Μιχαήλ Μπ. Κονάσεφ (Михаил Борисович Конашев)
[ Το κείμενο που δημοσιεύουμε είναι η εισήγηση του συντρόφου Μιχαήλ Μπ. Κόνασεφ [Ένωση “Σοβιετική Ένωση”)] στο συνέδριο που διοργάνωσε το Διεθνές Σοσιαλιστικό Κέντρο Christian Rakovsky και ο ιστότοπος RedMed με θέμα Η Κληρονομιά του Λένιν (Lenin’s Legacy 100 years on). Το συνέδριο διεξήχθη διαδικτυακά στις 21 Ιανουαρίου 2024, ακριβώς 100 χρόνια από τον θάνατο του Λένιν, με μεγάλη συμμετοχή και σημαντικές θεωρητικές συνεισφορές τις οποίες η neaprooptiki.gr δημοσιεύει σε ελληνική μετάφραση. Για το συνέδριο βλέπε το ανακοινωθέν: https://www.neaprooptiki.gr/i-klironomia-tou-lenin-100-chronia-meta/ ]
Είναι σύνηθες στα ρωσικά μέσα ενημέρωσης ο Λένιν να περιγράφεται και να αξιολογείται κυρίως σαν μια αρνητική φιγούρα στην ιστορία της Ρωσίας και όλου του κόσμου. Είναι επίσης φυσικό ότι και ο Πούτιν επίσης αξιολόγησε τον Λένιν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο χωρίς να πει ούτε μία θετική λέξη. Ας παραθέσω την πιο χαρακτηριστική δήλωση του Πούτιν για τον Λένιν.
Στις 21 Ιανουαρίου του 2016, σε μια συνάντηση του Προεδρικού Συμβουλίου για την Επιστήμη και την Εκπαίδευση, ο Πούτιν είπε: “Να ελέγχεις τη ροή της σκέψης είναι σωστό. Μόνο που είναι αναγκαίο αυτή η σκέψη να οδηγεί στα σωστά αποτελέσματα και όχι όπως στην περίπτωση του Βλαντιμίρ Ίλιτς. Τελικά ήταν αυτή η σκέψη που οδήγησε στην κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Υπήρχαν πολλές σκέψεις [του Λένιν] που φέρανε τέτοια αποτελέσματα, όπως εκείνη της αυτονόμησης και τα παρόμοια. Έβαλε μια ατομική βόμβα κάτω από ένα κτήριο που ονομάζονταν Ρωσία, κι αυτή τελικά εξερράγη. Και κάτι ακόμα: δεν χρειαζόμασταν μια παγκόσμια επανάσταση”.
Το 2022 πρόσθεσε:
“Σαν αποτέλεσμα της Μπολσεβίκικης πολιτικής, δημιουργήθηκε η Σοβιετική Ουκρανία, η οποία σήμερα μπορεί να λέγεται Ουκρανία, λόγω του Βλάντιμιρ Ίλιτς Λένιν. Αυτός είναι ο δημιουργός και αρχιτέκτονάς της. Αυτό έχει πλήρως επιβεβαιωθεί από ντοκουμέντα αρχείου, που περιλαμβάνουν τις εντολές του Λένιν στο Ντονμπάς, το οποίο κυριολεκτικά στριμώχτηκε στην Ουκρανία”.
Πέραν όλων αυτών, ο Πούτιν έδειξε ανοιχτά τον κεντρικό σκοπό της δικής του πολιτικής: “Τώρα οι ευγνώμονες απόγονοι έχουν καταστρέψει τα μνημεία του Λένιν στην Ουκρανία. Το ονομάζουν αυτό αποκομμουνιστικοποίηση. Θέλετε να αποκομμουνιστικοποιήσετε; Καλώς, δεν έχουμε αντίρρηση. Δεν πρέπει, όμως, να σταματήσετε στα μισά του δρόμου. Είμαστε έτοιμοι να σας δείξουμε τι σημαίνει πραγματική αποκομμουνιστικοποίηση για την Ουκρανία”.
Φαίνεται αφύσικο το γεγονός ότι κάποιοι που αυτοαποκαλούνται Μαρξιστές, κριτικάρουν συνεχώς τον Λένιν και βρίσκουν σοβαρά λάθη στην δραστηριότητά του ως πολιτικού και θεωρητικού, ως στοχαστή. Για παράδειγμα, ένα σχετικά ευνοϊκό άρθρο αφιερωμένο στον Λένιν, είχε σαν τίτλο “Τα γόνιμα λάθη του Λένιν”. Συγγραφέας αυτού του άρθρου που δημοσιεύτηκε το 1999 στο λεγόμενο “πατριωτικό” περιοδικό “Οι σύγχρονοι μας” ήταν ο Σεργκέι Γκεοργκίεβιτς Καρα-Μούρζα, δημοσιολόγος, συγγραφέας έργων για την ιστορία της ΕΣΣΔ, κοινωνιολόγος, πολιτικός επιστήμονας, Διδάκτορας Χημικών Επιστημών, Καθηγητής, Επικεφαλής Ερευνητής στο Ινστιτούτο Κοινωνικο-Πολιτικών Σπουδών της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών. Σύμφωνα με την Wikipedia, είναι υποστηρικτής του “Σοβιετικού Εγχειρήματος”. Ένας αντιπρόσωπος της αριστερής πατριωτικής σκέψης, υπερασπιστής των ιδανικών του κολεκτιβισμού, της “παραδοσιακής” ιδεοκρατικής κοινωνίας και της λογικής σκέψης. Γενικά, ο Καρα-Μούρζα έχει μια θετική στάση απέναντι στην ιστορική εμπειρία της ΕΣΣΔ, κριτικάροντας τον Μαρξισμό από θέσεις κοντινές στον Αντόνιο Γκράμσι και τον ρωσικό λαϊκισμό. Εν τούτοις, το 2007, δημοσίευσε ένα άρθρο στο ρωσικό περιοδικό “Ελπίδα για έναν τρίτο δρόμο. Το Σχέδιο Πούτιν”, στο οποίο δήλωσε ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν, παρά τον μεγάλο αριθμό άλυτων προβλημάτων, “έχει γίνει ένα σύμβολο της Ρωσίας, εκπληρώνοντας την αναγκαία για την σωτηρία τής χώρας αποστολή. Ως εκ τούτου, έγινε ένας από τους ιστορικά σημαντικούς πολιτικούς που αξίζει την μνήμη μας και τον σεβασμό μας”.
Εν τούτοις μια τέτοια περίεργη συμπεριφορά είναι φυσική αν και περιθωριακή με όλη τη σημασία της λέξης. Αυτή η στάση, είναι το αντικειμενικό αποτέλεσμα της καταστροφής της Σοβιετικής Ένωσης. Γενικά, ο κύριος ή ο πιο συνηθισμένος λόγος που παίρνουν αυτήν την θέση είναι οι προσωπικές τους φιλοδοξίες σε σύνδεση με μια προσωπική αποτυχία να πετύχουν οποιαδήποτε δημόσια αναγνώριση στους σοβιετικούς καιρούς. Πολλοί, επίσης αρκετά διάσημοι συγγραφείς δηλώνουν ότι ο Λένιν ήταν ένας πολιτικός, ή έστω επαναστάτης, αλλά δεν ήταν καθόλου ένας φιλόσοφος. Πρόκειται για εντελώς λανθασμένη δήλωση.
Ο Λένιν σίγουρα δεν ήταν ένας φιλόσοφος με την παραδοσιακή ή αστική έννοια του όρου. Αλλά χωρίς καμιά αμφιβολία ήταν ακριβώς ένας αυθεντικός και βαθύς φιλόσοφος, ένας Μαρξιστής φιλόσοφος, μαθητής και οπαδός του Μαρξ. Γιατί; Γιατί ο Μαρξισμός δεν είναι μόνο φιλοσοφία, ή πολιτική οικονομία, ή η θεωρία της επανάστασης, και ακόμα δε είναι απλώς το άθροισμα αυτών των τριών κύριων οργανικών μερών της θεωρητικής -φιλοσοφικής ενότητάς του. Ο Μαρξισμός είναι πρώτα απ’ όλα η οργανική ενότητα της επαναστατικής σκέψης, συμπεριλαμβανομένης της φιλοσοφικής σκέψης, με την επαναστατική πράξη. Αυτός είναι ο λόγος που ο Λένιν είναι μια αληθινά ολιστική, αρμονική και την ίδια στιγμή αντιφατική ενσάρκωση αυτής της ενότητας της επαναστατικής θεωρίας και επαναστατικής πράξης. Ενότητα, που είναι σε διαρκή διαδικασία επαναστατικής ανάδυσης και ανάπτυξης, κριτικής ανανέωσης.
Αυτή η επαναστατική ενότητα δεν είναι κατανοητή από τους κριτικούς του Λένιν, μαζί και τους λεγόμενους Μαρξιστές κριτικούς του. Χρειαζόμαστε αυτήν την ενότητα και χρειαζόμαστε έναν τέτοιο επαναστάτη Λένιν ακριβώς τώρα και στο άμεσο μέλλον. Χρειαζόμαστε έναν νέο επαναστάτη πολιτικό σαν τον Λένιν, με τα βασικά γνωρίσματα του Λένιν.
Με ποικίλους τρόπους κράτησε το δάχτυλο του πάνω στον παλμό της ζωής, στον παλμό τού γοργά ορμητικού και απειλητικού κύματος της Ιστορίας, και, ιδίως, στον παλμό της επανάστασης. Μίλησε στη γλώσσα τού καθενός, τόσο με τον αγρότη από μια απομακρυσμένη περιοχή, όπως και με τον εργάτη από το εργοστάσιο Πουτίλοφ και με τον εκλεπτυσμένο διανοούμενο. Κατανόησε τον καθένα και ο καθένας τον κατανόησε. Ο καθένας ήταν γι’ αυτόν ένα πρόσωπο, είτε ήταν εργάτης, είτε πρόσφορε όχι μόνο στον εαυτό του και για τον εαυτό του αλλά για τους άλλους με το έργο του, τις δράσεις του, την δημιουργικότητά του. Και σίγουρα τους τα έδινε κι ο ίδιος όλα αυτά.
Ο σκοπός του Λένιν και της επανάστασης, η οποία έγινε το έργο της ζωής του -και σ’ αυτό συμφωνούν όλοι οι εχθροί του, οι συκοφάντες, όλοι όσοι τον μισούν- ήταν η απελευθέρωση του ανθρώπου – η απελευθέρωση του προλεταριάτου, όλων των εργατών και όλου του ανθρώπινου γένους. Ονειρεύτηκε μια επανάσταση, προέβλεψε μια επανάσταση προετοίμασε μια επανάσταση και την έφερε σε πέρας μαζί με αυτούς, που σύμφωνα με τον Μαρξ, επρόκειτο να την πραγματοποιήσουν, εκπληρώνοντας την αποστολή και το πεπρωμένο τους.
Ήταν ένας αληθινός ελευθερωτής, ανάμεσα στο πλήθος των καλύτερων, σημαντικών ανθρώπων, των οραματιστών, των στοχαστών και των ανθρώπων της δράσης, των αληθινών ανθρωπιστών. Ήταν το άκρον άωτον της σκέψης και της δράσης, ένας στοχαστής και μια μορφή παγκόσμιας, καθολικής κλίμακας. Ένας υλιστής. Ένας διαλεκτικός. Ένας αισιόδοξος. Η ποιητική μεταφορά ότι αυτός, “ανέτρεψε εκατοντάδες περιοχές” δεν είναι μια υπερβολή, αλλά η έκφραση της ουσίας των σκέψεων και δράσεών του. Με μια έννοια, ήταν ένας άνθρωπος πριν την ώρα του, ένας άνθρωπος του μέλλοντος, που έζησε για το μέλλον και για χάρη αυτού του μέλλοντος – ένα αληθινά λαμπρό μέλλον για όλο το ανθρώπινο γένος
Έτσι, έσωσε τη Ρωσία και την οδήγησε προς στο μόνο μονοπάτι που έδωσε στη χώρα τη δυνατότητα ύπαρξης, τη δυνατότητα ενός μέλλοντος, ενός αληθινού και ανθρώπινου μέλλοντος -του μέλλοντος της Ρωσίας και όλου του κόσμου. Έκανε τα πάντα που μπορούσε να κάνει για αυτό, τα πάντα που είναι στο χέρι του ανθρώπου, και τα πάντα που φαίνονταν να είναι πέραν της ανθρώπινης δύναμης, καταφέρνοντας το αδύνατο. Πρόσφερε αμέτρητα σε όλους τους λαούς της Ρωσίας. Δεν χρειάζεται να συγκρίνεται με τον Χριστό, όχι αυτόν τον παπαδίστικο και μεγαλοπρεπή αλλά εκείνον που ήταν αληθινός επαναστάτης με θρησκευτικά ρούχα. Ήρθε για να δώσει στο λαό έναν νέο κόσμο και ένα νέο πρόσωπο, όχι για μετά από χιλιάδες χρόνια, έδωσε αυτόν το νέο κόσμο για εδώ και τώρα. Τον κόσμο του. Εκείνον τον κόσμο στον οποίο, όπως τόνισε, μετά τον Μαρξ, δεν θα υπάρχει ούτε φτωχός ούτε πλούσιος, ούτε ταπεινωμένος ούτε εξευτελισμένος, όπου η καθολική απελευθέρωση θα πραγματωθεί και θα έρθουν η καθολική ελευθερία, ισότητα και αδελφοσύνη.
Την ίδια στιγμή, δεν ήταν μόνο ένας αυθεντικός Ρώσος και ένας αυθεντικός Ευρωπαίος, αλλά επίσης ένα αληθινά καθολικό, πανανθρώπινο πρόσωπο. Αφομοίωσε ό,τι καλύτερο είχε αναπτύξει η ανθρωπότητα, και το οποίο, σύμφωνα με τα δικά του λόγια, μόνον αυτό επιτρέπει σε έναν άνθρωπο να γίνει κομμουνιστής, δηλαδή, μια αληθινή προσωπικότητα, ένα λογικό, δημιουργικό και ανθρώπινο πρόσωπο, ένας Homos sapiens, creatrix et humanius. Αυτός είναι ο άνθρωπος για τον οποίον ο Φιοντόρ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι μίλησε εμπνευσμένα και οραματικά στον περίφημο λόγο του για τον Αλεξάντερ Σεργκέεβιτς Πούσκιν.
Ο ίδιος ο Λένιν δεν θα αρνιόταν να αξιολογηθεί ο ρόλος του στην Ιστορία, με τον ίδιο τρόπο που πρότεινε να αξιολογείται ο ιστορικός ρόλος των άλλων: “Η ιστορική προσφορά κρίνεται όχι από αυτά που η κάθε ιστορική προσωπικότητα δεν μπόρεσε να δώσει σε σύγκριση με τις σύγχρονές της απαιτήσεις, αλλά από το Νέο που πρόσφερε σε σύγκριση με τους προκατόχους της”. Ο κομβικός του ρόλος στην ιστορία της Ρωσίας και η παγκόσμια σημασία του στην ιστορία, είναι αδιαμφισβήτητη, αναγνωρισμένη από τον καθένα, συμπεριλαμβανομένων των εχθρών του.
Ήταν ακριβώς ένας τέτοιος επαναστάτης, κάποιος που τόσο έλειψε στην ΕΣΣΔ και στον κόσμο τη δεκαετία του 1930 και όλα τα επόμενα χρόνια – κυρίως τη δεκαετία του 1960, όταν υπήρχε μία ακόμα ευκαιρία να σωθεί και να αναπτυχθεί η επανάσταση στην ΕΣΣΔ. Αυτόν τον Λένιν αντιλαμβάνονταν και κατανοούσαν στη Σοβιετική Ένωση όλοι οι σκεπτόμενοι, ερευνητικοί και ευσυνείδητοι άνθρωποι, κυρίως οι επαναστάτες, ακόμα κι αν αυτοί ήταν μοναχά επαναστάτες στις καρδιές τους, στις σκέψεις τους, και πολύ λίγο, μερικές φορές αμελητέα, στις δράσεις τους. Γι’ αυτό λοιπόν τον αγαπάμε και τον χρειαζόμαστε. Είναι ο Λένιν μας, είναι ο Λένιν μου, και θα είναι πάντα έτσι. Και είναι όσο ποτέ πολύ επίκαιρος στη σύγχρονη Ρωσία και σε όλο τον κόσμο.
Κάποιος μπορεί να αμφιβάλει, να χάσει την πίστη, να χάσει την συνέπειά του, να παραπατήσει και να τα παραδώσει, και τελικά να παραδοθεί. Αλλά ο Λένιν συνεχίζει να παλεύει, και θα νικήσει. Πράγματι, ο τροχός της Ιστορίας δεν μπορεί να γυρίσει πίσω, και κυλάει, παρά τα ζιγκ-ζαγκ, παρόλες τις καθυστερήσεις, τις οπισθοχωρήσεις, μέσα στο δρόμο που ο Λένιν μπήκε και μαζί του το ρωσικό προλεταριάτο και οι εργαζόμενοι λαοί άλλων χωρών. Αργά ή γρήγορα αυτός ο δρόμος θα οδηγήσει σε έναν νέο ανθρώπινο κόσμο, όπως και να έχει, και τότε η προϊστορία του ανθρώπινου γένους θα τελειώσει και μια γνήσια ανθρώπινη Ιστορία θα αρχίσει. Θα αρχίσει γιατί ήδη άρχισε το 1917. Ο Λένιν, στάθηκε στο κατώφλι της Ιστορίας που άρχιζε. Η επανάσταση, όμως, δεν τέλειωσε και οι κύριες μάχες είναι ακόμα μπροστά μας.
Αυτό το μονοπάτι του Λένιν είναι δύσκολο και αγκαθωτό, αλλά πρέπει να περπατήσουμε μέσα από αυτό. Συνεπώς θα ήταν καλό να τελειώσουμε με τους στίχους από το διάσημο ποίημα του Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι “Βλαντιμίρ Ίλιτς Λένιν” : “Ο Λένιν είναι τώρα περισσότερο ζωντανός από όλους τους ζωντανούς. Η σημαία μας – η δύναμη και τα όπλα μας!”.
