητα στις ευρωπαϊκές τράπεζες τον Δεκέμβριο του 2011 και τον Φεβρουάριο του 2012, η ΕΚΤ, υπό την ηγεσία του Μάριο Ντράγκι έλαβε ένα μέτρο έκτακτης ανάγκης ενώπιον της παγωμένης ενδοτραπεζικής αγοράς και μιας ιδιαίτερα επικίνδυνης συρρίκνωσης της πίστωσης. Η βραχυπρόθεσμη όμως πολιτική για την αντιμετώπιση της έλλειψης ρευστότητας (liquidity) είναι ανεπαρκής για τη λύση του γενικευμένου προβλήματος της insolvency, αδυναμίας εξόφλησης χρεών. Οι τράπεζες της Ευρώπης παραμένουν μεταξύ των πιο ριψοκίνδυνων κεφαλαιουχικών στοιχείων παγκοσμίως και η κρίση χρέους οξύνεται από την ύφεση στην Ευρωζώνη. Η LTRO είναι ανίκανη να σπάσει τον φαύλο κύκλο χρέους-ύφεσης καθώς το πρόσφατα παρεχόμενο νόμισμα παραμένει εντός του χρηματο-πιστωτικού τομέα, κυκλοφορώντας μεταξύ τραπεζών, κυβερνήσεων με κρατικό χρέος και ΕΚΤ και έτσι δεν φθάνει στην λεγόμενη «πραγματική οικονομία», δηλαδή τον ίδιο τον παραγωγικό τομέα.
Το κεντρικό πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη ρευστότητας αλλά μια ιστορικών διαστάσεων κρίση υπερπαραγωγής του κεφαλαίου. «Ο τεράστιος σωρός χρήματος παραμένει ακινητοποιημένος διότι δεν υπάρχει χώρος για επένδυση με μια εύλογη ελπίδα ικανοποιητικής απόδοσης», όπως τονίζει πολύ σωστά ο Χιλέλ Τίκτιν
Το ισχυρό γιατρικό που προτείνει η ΕΚΤ μπορεί να έχει κάποια καταπραϋντική επίδραση αλλά οι παρενέργειές του μπορούν να αποδειχθούν ιδιαίτερα επικίνδυνες, αν όχι θανατηφόρες.
Η γενική ευφορία που ακολούθησε την LTRO επλήγη από την κριτική που εξέφρασαν η Bundesbank και η Standard Chartered. Τονίσανε τον κίνδυνο να υπάρχει μετά τρία χρόνια, ένα βουνό χρέους των χρηματοδοτημένων τραπεζών ύψους ενός τρις ευρώ, που θα λήγει εντός δυο μηνών στα τέλη του 2014/αρχές του 2015 προκαλώντας πανικό.
Ο Γιενς Βάιντεμαν, πρόεδρος της Μπούντεσμπανκ, σ’ ένα γράμμα στον Μάριο Ντράγκι, τόνισε τους κινδύνους για τη Γερμανία, που θα προέλθουν από τις χαμηλότερης αξίας εγγυήσεις που ζητήθηκαν στους διακανονισμούς για την LTRO και την αντισταθμιστική αστάθεια στον μηχανισμό πληρωμής της ευρωζώνης γνωστού και ως Target 2 (Στόχος 2). Οι αξιώσεις του Στόχου 2 για τη Γερμανία βρίσκονταν στα 498 δις ευρώ τον Ιανουάριο του 2012, το μεγαλύτερο στοιχείo στον ισολογισμό της Μπούντεσμπανκ, που ισοδυναμεί με το 20% του Γερμανικού Α.Ε.Π. Με άλλα λόγια, μια κατάρρευση της ευρωζώνης θα κοστίσει άμεσα στη Γερμανία το 20% του ΑΕΠ της… Και το γεγονός μόνο ότι μιλούν πια για το τέλος του ευρώ, λέει πολλά.
Σε περίπτωση διάλυσης της ευρωζώνης, είτε δημιουργηθεί από αθέτηση πληρωμών της Ελλάδας είτε από κάποια άλλη περιφερειακή Ευρωπαϊκή χώρα, η Γερμανία είναι «η χώρα που θα χάσει τα περισσότερα, μετά την Ελλάδα», όπως έχει τονίσει πολύ σωστά ο Χιλέλ Τίκτιν
Και οι δυο γραμμές για την πτώχευση της Ελλάδας, τόσο αυτή του Σόϊμπλε όσο και αυτή των αντιπάλων του, αντιπροσωπεύουν βραχυπρόθεσμες προσπάθειες να κερδηθεί χρόνος και δεν προσφέρουν πραγματική λύση στην κρίση. Μάλιστα, οι διαιρέσεις και οι σκληρές εσωτερικές διαμάχες μεταξύ των κυρίαρχων τάξεων της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένου του σχίσματος μέσα στο ίδιο το Βερολίνο, το πιο ισχυρό κέντρο της Ε.Ε., αντανακλούν την έλλειψη κάποιας συνεκτικής μακροχρόνιας στρατηγικής για τη λύση της συστημικής κρίσης. Η στρατηγική του νεοφιλελευθερισμού κατέρρευσε το 2007 και δεν είναι δυνατή μια επιστροφή στην Κεϋνσιανή στρατηγική της μεταπολεμικής επέκτασης (που κατέρρευσε το 1971-73). Υπάρχει ένα κενό στρατηγικής, έκφραση του ιστορικού αδιεξόδου στο οποίο βρίσκεται παγιδευμένος αμετάκλητα ο παρακμάζων καπιταλισμός στην Ευρώπη. Η αυξανόμενη μη-δυνατότητα για διαμεσολάβηση των κύριων αντιφάσεων του συστήματος καθορίζει ακριβώς το τι σημαίνει παρακμή.
Η παρακμή του Κράτους-Έθνους
Η ακήρυκτη χρεοκοπία της Ελλάδας και η αποτυχία της Ε.Ε. να την αντιμετωπίσει ή έστω να ελέγξει τις επιπτώσεις της αθέτησης πληρωμών, παρά τις πολυάριθμες Συνόδους, τις ατέρμονες συσκέψεις και δυο οικονομικές «διασώσεις», αποτελούν εκδήλωση της ιστορικής ανικανότητας της Ευρωπαϊκής μπουρζουαζίας να ξεπεράσει την κρίση του Κράτους-Έθνους και να ενοποιήσει οικονομικά και πολιτικά την ήπειρο.
Στην πρώιμη περίοδο της ιμπεριαλιστικής εποχής, όταν η καθολική ανάπτυξη των σύγχρονων παραγωγικών σχέσεων ήδη είχε αρχίσει να πνίγεται μέσα στο ζουρλομανδύα των εθνικών συνόρων, ο Μπριάν εξέφρασε την ανάγκη των κυρίαρχων τάξεων εγείροντας το στόχο των «Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης» πάνω στη βάση του καπιταλισμού. Έναν αιώνα μετά, είτε με τα βάρβαρα μέσα των δύο παγκόσμιων πολέμων είτε με τα 60 μεταπολεμικά ειρηνικά χρόνια προσπαθειών από Δυτικοευρωπαϊκές κυβερνήσεις για ενοποίηση της Ευρωπαϊκής καπιταλιστικής οικονομίας, ο στόχος αποδείχθηκε εντελώς ανέφικτος.
Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης που θα βασίζονταν πάνω στο κοινό νόμισμα του ευρώ, καθιερώθηκε με μια συμφωνία μεταξύ του Γερμανικού και Γαλλικού ιμπεριαλισμού, πρώτα με τη συνθήκη του Μάαστριχτ. Η συνθήκη αυτή είχε στόχο την δημιουργία της ενοποιημένης καπιταλιστικής Ευρώπης, υπό τη Γαλλο-γερμανική συγκυριαρχία, και την μετατροπή της σε πανίσχυρο ανταγωνιστή για την παγκόσμια ηγεμονία στον μετα-ψυχροπολεμικό χαοτικό κόσμο.
Είκοσι χρόνια μετά, παρά την επέκταση της Ε.Ε. σε 27 κράτη-μέλη και ένα κοινό νόμισμα στην ευρωζώνη, όλο το σχέδιο καταρρέει. Το μέλλον του ίδιου του ευρώ και της ευρωζώνης είναι μάλλον δυσοίωνο και όλοι οι παλιοί εθνικοί ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί και εθνικισμοί που μεταμόρφωσαν την Ευρώπη σε μια κόλαση έρχονται στην επιφάνεια, με τον Γερμανικό εθνικισμό να παίζει πάλι τον μοιραίο ρόλο του πρωταγωνιστή.
Η Γερμανία είναι πολύ μικρή για να παίξει ένα παγκόσμιο ρόλο και την ίδια στιγμή, είναι η πιο ισχυρή από οποιαδήποτε άλλη Ευρωπαϊκή χώρα, αλλά όχι από όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες μαζί. Δυο φορές, ο ιστορικά καθυστερημένος Γερμανικός ιμπεριαλισμός προσπάθησε να καθιερώσει μια Γερμανική Ευρώπη ως Lebensraum, ένα ζωτικό χώρο για την καπιταλιστική ανάπτυξη της Γερμανίας μέσω στρατιωτικών μέσων και απέτυχε. Τώρα, ως η πιο ισχυρή οικονομική μηχανή της Ευρώπης, ξαναπροσπαθεί να καθιερώσει μια Γερμανική Ευρωπαϊκή Ένωση βασιζόμενη στον παραδοσιακό της Ordo-liberalismus, λειτουργώντας με σιδηρά δημοσιονομική πειθαρχία επιβαλλόμενη από το Βερολίνο μέσω των Βρυξελλών και αποβάλλοντας από την Ένωση ή υποβαθμίζοντας στη θέση προτεκτοράτου τις υπερχρεωμένες περιφερειακές χώρες όπως η Ελλάδα. Θα αποτύχει πάλι καθώς τροφοδοτεί όλες τις φυγόκεντρες δυνάμεις που διαλύουν την Ευρωζώνη, τον πραγματικό της Lebensraum που επέτρεψε την εξαγωγική οικονομία της Γερμανίας να συσσωρεύει τεράστια πλεονάσματα χάρη στα ελλείμματα και ενθάρρυνε την ύπαρξη χρεών του δαιμονοποιημένου πλέον Νότου.
Μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Ordoliberalismus εισήχθη στη Γερμανία αλλά εντός του διεθνούς Κεϋνσιανού πλαισίου καπιταλιστικής επέκτασης, όχι μέσα σε συνθήκες παγκόσμιας ύφεσης όπως σήμερα. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί παρά να είναι καταστροφικό για την Ευρώπη και αυτοκαταστροφικό τελικά για την ίδια τη Γερμανία.
(Στο επόμενο φύλλο το τέλος)
1 Βήμα, 15 Ιανουαρίου του 2012.
2 Η διαίρεση του Βερολίνου για την οικονομική διάσωση των Τζέριτ Βίεσμαν και Κουέντιν Πιλ, Financial Times, 17 Φεβρουαρίου του 2012, σελ 2.
3 Eurozone looks to pare back 170 bn euros cost of second Greek rescue package by Peter Spiegel and Alan Beattie, Financial Times February 20, 2012 p.1
4 www. kerdos.gr/Default.aspx?t=print.aspx&aid=1691273&ant=103, στις 6/3/2012
5 Η Βραχυπρόθεσμη Θεώρηση, Financial Times, 17 Φεβρουαρίου του 2012, σελ 13
6 Χιλέλ Τίκτιν, Σημειώματα Critique 59 Τόμος 40 νούμερο 1 Φεβρουάριος 2012, σελ 8.
7 Πάτρικ Τζένκινς, Οι Τράπεζες πρέπει να προσέχουν τις παρενέργειες του μαγικού γιατρικού της ΕΚΤ, Financial Times, 6 Μαρτίου 2012.
8 Βλέπε Βόλφανγκ Μουντσάου, Η Μπούντεσμπανκ δεν έχει δικαίωμα να νιώθει στριμωγμένη, Financial Times 5 Μαρτίου του 2012 και Σάϊμον Νίξον, Wall Street Journal, 6 Μαρτίου 2012.
9 Χιλέλ Τίκτιν, Σημειώσεις Critique, 58, τόμος 39, νούμερο 4, Δεκέμβριος του 2011, σελ 481.
