του Jorge Altamira
“Στα τωρινά επίπεδα, το δημόσιο χρέος της Αργεντινής δύναται να φτάσει το 90% του ΑΕΠ – με το 80% να ορίζεται σε δολάρια.” Η πληροφορία αυτή δεν προέρχεται από κάποιον “παθιασμένο αγκιτάτορα”, αλλά από τους Financial Times (FT) που σκιαγραφεί τις “ανάγκες χρηματοδότησης” για την Αργεντινή σε 77 δις δολάρια μέχρι το τέλος του 2019.
Η ρίζα αυτής της νέας πτώχευσης, συνεπώς, είναι η ίδια με της προηγούμενης, αλλά πολλαπλάσια σε μέγεθος: η αδυναμία εξόφλησης του εξωτερικού χρέους. Τον Δεκέμβριο του 2015, όταν ανέλαβε καθήκοντα η κυβέρνηση των οικονομικών στελεχών [του Μάκρι], το δημόσιο χρέος αντιπροσώπευε ήδη ένα τεράστιο ποσό και ήταν έως και 70% υψηλότερο από ό,τι το 2001, όταν έφτανε περίπου στα μισά του ακαθάριστου προϊόντος. Η αύξηση του εξωτερικού χρέους, σε κάτι περισσότερο από δύο χρόνια, ήταν, περίπου, 160 δις δολάρια.
Το ίδιο εξωτερικό χρέος, αλλά χειρότερο
Γιατί ένα τέτοιο χρέος; Μα ακριβώς για να χρηματοδοτηθεί η έξοδος από την “παγίδα” των Κίρχνερ που υποστήριξαν όλα τα εθνικά και διεθνή κεφάλαια. Αυτό σήμανε πληρωμές σε τοκογλύφους, εκπατρισμό μερισμάτων, κερδών και πληρωμές υπηρεσιών. Μαζί με τις δαπάνες για τον τουρισμό, αυτή η αποστράγγιση κατανάλωσε το 60% του νέου χρέους, καθώς και την έκδοση όλο και περισσότερων Lebacs (Σ.τ.Μ: βραχυπρόθεσμα χρεόγραφα που εκδίδονται από την Κεντρική Τράπεζα της Δημοκρατίας της Αργεντινής) για τη συσσώρευση πλασματικών αποθεμάτων – το χρέος της κεντρικής τράπεζας αυξήθηκε κατά 40 δις δολάρια μέσα σε δύο χρόνια. Η Αργεντινή μετατράπηκε στη χώρα που πλήρωσε πιο ακριβά από οποιαδήποτε άλλη το διεθνές της χρέος. Με λίγα λόγια, το χρέος χρηματοδότησε την οικονομική υπονόμευση της Αργεντινής.
Αυτοί οι αριθμοί δείχνουν σαφώς ότι η Αργεντινή αντιμετωπίζει μια νέα οικονομική χρεοκοπία ως αποτέλεσμα του εξωτερικού της χρέους. Η εργοδοτική αγυρτεία, με την άδεια του ΔΝΤ και του διεθνούς χρηματιστικού κεφαλαίου, τη χαρακτηρίζει διαφορετικά – λέει ότι η χρεοκοπία της Αργεντινής υπακούει στο λεγόμενο “πρωτογενές έλλειμμα” του Δημοσίου, ότι δηλαδή το κράτος “ξοδεύει” περισσότερα απ’ όσα συλλέγει. Αλλά αυτό το πρωτογενές έλλειμμα ανήλθε τον περασμένο Ιούνιο σε 70 δις πέσος, που εκφράζονταν τότε σε λιγότερο από 3 δις δολάρια, και τώρα, με ισοτιμία τα 40 πέσος ανά δολάριο, σε λιγότερο από 2 δις, δηλαδή… τρίχες κατσαρές. Αντ’ αυτού, το οικονομικό έλλειμμα του Δημοσίου ήταν, εκείνη την εποχή, 300 δις πέσος, σε ένα 80% λόγω της αποπληρωμής των τόκων του δημοσίου χρέους. Τώρα, τα επιτόκια του χρέους έχουν ανέβη επικίνδυνα μετά από την έκρηξη του δολαρίου και τον πληθωρισμό. Αυτά τα επιτόκια αποπληρώνονται σε δολάρια ή πέσος προσαρμοσμένα στον πληθωρισμό. Το χρέος θα μπορούσε να φτάσει πάνω από το ΑΕΠ, αυτές τις μέρες. Συμβαίνει αυτό να υποτιμήθηκε σε δολάρια: ήταν 600 δις δολάρια με το δολάριο στα 16 πέσος• λιγότερο από 500 δις με το δολάριο στα 25 πέσος• στα 40 πέσος θα μπορούσε να πέσει στα 400 δις δολάρια.
Ο “macrismo” και οι συνεργοί του στην Αντιπολίτευση προσποιούνται ότι αγνοούν την τεράστια αύξηση των ενυπόθηκων δανείων, και υποστηρίζουν ότι θα μηδενίσουν το πρωτογενές έλλειμμα και θα αποπληρώσουν στο ακέραιο, όμως, το οικονομικό έλλειμμα. Γι’ αυτό και δίνουν έμφαση στο tarifazo (Σ.τ.Μ: το σύνολο των μέτρων που έλαβε ο Mauricio Macri για την αύξηση των τιμών των δημόσιων υπηρεσιών, του ενεργειακού τομέα και των μέσων μαζικής μεταφοράς), στο άδειασμα του Ταμείου Εγγύησης Βιωσιμότητας (Σ.τ.Μ: κυρίαρχο επενδυτικό ταμείο) του [κυβερνητικού οργανισμού] Anses και στη μείωση της αναπροσαρμογής των συντάξεων με τον πληθωρισμό. Έτσι, θα “δολαριοποιούσαν” (dolarizarían) εντελώς την ενέργεια, τα δημόσια έργα και τις μεταφορές, και θα προσπαθούσαν να επιστρέψουν στο καθεστώς ατομικής κεφαλαιοποίησης του 1993. Εκμεταλλεύονται την κρίση με την πρόθεση να κατασχέσουν την [αγοραστική] δύναμη της εργασίας.
Αλλά ακόμη και ένα μηδενικό ή πλεονασματικό πρωτογενές έλλειμμα δεν θα ήταν αρκετό για να αποπληρωθούν τα επιτόκια του χρέους, το οποίο είναι πολύ υψηλότερα, πολύ λιγότερο δε, ακόμα και την αποπληρωμή μέρους του χρέους που λήγει μέσα στον επόμενο ενάμιση χρόνο.
Αυτό εξηγεί την χρεοκοπία που έπληξε το αργεντίνικο Κράτος. Αυτή η αφερεγγυότητα αντικατοπτρίζεται στην έκρηξη της ασφάλισης (seguros) έναντι χρεοκοπίας της Αργεντινής και στην αστρονομική άνοδο των επιτοκίων που πρέπει να καταβληθούν για την αναχρηματοδότηση του εξωτερικού χρέους – περισσότερο 12% σε δολάρια και πάνω• μια απαγορευτική επιβάρυνση.
Κεφάλαιο και κράτος σε χρεοκοπία
Ενώ το “πρωτογενές έλλειμμα” μπορεί να χρηματοδοτηθεί με εθνική πίστωση, επειδή είναι σε πέσος, ο χρηματοδότης απαιτεί δολάρια, δηλαδή εξωτερική πίστωση. Η εφαρμογή εξωτερικού χρέους για τη χρηματοδότηση ενός ελλείμματος σε πέσος είναι απλά μια διαπραγμάτευση της διεθνούς τράπεζας. Δεν είναι η υποτίμηση του πέσο κατά 99% που προκάλεσε αυτήν την κατάρρευση, αλλά η κατάρρευση, δηλαδή η αδυναμία αποπληρωμής του εξωτερικού χρέους, που πυροδότησε την υποτίμηση. Η υποτίμηση μετατρέπει τη διεθνή παύση πληρωμών σε πτώχευση της εθνικής οικονομίας. “Η μεγαλύτερη ανησυχία, λένε οι FT, είναι αν η Αργεντινή θα ανταποκριθεί στις οικονομικές της ανάγκες κατά τα επόμενα έτη, κατά την περιήγηση μιας επικείμενης ύφεσης και ενός υπερχειλισμένου πληθωρισμού…”.
Και πάλι, η εργοδοτική αγυρτεία παρουσιάζει τα πράγματα όπως αρμόζει στα συμφέροντά της. Όπως το 2001, έτσι και τώρα, υπερασπίζεται ξανά την “υγεία” του τραπεζικού συστήματος. Γιατί, τότε, οι μετοχές της Supervielle, Macro, Galicia κ.λπ. πέφτουν όπως ο μόλυβδος στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, συνοδεύοντας τα αργεντίνικα ομόλογα; Εντέλει, οι μετοχές σε δολάρια δε θα έπρεπε να επηρεαστούν, και εκείνες σε πέσος θα έπρεπε να αυξηθούν λόγω της προσαρμογής στον πληθωρισμό. Πέρα από τις επιπτώσεις των “τετραδίων” (cuadernos), η υποτίμηση εξηγείται απλά: έχουν καταχωρημένους δημόσιους ή ημι-δημόσιους τίτλους, όπως οι Lebacs και άλλοι, και χρέος σε δολάρια, αφενός διεθνώς και αφετέρου με τους καταθέτες τους σε αυτό το νόμισμα, οι οποίοι πέρασαν από τα πέσος στα δολάρια. Σύμφωνα με την Cronista (30/8/2018), οι καταθέσεις σε δολάρια αυξήθηκαν κατά ένα δις και εκείνες σε πέσος έπεσαν (σε ορισμένου χρόνου και αποταμιευτικούς λογαριασμούς) στα 48 δις πέσος. Οι υποχρεώσεις της τράπεζας μεγαλώνουν και είναι ένα ψέμα που ταιριάζει στα περιουσιακά της στοιχεία. Οι τράπεζες αναγκάστηκαν να αναχρηματοδοτήσουν τα Lebacs με ένα ασφάλιστρο που έφθασε το 60% του ετήσιου επιτοκίου, την περασμένη Τρίτη. Με λίγα λόγια, η καπιταλιστική κατάρρευση προκαλεί την υποτίμηση, και όχι το ανάποδο.
Το ΔΝΤ “έκανε λάθος”
Το μεγαλύτερο δίδαγμα από αυτή την κρίση είναι ότι οι τσαρλατάνοι κατηγορούν τώρα τη συμφωνία με το ΔΝΤ, την οποία προηγουμένως επαίνεσαν, για όλη αυτή την καταστροφή. “Υπάρχει μια νομισματική κρίση”, λέει ο Πρόεδρος της Κεντρικής Τράπεζας της Αργεντινής στην Clarín (31/8) “[…] που βαθαίνει με το πρόγραμμα του ΔΝΤ”. Αυτό το είπε πριν από τη συμφωνία με το ΔΝΤ ενώπιον μιας ομάδας “συμβούλων”. Πράγματι, το Ταμείο Εγγύησης έβαλε ως προϋπόθεση το δάνειο που χορηγήθηκε να μην χρησιμοποιηθεί σα ναυαγοσώστης για την υπεράσπιση της τιμής του πέσο, αλλά σαν οδηγός, γιατί έδωσε το πράσινο φως για την αναπτυσσόμενη συναλλαγματική ισοτιμία.
Από την άλλη πλευρά, ζήτησε την “εξυγίανση” της Κεντρικής Τράπεζας, σε μια ορισμένη χρονική περίοδο, με τεράστιο κόστος. Πρώτον, “αφοπλίζοντας” τα Lebacs, [“εξυγίανση”] του χρέους των 60 δις δολαρίων της Κεντρικής Τράπεζας, που ισοδυναμεί με ένα τρισεκατομμύριο πέσος, και τη διάσωση του “μη μεταβιβάσιμου συναλλάγματος” του Υπουργείου Οικονομικών στην Κεντρική Τράπεζα, άλλα 30 δις δολάρια. Ρευστοποίηση του παθητικού και εκτίμηση των περιουσιακών στοιχείων της Τράπεζας, της τάξης των 100 δις δολαρίων, σε βάρος του Δημοσίου, που άρχισε να εκδίδει χρέος για να χρηματοδοτήσει αυτές τις ανοησίες. Πριν από τη νομισματική κατάρρευση που προκάλεσε η πρόταση, το ΔΝΤ διέκοψε τη διάσωση μη μεταβιβάσιμου συναλλάγματος για άλλη μια φορά. Ούτε έχει τελειώσει η εκκαθάριση των Lebacs: μεταξύ αυτών και του νομισματικού ζητήματος εξακολουθούν να υπάρχουν καύσιμα για την αύξηση του δολαρίου σε περισσότερα από 40 πέσος.
Η συμφωνία δημιούργησε κατ’ αυτόν τον τρόπο μια μεγαλύτερη συναλλαγματική ισοτιμία, όταν ο στόχος της επιχείρησης ήταν, όπως παρουσιάστηκε, να την αποφύγει. Ο ατελής αφοπλισμός των Lebacs έγινε μέσω μιας μεγαλύτερης άμεσης έκδοσης νομίσματος, και κατά δεύτερον μέσα από έμμεσες εκδόσεις μέσω της αγοράς έντοκων γραμματίων του Δημοσίου που χρηματοδοτούν τις δημόσιες δαπάνες και αυξάνουν το ανεξόφλητο χρέος κατά το ποσό και τις περιόδους λήξης. Το ΔΝΤ και η κυβέρνηση ευθύνονται κυρίως για τη συναλλαγματική ισοτιμία. Σύμφωνα με την Ámbito (29/8), η καθαρή έκδοση νομίσματος ήταν, από τον Ιανουάριο έως τον Αύγουστο, 180 δις πέσος. Λαμβάνοντας υπόψη το σκοπό της χρηματοδότησης της χρηματοοικονομικής εξάντλησης της Αργεντινής με εξωτερικό χρέος, το ΔΝΤ επέβαλε τη μεγάλη υποτίμηση του πέσο για να “εξισορροπήσει” την οικονομία σε ένα ακόμη χαμηλότερο ιστορικό επίπεδο. Αυτό εξηγεί το τελευταίο βήμα (με όλη τη σημασία της λέξης) της κυβέρνησης να ζητήσει από το ΔΝΤ την εκταμίευση μετά την υπόσχεση του δανείου σε δόσεις μέχρι το 2020, πρόταση που αναμφίβολα θα απορριφθεί. Όπως λέει ένας αρθρογράφος της La Nación (Carlos Pagni), η υπαρξιακή ανισορροπία του “macrismo” επιταχύνει την πτώση στην άβυσσο.
Η συνέχεια της σημερινής κυβέρνησης αποτελεί απόλυτο εμπόδιο για την έξοδο από την πτώχευση. Είναι το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε το “ηγεμονικό περιβάλλον” (“medio hegemónico”), στην έκδοσή του την Παρασκευή, 31/8. “Είναι σαφές ότι το κυβερνητικό σχέδιο της κυβέρνησης Macri βρίσκεται σε κρίσιμη κατάσταση. Είναι επίσης γνωστό ότι η κυβέρνηση είναι απρόθυμη να κάνει τις αλλαγές.” Στο πλαίσιο αυτό, η βιομηχανία υφίσταται τεράστιες μειώσεις, η ανεργία αυξάνεται, το ίδιο και η φτώχεια – η Αργεντινή αντιμετωπίζει ένα σενάριο οικονομικής ύφεσης […]. Το σημείο εκκίνησης για οποιαδήποτε ιστορική έξοδο από αυτή τη νέα κατάρρευση είναι η παύση της πληρωμής του εξωτερικού χρέους και η εθνικοποίηση, χωρίς αποζημίωση, του τραπεζικού και του χρηματοοικονομικού κεφαλαίου.
Η χρεοκοπία έχει οδηγήσει την αστική τάξη στην αναθεώρηση της άποψής της σχετικά με το “λαϊκισμό” – “…θα πρέπει να ζητούν μεγαλύτερη παρέμβαση στην αγορά, όχι μόνο στο Χρηματιστήριο”, γράφει η αγροτοβιομηχανική Clarín (31/8). Αυτή η αλλαγή μετώπου εκδηλώνεται με την κρίση εντός της κυβέρνησης και στην αναδιάταξη του [πρώην κυβερνώντος κόμματος] Partido Justicialista και στην πολιτική προαγωγή του [πρώην Υπουργού Οικονομικών] Lavagna [στο εσωτερικό του PJ]. H γραφειοκρατία της CGT έχει κατανεμηθεί μεταξύ του ενός στρατοπέδου και του άλλου και διακηρύσσει ότι θέλει να διατηρήσει “το οικονομικό σχέδιο, την κοινωνική συνοχή και τη δημοκρατία”. Η ευθυγράμμιση αυτή δημιουργεί ένα μικρό πρόγραμμα που υπερασπίζεται την αποπληρωμή του εξωτερικού χρέους: πάγωμα των τιμών, αύξηση κάποιων άμεσων και έμμεσων φόρων (κρατήσεις), διάσωση του δημοσίου έργου καταγγελίας των “τετραδίων”, η ιστορία δηλαδή της προσαρμογής του “πρωτογενούς ελλείμματος” και της διάσωσης της ανάδοχου χώρας από τη φυλακή. Ο Emilio Apud, αντιπρόσωπος εθνικών και διεθνών πετρελαϊκών εταιρειών, μόλις έγραψε στην Clarín ότι η λύση στη διαφθορά της αναθέτουσας χώρας είναι η παράδοση των δημόσιων έργων σε διεθνείς εργολάβους. Η πολιτική κρίση εισβάλλει σε όλους τους εργοδοτικούς τομείς.
Μια παγκόσμια κρίση
Όπως και η χρεοκοπία του 2001, η σημερινή χρεοκοπία της Αργεντινής ενσωματώνεται σε μια διεθνή κρίση, αλλά σε ένα υψηλότερο επίπεδο. Εμφανίζεται στην περιφέρεια με καταστροφικό τρόπο – υποτιμήσεις σε Τουρκία, Βραζιλία (εξωτερικό χρέος ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων), Νότια Αφρική, Ρωσία, Κίνα. Το διεθνές χρέος των ΗΠΑ και η επακόλουθη αύξηση του επιτοκίου και του οικονομικού πολέμου, που προστέθηκε στην κρίση χρέους που επιτείνεται στην Κίνα, μαζί με την εκροή κεφαλαίων από τη χώρα αυτή και την υποτίμηση του νομίσματός της, το γιουάν• όλα αυτά αποτελούν καθοριστικό παράγοντα της κρίσης στην Αργεντινή και στις περιφερειακές χώρες. Η La Nación (31/8) προειδοποιεί ότι “ο αγώνας μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας θα επηρεάσει (την τιμή) των σπόρων”, δηλαδή, ούτε μια καλή συγκομιδή δεν προκαλεί αισιοδοξία. Η κρίση της υπερπαραγωγής υπονομεύει τα θεμέλια της οικονομικής κερδοσκοπίας, απειλώντας τις κεντρικές χώρες. Αυτό συμβαίνει ήδη στην Ιταλία, τη Γαλλία και την Ισπανία, αλλά και στις ΗΠΑ, όπου η “ευφορία” προσβάλλεται από μια τεράστια μείωση των φόρων επί του κεφαλαίου• μια κρίση στεγαστικών δανείων και πανεπιστημιακής εκπαίδευσης επανεμφανίζεται. Σύμφωνα με τους FT (30/8), ούτε το τραπεζικό σύστημα είναι ασφαλές. Με λίγα λόγια, η παγκόσμια κρίση ανακυκλώνεται, ενισχύοντας τις εθνικές κρίσεις.
Με βάση αυτό το χαρακτηρισμό –μιας πρωτοφανούς, μη-επεισοδιακής κρίσης που αναπτύσσεται και συνυφαίνεται με τη διεθνή κρίση και την πάλη των μαζών• μιας κρίσης που έχει λάβει καθαρά πολιτικό χαρακτήρα– προτείνουμε τη σύγκληση μιας πανεθνικής Συντακτικής Συνέλευσης, ώστε να αναλάβει την πολιτική εξουσία και να πάρει όλα τα αναγκαία εκείνα μέτρα που η κρίση επιβάλει στους εργαζόμενους χωρίς τους περιορισμούς της εξαντλημένης συνταγματικής και έννομης τάξης, και καλούμε τους εργαζόμενους να αναλάβουν ηγετικό ρόλο στον αγώνα αυτόν. Καλούμε σε γενική απεργία για να σταματήσει το σχέδιο της εργοδοσίας και του ΔΝΤ, και για να συζητήσουμε σε συμβούλια βάσης στα συνδικάτα, τις περιφέρειες, τα εργατικά κέντρα, τις λαϊκές οργανώσεις, έτσι ώστε η εργατική τάξη να οδηγήσει αυτόν τον καθαρά πολιτικό αγώνα. Η κρίση βρίσκει τις μάζες με πνεύμα αντίστασης – ακόμη και εξέγερσης. Η πολιτική πρόκληση βρίσκεται στο ζωηρό κόκκινο.
Μετάφραση ΝΑΛ
