του Σάββα Μιχαήλ
[To κείμενο που ακολουθεί αποτέλεσε τη βάση της κεντρικής εισήγησης του γραμματέα του ΕΕΚ Σάββα Μιχαήλ, στη 16η Διεθνή Μαρξιστική Εκπαιδευτική Κατασκήνωση που οργανώθηκε με πρωτοβουλία του ΕΕΚ από 24 – 28 Ιουλίου 2024 στην Ερέτρια.]
1. Πόλεμος πάντων πατήρ – Ο πόλεμος είναι ο πατέρας όλων, τόνιζε ο Ηράκλειτος, ο αρχαίος πατέρας της διαλεκτικής. Ο πόλεμος αλλάζει την όψη του κόσμου σήμερα, φέρνοντας την ανθρωπότητα στο χείλος τής αβύσσου. Ο ιμπεριαλισμός και η τάση του προς τον πόλεμο κατέχουν ξανά το κέντρο της ιστορικής σκηνής.
Ο σύγχρονος ιμπεριαλισμός συνδέθηκε με μια ολόκληρη ιστορική εποχή πολέμων και επαναστάσεων, σύμφωνα με την περίφημη έκφραση του Βλαντιμίρ Ι. Λένιν. Ωστόσο, στα τέλη του 20ού και στις αρχές του 21ου αιώνα, ο ιμπεριαλισμός γνωρίζει μια παράδοξη μοίρα: εξαφανίζεται από τον δημόσιο λόγο που κυριαρχείται από τη Δύση για να επανεμφανιστεί αργότερα με ξαφνικό και βίαιο τρόπο.
Από τη δεκαετία του 1980 και ιδιαίτερα τη δεκαετία του 1990, σε αυτό το παράξενο fin de siècle (τέλος του αιώνα), ο όρος “ιμπεριαλισμός” αντικαταστάθηκε από αναφορές στην “παγκοσμιοποίηση“, συνοδευόμενες από διάφορους προσδιορισμούς εκείνης της περιόδου, όπως “μετα-ιμπεριαλιστικός καπιταλισμός“, “μονοπολική στιγμή” της παγκόσμιας ηγεμονίας των ΗΠΑ, ή σύμφωνα με τον Αντόνιο Νέγκρι και τον Μάικλ Χαρντ, “Αυτοκρατορία χωρίς κέντρο“. Αυτή η αλλαγή συνδέθηκε με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, που γιορτάστηκε πρόωρα στη Δύση σαν “Το Τέλος της Ιστορίας” και “η πλήρης και τελική νίκη του φιλελεύθερου καπιταλισμού” – ένας μάλλον γελοίος μύθος, που διαψεύστηκε αρκετά νωρίς από τις ιστορικές εξελίξεις, και έχει πεθάνει αδόξως προ πολλού.
Στις πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα, ο ιμπεριαλισμός επέστρεψε στο επίκεντρο της προσοχής στον πολιτικό και θεωρητικό λόγο, πρώτα με τον βάρβαρο “πόλεμο κατά της τρομοκρατίας” που εξαπέλυσαν οι ΗΠΑ και οι πρόθυμοι σύμμαχοί τους εναντίον του Αφγανιστάν και του Ιράκ. Στη συνέχεια, το “Τέλος της Ιστορίας” κατέρρευσε αδόξως και βίαια με το τέλος του “τέλους του Ψυχρού Πολέμου” με την κλιμακούμενη παγκόσμια αντιπαράθεση της “συλλογικής Δύσης” υπό την ηγεσία των ΗΠΑ με τη μετασοβιετική Ρωσία και την Κίνα. Ο πόλεμος στην καρδιά της Ευρώπης, στην Ουκρανία, έγινε αυτό που ο Γερμανός Καγκελάριος Όλαφ Σολτς χαρακτήρισε, το 2022, με τον διάσημο πια προσδιορισμό Zeitenwende – στροφή της Ιστορίας.
Οι στρατιωτικές συγκρούσεις πολλαπλασιάζονται τώρα παγκοσμίως: από τον πόλεμο διά αντιπροσώπων του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία, στο κέντρο της Ευρώπης, μέχρι τον γενοκτονικό πόλεμο των Σιωνιστών στη Γάζα και την Παλαιστίνη, που διευρύνεται παραπέρα στη Μέση Ανατολή και το Ιράν, και από την Αφρική έως τον Ινδο-Ειρηνικό και τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Η ανθρωπότητα ζει τον τρομακτικό πρόλογο ενός Τρίτου Παγκόσμιου Πολέμου και μιας πυρηνικής καταστροφής.
Ο ιμπεριαλισμός, ο πόλεμος, ο πόλεμος μεταξύ “μπλοκ-κρατών”, που χαρακτηρίζονται αδιάκριτα σαν “ιμπεριαλιστικά”, είναι στην ημερήσια διάταξη κάθε στρατηγικής και πολιτικής συζήτησης και δράσης, στη γεωπολιτική και τη γεωοικονομία.
Μόνο ένα θέμα παραμένει απόν από αυτήν την ατζέντα, διατηρείται στη σιωπή, αποφεύγεται ή περιθωριοποιείται στον κυρίαρχο ή ακόμα και στον ριζοσπαστικό αριστερό λόγο: η Επανάσταση. Είτε αγνοείται είτε θεωρείται, από την πλειονότητα, ως ένα απολίθωμα του παρελθόντος, μια αδυνατότητα, σε κάθε περίπτωση κάτι ανεπίκαιρο.
“Η επανάσταση φαίνεται πάντα αδύνατη”, προειδοποιούσε ο μεγάλος επαναστάτης Λέον Τρότσκι, “μέχρι να γίνει αναπόφευκτη“. Η επανάσταση απωθείται συνεχώς από την κυρίαρχη κοινωνική τάξη – και επιστρέφει μόνιμα με μια απροσδόκητη Επιστροφή του Απωθημένου. Δεν είναι μια αυθαίρετη ή τυχαία διακοπή του status quo. Κινείται, όπως ανακάλυψε η ιστορική υλιστική διαλεκτική του Μαρξ, από άλυτες υλικές αντιφάσεις που οδηγούν σε εκρηκτική εκδήλωση των βαθύτερων αναγκών της πραγματικής κοινωνικής ζωής: “...είναι δυνατόν να επιτευχθεί πραγματική απελευθέρωση“, γράφει ο Μαρξ, “μόνο στον πραγματικό κόσμο και με πραγματικά μέσα. [Γερμανική Ιδεολογία…] Η “απελευθέρωση” είναι μια ιστορική και όχι μια νοητική πράξη, και πραγματοποιείται κάτω από ιστορικές συνθήκες“.
Το κεντρικό και επείγον ερώτημα σήμερα τίθεται ευθέως: στις τρέχουσες ιστορικές συνθήκες μιας παρατεταμένης παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης και μιας αδυσώπητης ιμπεριαλιστικής ώθησης προς τον παγκόσμιο πόλεμο, που εμποδίζουν οποιαδήποτε ειρηνική λύση των υπαρχουσών αντιφάσεων: υπάρχει ή όχι η δυνατότητα και πιθανότητα πραγματικής απελευθέρωσης, μιας επαναστατικής διέξοδου από το ιστορικό αδιέξοδο, σταματώντας την επικείμενη παγκόσμια καταστροφή;
Για τον αρχαίο διαλεκτικό Ηράκλειτο “ο πόλεμος είναι ο πατέρας των πάντων”. Για τον σύγχρονο διαλεκτικό Καρλ Μαρξ “η επανάσταση είναι η κινητήρια δύναμη της ιστορίας” [Γερμανική Ιδεολογία]. Δεν θα ήταν λάθος να αναζητήσουμε και να ανακαλύψουμε μια εσωτερική διαλεκτική σχέση μεταξύ των δύο. Το ένα δεν μπορεί να κατανοηθεί στη συγκεκριμένη του φύση χωρίς να γνωρίζουμε τη συγκεκριμένη φύση του άλλου, υπό συγκεκριμένες παγκόσμιες ιστορικές συνθήκες. Μια θεωρία της επανάστασης για την απελευθέρωση, στις σημερινές ιστορικές συνθήκες είναι αδύνατη χωρίς μια επικαιροποιημένη θεωρία του ιμπεριαλισμού και αντίστροφα. Και τα δύο είναι αδύνατα χωρίς μια μη δογματική, μαρξιστική διαλεκτική υλιστική κατανόηση αυτών των πραγματικών ιστορικών συνθηκών, της αντιφατικής φύσης της μεταβατικής μας εποχής και της συγκεκριμένης ιστορικής της στιγμής στο παρόν.
2. Αρχικά, είναι απαραίτητη μια επισήμανση σχετικά με τον ιμπεριαλισμό και την παγκοσμιοποίηση. Ενώ ο ιμπεριαλισμός, που προηγουμένως είχε εξαφανιστεί από τον δημόσιο λόγο, γίνεται τώρα πανταχού παρών, και το αντίθετο συμβαίνει με την κακώς νοούμενη παγκοσμιοποίηση, η οποία προηγουμένως κυριαρχούσε.
Έχει μετατραπεί σε δισεπίλυτο αίνιγμα, ένα πεδίο διαμάχης μεταξύ των ισχυρότερων ελίτ του παγκόσμιου κεφαλαίου, των αστικών think tanks και των υπεύθυνων χάραξης πολιτικής σε εθνικούς και διεθνείς θεσμούς, αλλά και μεταξύ μαρξιστών και ριζοσπαστών κριτικών διανοητών.
Έχει τελειώσει η παγκοσμιοποίηση ή όχι; Έχει αρχίσει μια νέα εποχή “αποπαγκοσμιοποίησης” σε έναν ολοένα και πιο κατακερματισμένο, επικίνδυνο κόσμο, όπου η “αποσύνδεση” (decoupling), η “επιστροφή στην εγχώρια παραγωγή” (home-shoring) ή η “παραγωγή σε φιλικές χώρες” (friend-shoring) βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη; Είναι η ώρα για ένα Ρέκβιεμ για την παγκοσμιοποίηση ή, μήπως, η αποπαγκοσμιοποίηση είναι ένας μύθος;
Υπερισχύουν σήμερα οι τάσεις κατακερματισμού ή ενοποίησης στην παγκόσμια οικονομία και πολιτική; Μια μηχανική διαίρεση μεταξύ αντίθετων τάσεων ή ιμπρεσιονιστικές προσεγγίσεις στους παγκόσμιους κλονισμούς και τις αναταράξεις στο παγκόσμιο εμπόριο μπορούν μόνο να εντείνουν την επικρατούσα σύγχυση. Αντίθετα, αποκαλύπτουν τις ελλείψεις, ακόμα και την αποτυχία της κυρίαρχης αστικής οικονομικής θεωρίας εν μέσω μιας άνευ προηγουμένου άλυτης παγκόσμιας συστημικής-δομικής κρίσης που παράγει διαδοχικούς κλονισμούς. Δεν μπορεί να κατανοήσει κανείς την αντίφαση μιας καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης σε κρίση που εμφανίζεται ταυτόχρονα ως τερματισμένη και ατέρμων.
Οι παγκόσμιες τάσεις κατακερματισμού και ενοποίησης δεν μπορούν να διαχωριστούν αυθαίρετα. Επιτρέψτε μας να παραθέσουμε από την πρόσφατη παρουσίασή μας στο Οικονομικό Συνέδριο της Αγίας Πετρούπολης το 2024 (SPEC-24), που ήταν αφιερωμένο σε αυτό το σημαντικό ερώτημα:
«Ο κατακερματισμός συγκρούεται με την πραγματικότητα μιας ήδη εδραιωμένης ενοποίησης της διεθνούς κοινωνικοοικονομικής ζωής, της ήδη προχωρημένης διασύνδεσης των παγκόσμιων κοινωνικοοικονομικών διαδικασιών, οι οποίες, ταυτόχρονα, στη σημερινή ιστορικο-κοινωνική τους μορφή, παράγουν περαιτέρω κατακερματισμό.» Αυτή η “διπλή δέσμευση”(double bind) είναι το άλυτο αίνιγμα της Σφίγγας του παρόντος. Η ευρέως διαδεδομένη σύγχυση εντείνεται. Επικρατεί τώρα, με τον πιο βίαιο τρόπο, σε έναν επικίνδυνο μετα-μεταψυχροπολεμικό κόσμο, αυτό που ο φιλόσοφος Alain Badiou είχε αποκαλέσει “γενικευμένο αποπροσανατολισμό του κόσμου“.[Noonomy and Noosociety, No1 2024]
Είναι απαραίτητο να κατανοηθεί η διαλεκτική αλληλεπίδραση των αντιφατικών δυνάμεων που κινητοποιούν ταυτόχρονα τις παγκόσμιες τάσεις ενοποίησης και κατακερματισμού, σύμφωνα με αυτό που ο Τρότσκι περιέγραψε ως το νόμο της συνδυασμένης και ανισόμερης ιστορικής ανάπτυξης. Η τάση για διασύνδεση των παγκόσμιων κοινωνικοοικονομικών διαδικασιών, καθώς και η αυξανόμενη ανισομέρεια και ο κατακερματισμός τους, και τα δύο, είναι εδραιωμένα στη σχέση του κεφαλαίου.
Η ενοποιητική, τάση προς την καθολικότητα παράγεται από το ίδιο το κεφάλαιο και ταυτόχρονα συγκρούεται με τα εσωτερικά του όρια, όπως τα ανακάλυψε ο Καρλ Μαρξ: “...η καθολικότητα προς την οποία το κεφάλαιο αδιάκοπα τείνει” γράφει ο Μαρξ στα Grundrisse, “έρχεται αντιμέτωπη με εμπόδια στη φύση του ίδιου του κεφαλαίου, εμπόδια τα οποία σε ένα ορισμένο στάδιο της ανάπτυξής του θα κάνουν φανερό ότι το ίδιο το κεφάλαιο αποτελεί το μεγαλύτερο εμπόδιο στην πορεία αυτής της τάσης, και θα οδηγήσουν στην υπέρβασή του μέσω του ίδιου τού εαυτού του.“
Αυτό το “ορισμένο στάδιο της ανάπτυξης του κεφαλαίου”, που προέβλεψε ο Μαρξ, όταν η τάση προς την καθολικότητα συγκρούεται με τα ιστορικά, εσωτερικά όρια του κεφαλαίου, είναι ακριβώς αυτό που ο Λένιν προσδιόρισε ως “ιμπεριαλισμό”, στη διάσημη μπροσούρα του που έγραψε το 1916, στη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου: τον ιμπεριαλισμό, όχι σαν πολιτική αλλά ως την εποχή της παρακμής του καπιταλισμού.
3. Από αυτή την οπτική γωνία, η καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση ως στάδιο ιστορικής ανάπτυξης – όχι ως μια ψευδαίσθηση “μετα-ιμπεριαλιστικής” νεοφιλελεύθερης παγκόσμιας τάξης, όπου “Δεν Υπάρχει Καμία Εναλλακτική” (TINA – There Is No Alternative), όταν δεν περιορίζεται σε μια χυδαία, αν-ιστορική θεώρηση της ελεύθερης παγκόσμιας ροής κεφαλαίου και εμπορίου που να ρυθμίζεται αυτόματα από το “αόρατο χέρι” του απόλυτου φετίχ, των χρηματοοικονομικών “αγορών” – ΔΕΝ είναι υποκατάστατο του ιμπεριαλισμού, μιας τάχα “παρωχημένης” λενινιστικής θεωρίας. Συμπίπτει με τις βασικές προϋποθέσεις της αντίληψης του Λένιν για τον ιμπεριαλισμό ως το ανώτατο στάδιο του παγκόσμιου καπιταλισμού.
Περισσότερο από έναν αιώνα τώρα μετά τα γραπτά του Λένιν και τις πρώτες κλασικές συζητήσεις για τον ιμπεριαλισμό από τους Χόμπσον, Χίλφερντινγκ, Λούξεμπουργκ, Λένιν, Μπουχάριν, Τρότσκι ή Γκρόσμαν, ο κόσμος έχει γνωρίσει σίγουρα δραματικές αλλαγές. Αλλά ο κυρίαρχος παγκόσμιος χαρακτήρας των κοινωνικών και παραγωγικών δυνάμεων, της κατανομής της εργασίας, της οικονομίας και της πολιτικής, που εδραιώθηκε για πρώτη φορά στα τέλη του 19ου – αρχές του 20ού αιώνα, δεν έχει εξαφανιστεί. Αντίθετα, εμβαθύνθηκε, επεκτάθηκε και εντάθηκε ο ρόλος του σε διαδοχικά κύματα. Οι συγκρούσεις του με τα εθνικά όρια του κράτους και τα εσωτερικά όρια της σχέσης του κεφαλαίου, και κάθε απόπειρα αποκατάστασης της προηγούμενης τάξης ενός ανερχόμενου φιλελεύθερου καπιταλισμού, αποδείχθηκαν μάταιες, πιο βίαιες και καταστροφικές κάθε φορά.
Μπορούν να διακριθούν τρεις περίοδοι:
Μια πρώτη, πρώιμη περίοδος καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης, με άλλα λόγια, ο ιμπεριαλισμός την εποχή που αναλύθηκε από τον Λένιν, με κατάληξη τη μαζική σφαγή τού Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και “το σπάσιμο του πιο αδύναμου κρίκου της διεθνούς ιμπεριαλιστικής αλυσίδας” στη Ρωσία, με την Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση του 1917, αφετηρία ενός πρώτου παγκόσμιου κύματος επαναστατικών αναταράξεων.
Η απόπειρα, μετά τον Μεγάλο Πόλεμο, να επιστρέψουμε στον κανόνα χρυσού και στον προπολεμικό φιλελεύθερο καπιταλισμό του 19ου αιώνα είχε τα καταστροφικά αποτελέσματα του Κραχ του 1929, της Μεγάλης Ύφεσης, του οικονομικού εθνικισμού, της ανόδου του φασισμού και του ναζισμού, της πτώσης στην άβυσσο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Μια δεύτερη φάση της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης, ακολούθησε στη μεταπολεμική περίοδο, κατά τη διάρκεια των λεγόμενων “Τριάντα ένδοξων χρόνων” καπιταλιστικής επέκτασης στις προηγμένες καπιταλιστικές χώρες υπό την ηγεμονία των ΗΠΑ. Βασίστηκε στους πόρους των ΗΠΑ και στη σταθερή ισοτιμία αμερικανικού δολαρίου – χρυσού ως διάδοχο νομισματικό σύστημα, μέσα στο κεϋνσιανό πλαίσιο του Bretton Woods και κάτω από τις συνθήκες του Ψυχρού Πολέμου. Κατέρρευσε στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και αρχές της δεκαετίας του 1970 με ανεξέλεγκτο πληθωρισμό και “στασιμο-πληθωρισμό”, οδηγώντας στην έκρηξη μιας παγκόσμιας επαναστατικής εξέγερσης των μαζών.
Μια τρίτη φάση, που επίσημα και τεχνητά ονομάστηκε “παγκοσμιοποίηση” ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980, ως απάντηση στο οικονομικό και πολιτικό χάος που προκάλεσε η κατάρρευση των συμφωνιών του Bretton Woods, με τη στροφή στη νεοφιλελεύθερη επίθεση και την παγκόσμια επέκταση του χρηματιστικού κεφαλαίου. Το υψηλότερο σημείο της παγκοσμιοποίησης του χρηματοοικονομικού κεφαλαίου στη δεκαετία του 1990 ήρθε μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ και το άνοιγμα της μετα-μαοϊκής Κίνας στην αγορά και την είσοδό της στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου στις αρχές του 21ου αιώνα.
Αλλά αυτή η τρίτη περίοδος του φαινομενικού θριάμβου του κεφαλαίου και των φετιχιστικών ψευδαισθήσεων έληξε βίαια με την Παγκόσμια Χρηματοοικονομική Κρίση το 2007-2008, την κατάρρευση της παγκοσμιοποίησης τού χρηματιστικού κεφαλαίου που ακολουθήθηκε από μια Τρίτη Παγκόσμια Ύφεση και από διαδοχικά παγκόσμια σοκ μέχρι σήμερα. Η πραγματική Zeitenwende, η διακοπή της συνέχειας, το ποιοτικό άλμα θα πρέπει να τοποθετηθεί σε αυτό το σημείο καμπής, το 2008.
Ξεκίνησε μια νέα περίοδος διαρκώς αυξανόμενων αναταραχών: μαζικές εξεγέρσεις στον Παγκόσμιο Νότο και στον Παγκόσμιο Βορρά, κρίση και αποσταθεροποίηση καθεστώτων, αποσύνθεση της αστικής φιλελεύθερης τάξης και άνοδος της ακροδεξιάς και των φασιστικών σχηματισμών, ιμπεριαλιστικός πόλεμος, που κλιμακώνεται και επεκτείνεται παγκοσμίως.
Η παγκοσμιοποίηση του κεφαλαίου τα τελευταία 40 χρόνια έχει παγκοσμιοποιήσει τις αντιφάσεις του κεφαλαίου που τώρα εκρήγνυνται με τον πιο βίαιο τρόπο.
Ο Καρλ Πολάνυι, στο κλασικό έργο του “Ο μεγάλος μετασχηματισμός“, επέμεινε ότι η Μεγάλη Ύφεση, ο φασισμός και ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος στον 20ό αιώνα ήταν προϊόν της εξάντλησης και της κατάρρευσης της διεθνούς φιλελεύθερης τάξης που εγκαθίδρυσε ο καπιταλισμός τον 19ο αιώνα, τονίζοντας την αδυναμία επιστροφής στις παλιές μέρες του laissez faire καπιταλισμού.
Η Ύβρις μιας νέας επιστροφής στο εξαντλημένο παρελθόν από τον λεγόμενο νεοφιλελευθερισμό οδήγησε σε μια ακόμη χειρότερη κατάρρευση τον 21ο αιώνα, δημιουργώντας μια ακόμη χειρότερη, συνεχιζόμενη καταστροφή, μια Νέμεση που περιγράφεται από ορισμένους συγγραφείς ως “σενάριο Πολάνυι Νο2”.
Στην πραγματικότητα, οι δύο κύριες -και αντίθετες- οικονομικές στρατηγικές του Κεϋνσιανισμού και του Νεοφιλελευθερισμού (μαζί με όλες τις παραλλαγές τους) που αναπτύχθηκαν από τον καπιταλισμό και τους οικονομολόγους του για να αναγεννήσουν το σύστημα αποφεύγοντας την επανάληψη ενός νέου Κραχ του 1929 και της Μεγάλης Ύφεσης με όλες τις πολιτικές καταστροφές που έρχονται μαζί τους , έχουν αποτύχει ανεπανόρθωτα. Το στρατηγικό αδιέξοδο είναι προφανές 16 χρόνια μετά την Παγκόσμια Οικονομική Κρίση του 2008 και αναγνωρίζεται συχνά από τους κορυφαίους εκφραστές αλλά και θεσμούς του παγκόσμιου κεφαλαίου. Όλα τα έκτακτα, “ετερόδοξα” μέτρα νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής που ελήφθησαν ήταν μόνο μέτρα τακτικής, βραχύβια, και σύντομα μετατράπηκαν σε μπούμερανγκ που παρήγαγαν νέες κρίσεις.
Με άλλα λόγια, όλες οι στρατηγικές για την αναστροφή της ιστορικής παρακμής του παγκόσμιου καπιταλισμού -όχι μόνο της παρακμής μιας ηγεμονικής Μεγάλης Δύναμης όπως η Αμερική που αντικατέστησε τη Βρετανία- απέτυχαν.
Η φύση της μεταβατικής μας εποχής -η κεντρική θέση του Λένιν στη θεωρία του για τον ιμπεριαλισμό και η κατευθυντήρια γραμμή για την επαναστατική στρατηγική του ενάντια στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο- επιβεβαιώνεται πλήρως. Οι κινητήριες δυνάμεις της, οι οξυμένες, αλλά άλυτες παγκόσμιες αντιφάσεις της, εκδηλώνονται με ένα νέο καταστροφικό κύμα εκρήξεων.
4. Δεν υπάρχει και δεν μπορεί να υπάρξει μια συγκεκριμένη ιστορική ανάλυση της σημερινής ιμπεριαλιστικής κίνησης προς έναν Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο και ένας πραγματικός αγώνας εναντίον του χωρίς μια σωστή επιστημονική, δηλαδή μη δογματική, διαλεκτική, επαναστατική μαρξιστική θεωρία του ιμπεριαλισμού που να αναπτύσσεται πάνω στις γραμμές που χάραξε για πρώτη φορά η έρευνα του Λένιν…
“Δεν μπορεί να υπάρξει συγκεκριμένη ιστορική ανάλυση του σημερινού πολέμου“, έγραφε ο Λένιν το 1916, “αν αυτή η ανάλυση δεν έχει ως βάση της την πλήρη κατανόηση της φύσης του ιμπεριαλισμού τόσο από την οικονομική όσο και από την πολιτική του πλευρά“. Ενάντια σε οποιαδήποτε προσαρμογή στις ταξικές πιέσεις από την ιμπεριαλιστική πολεμοκάπηλη προπαγάνδα, ο Λένιν επέμεινε, ενάντια στον Πλεχάνοφ, ότι η προσέγγιση του μαρξισμού απαιτεί “την ανάλυση των θεμελιωδών χαρακτηριστικών και τάσεων του ιμπεριαλισμού ως συστήματος οικονομικών σχέσεων του σύγχρονου ιδιαίτερα ανεπτυγμένου, ώριμου και υπερώριμου καπιταλισμού“.
Η ανάλυση του Λένιν γνωρίζει σήμερα πολλές παραποιήσεις τόσο από αντιπάλους όσο και από αυτοαποκαλούμενους “λενινιστές” ιδιαίτερα στην περίπτωση του πολέμου στην Ουκρανία και γενικότερα της κλιμακούμενης αντιπαράθεσης των ιμπεριαλιστών υπό την ηγεσία των ΗΠΑ με τη Ρωσία, την Κίνα και αυτό που ονομάζεται “άξονας της ανατροπής” ή “άξονας της αντίστασης”.
Νωρίτερα το 2024, με αφορμή τα 100 χρόνια από το θάνατο του Λένιν είχαμε προειδοποιήσει: Η θεωρία του Λένιν για τον ιμπεριαλισμό δεν μπορεί να διαχωριστεί από το σύνολο τής θεωρητικής του έρευνας και της φιλοσοφικής – επιστημολογικής του ρήξης με τον μηχανικό “ορθόδοξο μαρξισμό” της Δεύτερης Διεθνούς, μετά το ξέσπασμα του Μεγάλου Πολέμου το 1914. Ας μας επιτραπεί μια μακρά παράθεση:
“Το βιβλιαράκι για τον Ιμπεριαλισμό, Ανώτατο Στάδιο του Καπιταλισμού” γράφαμε “πρέπει να μελετηθεί προσεκτικά σε σχέση και μέσα σε αυτό το ευρύτερο επιστημολογικό πλαίσιο. Οποιοσδήποτε εκλεκτικός διαχωρισμός ενός συγκεκριμένου αποσπάσματος από το συνολικό πλαίσιο της διαλεκτικής – ιστορικής υλιστικής έρευνας και έκθεσης έχει καταστροφικές πολιτικές συνέπειες.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, που επαναλαμβάνεται μέχρι αηδίας, είναι η κατάχρηση του ορισμού του Λένιν για τον ιμπεριαλισμό από τον πιο συχνά αναφερόμενο παρά κατανοητό ορισμό των πέντε βασικών οικονομικών χαρακτηριστικών
(1) η συγκέντρωση της παραγωγής και του κεφαλαίου έχει αναπτυχθεί σε τόσο υψηλό στάδιο που έχει δημιουργήσει μονοπώλια που παίζουν αποφασιστικό ρόλο στην οικονομική ζωή, (2) η συγχώνευση του τραπεζικού κεφαλαίου με το βιομηχανικό κεφάλαιο και η δημιουργία, με βάση αυτό το “χρηματιστικό κεφάλαιο”, μιας χρηματιστικής ολιγαρχίας, (3) η εξαγωγή κεφαλαίου, σε διάκριση από την εξαγωγή εμπορευμάτων, αποκτά εξαιρετική σημασία, (4) ο σχηματισμός διεθνών μονοπωλιακών καπιταλιστικών ενώσεων που μοιράζονται τον κόσμο μεταξύ τους και (5) ολοκληρώνεται η εδαφική διαίρεση ολόκληρου του κόσμου μεταξύ των μεγαλύτερων καπιταλιστικών δυνάμεων. Ο ιμπεριαλισμός είναι ο καπιταλισμός σε εκείνο το στάδιο ανάπτυξης στο οποίο έχει εδραιωθεί η κυριαρχία των μονοπωλίων και του χρηματιστικού κεφαλαίου -στο οποίο η εξαγωγή κεφαλαίου έχει αποκτήσει έντονη σημασία- στο οποίο έχει αρχίσει η διαίρεση του κόσμου μεταξύ των διεθνών τραστ, στο οποίο έχει ολοκληρωθεί η διαίρεση όλων των εδαφών τού πλανήτη μεταξύ των μεγαλύτερων καπιταλιστικών δυνάμεων.
Αποσπούν αυτόν τον ορισμό από το συνολικό πλαίσιο ανάγοντάς τον σε μια αφηρημένη, νεκρή φόρμουλα, που πρέπει να επιβληθεί τεχνητά σε κάθε συγκεκριμένο, ζωντανό, και κοινωνικό σχηματισμό, στην άνιση και συνδυασμένη παγκόσμια ιστορική ανάπτυξη. Η διαλεκτική μεταξύ του καθολικού, του ιδιαίτερου και του μοναδικού εξαφανίζεται.
Με αυτόν τον παραμορφωτικό τρόπο, αγνοούνται οι προειδοποιήσεις του ίδιου του Λένιν. Λίγο πριν από τον ορισμό σε πέντε βασικά χαρακτηριστικά, προειδοποιεί για “την υπό όρους και σχετική αξία όλων των ορισμών γενικά, που δεν μπορούν ποτέ να αγκαλιάσουν όλες τις συνάφειες ενός φαινομένου στην πλήρη ανάπτυξή του”. Αμέσως μετά τον ορισμό, ο Λένιν επισημαίνει: “…ο ιμπεριαλισμός μπορεί και πρέπει να οριστεί διαφορετικά, αν λάβουμε υπόψη μας όχι μόνο τις βασικές, καθαρά οικονομικές έννοιες -στις οποίες περιορίζεται ο παραπάνω ορισμός- αλλά και την ιστορική θέση αυτού του σταδίου του καπιταλισμού σε σχέση με τον καπιταλισμό γενικά, ή τη σχέση ανάμεσα στον ιμπεριαλισμό και τις δύο κύριες τάσεις στο κίνημα της εργατικής τάξης” – δηλαδή την οπορτουνιστική και την επαναστατική τάση.
Η οπορτουνιστική τάση στις μέρες μας, που μερικές φορές ισχυρίζεται ότι είναι ακόμα και “λενινιστική”, εφαρμόζει αυθαίρετα τον ορισμό των 5 σημείων για να ανακηρύξει τη Ρωσία και την Κίνα ως ιμπεριαλιστικές χώρες, νομιμοποιώντας την “ισότιμη” θέση τους στον πόλεμο με αντιπροσώπους των ΗΠΑ/ΝΑΤΟ στην Ουκρανία ή στον ιμπεριαλιστικό επιθετικό ανταγωνισμό των ΗΠΑ εναντίον της Κίνας…
Σε άλλες εκδοχές, η ίδια μέθοδος τυπικής δικαιολόγησης της αντιδραστικής πολιτικής τής “τήρησης ίσων αποστάσεων”, δίνοντας ταυτόχρονα χειροκροτήματα στον Λένιν εναντίον του Λένιν, χρησιμοποιεί την ψευδο-έννοια του “υπο-ιμπεριαλισμού” ή του “περιφερειακού ιμπεριαλισμού” ή του “καπιταλισμού σε μετάβαση στον ιμπεριαλισμό” για να περιγράψει τις συγκρούσεις μεταξύ του Παγκόσμιου Βορρά και του Παγκόσμιου Νότου…
Αυτές οι ψευδο-έννοιες αγνοούν εντελώς ή/και απορρίπτουν την κεντρική προσέγγιση του Λένιν για την ιστορική φύση του ιμπεριαλισμού: την ανάλυση και αναγνώρισή του ως εποχή μετάβασης από έναν “παρακμάζοντα”, “παρασιτικό”, “σάπιο”, “καπιταλισμό σε επιθανάτια αγωνία” -τα επίθετα είναι του Λένιν- στο Σοσιαλισμό“. [Σ. Μιχαήλ, Ο Λένιν και το Μέλλον]
5. Η μετάβαση δεν είναι μια βαθμιαία εξέλιξη και το αποτέλεσμά της δεν είναι ποτέ προκαθορισμένο. Είναι αντίφαση, μια ενότητα αντιφάσεων. Στα Φιλοσοφικά Τετράδια, ο Λένιν κάνει μια κρίσιμη παρατήρηση: «Τι ξεχωρίζει τη διαλεκτική μετάβαση από τη μη διαλεκτική μετάβαση; Το άλμα. Η αντίφαση. Η διακοπή της συνέχειας. Η ενότητα (ταυτότητα) του Είναι και του Μη-Είναι».
Μια εποχή μετάβασης στην ιστορία είναι γεμάτη από κλονισμούς, ζιγκ-ζαγκ, άλματα προς τα εμπρός και πισωγυρίσματα, απρόβλεπτα συμβάντα. Κάθε ιστορική μετάβαση μιας κοινωνικής μορφής σε μια άλλη, ιδιαίτερα σε κοινωνίες με ταξική διαίρεση, έχει τη δική της ιδιαιτερότητα, τις ιδιαίτερες αντικειμενικές συνθήκες και τον ιδιαίτερο ρόλο που παίζει η υποκειμενική δράση στη διαδικασία του κοινωνικού μετασχηματισμού..
Υπάρχει μια ποιοτική διαφορά που διακρίνει τον καπιταλισμό ως την τελευταία ανταγωνιστική μορφή της ταξικής κοινωνίας από όλους τους προηγούμενους, προκαπιταλιστικούς κοινωνικούς σχηματισμούς, όπως έφερε στο φως ο Μαρξ. Κατά συνέπεια, και η εποχή της μετάβασης από έναν παρακμάζοντα καπιταλισμό πέρα από την ταξική κοινωνία είναι ποιοτικά διαφορετική και ασύγκριτα πιο σπασμωδική και βασανιστική από όλες τις προηγούμενες μεταβάσεις στην ιστορία. Είναι, στην πραγματικότητα, το τέλος της προϊστορίας και η αρχή μιας πραγματικής ιστορίας, το άλμα προς το βασίλειο της ελευθερίας.
Η καπιταλιστική παρακμή δεν είναι ένας στάσιμος, ακίνητος βάλτος. Οι πιο βίαιες τάσεις, τα πιο βάρβαρα αλλά και τα πιο εξελιγμένα μέσα ολόκληρης της ταξικής (προ)ιστορίας και της αστικής νεωτερικότητας κινητοποιούνται από τις κυρίαρχες τάξεις ενάντια στον κίνδυνο μιας επαναστατικής ανατροπής τής κοινωνικής τάξης. Ο φασισμός και ο πόλεμος προκύπτουν ακριβώς ως εμμενείς τάσεις και βαθύτερες ανάγκες επιβίωσης ενός παρακμάζοντος καπιταλιστικού κοινωνικού τρόπου εκμετάλλευσης, καταπίεσης, ακραίας αλλοτρίωσης όλων των ανθρώπινων σχέσεων. Αποτελούν τα πιο αδίστακτα μέσα για την καθυστέρηση και την αναστροφή της ιστορικής παρακμής.
Όλες οι σύγχρονες και “μη σύγχρονες” αντιφάσεις, όπως είχαν δείξει τόσο ο Λέον Τρότσκι όσο και ο Ερνστ Μπλοχ, επιδεινώνονται και αξιοποιούνται από τον φασισμό και τον πολεμοκάπηλο ιμπεριαλισμό.
“Τι ανεξάντλητα αποθέματα σκοταδισμού, άγνοιας και αγριότητας διαθέτουν”!, έγραφε ο Τρότσκι τον Ιούνιο του 1933. “Η απελπισία τους ξεσήκωσε, ο φασισμός τούς έδωσε ένα λάβαρο. Ό,τι θα έπρεπε να έχει αποβληθεί από τον εθνικό οργανισμό με τη μορφή πολιτιστικών περιττωμάτων κατά τη διάρκεια της κανονικής ανάπτυξης της κοινωνίας, τώρα έχει βγει αναβλύζοντας από το λαιμό – η καπιταλιστική κοινωνία ξερνάει την άπεπτη βαρβαρότητα. Αυτή είναι η φυσιολογία του εθνικοσοσιαλισμού“.
Η “αχώνευτη βαρβαρότητα” του προκαπιταλιστικού παρελθόντος προωθείται στη νεωτερικότητα και χρησιμοποιείται στο παρόν τού παρακμάζοντος καπιταλισμού: “Ο φασισμός είναι ένα χημικά καθαρό απόσταγμα της κουλτούρας του σύγχρονου ιμπεριαλισμού”, γράφει ο Τρότσκι το 1940, όταν έχει αρχίσει ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, στο Μανιφέστο της Έκτακτης Συνδιάσκεψης της Τέταρτης Διεθνούς.
Αυτές οι δηλώσεις στις μέρες μας της παγκόσμιας κρίσης του 21ου αιώνα αποκτούν μια δραματική επικαιρότητα με την άνοδο της alt-right και των φασιστικών σχηματισμών στην Ευρώπη και στην Αμερική του Τραμπ, μαζί με την παγκόσμια. ιμπεριαλιστική στροφή στον πόλεμο.
6. Ο φασισμός και ο πόλεμος δεν μπορούν να γίνουν κατανοητοί σε όλες τους τις εκδοχές, χωρίς μια βαθύτερη κατανόηση της αντιφατικής φύσης της ιμπεριαλιστικής εποχής.
Επίσης, μόνο από αυτήν την οπτική γωνία, μέσα από αυτή την κατανόηση της διασύνδεσης της φύσης της εποχής, του πολέμου, του φασισμού, της αντεπανάστασης και της επανάστασης, μπορεί να γίνει κατανοητή η παρούσα στιγμή και να δημιουργηθεί μια σταθερή βάση για τη διεθνή επαναστατική δράση.
Η στάση απέναντι στις πολεμικές πυρκαγιές που λαμβάνουν χώρα στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή είναι η σκληρή δοκιμασία για όλες τις δυνάμεις των εργατικών και απελευθερωτικών κινημάτων, εν μέσω της φιλοϊμπεριαλιστικής συνθηκολόγησης ή μιας ισοπεδωτικής μετατόπισης των περισσότερων “αριστερών” και “ακροαριστερών”.
Δεν μπορεί να υπάρξει επαναστατικός, χειραφετητικός και απελευθερωτικός επαναπροσανατολισμός, ενάντια στον γενικό αποπροσανατολισμό του κόσμου μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ το 1991, χωρίς να κατανοήσουμε ότι η ιμπεριαλιστική ώθηση προς έναν Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο είναι μια απελπισμένη και καταστροφική προσπάθεια αναστροφής τής ιστορικής παρακμής με έναν “πόλεμο ανακατάκτησης” της παγκόσμιας ηγεμονίας των ΗΠΑ, μια νέα Reconquesta σαν εκείνη των απαρχών της νεωτερικότητας αλλά τώρα σε συνθήκες προχωρημένης παρακμής.
Τον Νοέμβριο – Δεκέμβριο του 2021, την εποχή που οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ είχαν απορρίψει μια ρωσική πρόταση για διαπραγματεύσεις ώστε να αποφευχθεί ένας πόλεμος στην Ουκρανία, δημοσιεύτηκε ένα δοκίμιο των Michael Kofman και Andrea Kendall-Taylor στο Foreign Affairs, όπου οι συγγραφείς επιμένουν: “Ακόμη και αν η Κίνα αποδειχθεί η σημαντικότερη μακροπρόθεσμη απειλή, η Ρωσία θα παραμείνει επίσης μακροπρόθεσμος αμφισβητίας“.
Στη συνέχεια, ένα σημαντικό και αινιγματικό ερώτημα έχει τεθεί από τους συγγραφείς τού Foreign Affairs. Tόνισαν το εξής ερώτημα: “Γιατί οι νικητές του Ψυχρού Πολέμου έχασαν τη μετασοβιετική ειρήνη“;
Για να αρχίσουν να το απαντούν, στρέφονται στην προσέγγιση που εισήγαγε ο Ουκρανός ιστορικός Serhii Plokhy, ο οποίος εργάζεται σήμερα στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, ένας ακαδημαϊκός μακριά από κάθε υποψία για κομμουνιστικές ή ακόμη και φιλορωσικές συμπάθειες: “Ο πρώην σοβιετικός χώρος παραμένει μια πυριτιδαποθήκη, που εξακολουθεί να αναμετράται με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, η οποία δεν πρέπει να θεωρείται σαν τετελεσμένο γεγονός αλλά ως διαδικασία, όπως εύστοχα το έθεσε ο ιστορικός Serhii Plokhy”.[ό.π.]
Έτσι, η «διαδικασία» που απελευθερώθηκε από την καταστροφή του 1991 έπρεπε να ολοκληρωθεί. Ο Zbigniew Brzezinski, μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, ανέπτυξε μια ολόκληρη γεωπολιτική θεωρία, δημοσιευμένη το 1997 ως «Η Μεγάλη Σκακιέρα», τονίζοντας ότι η κατάρρευση της ΕΣΣΔ δεν ήταν επαρκής για τις στρατηγικές ανάγκες του αμερικανικού ιμπεριαλισμού. Για να εξαλειφθεί για πάντα η «απειλή», η Ρωσία και ολόκληρος ο πρώην σοβιετικός χώρος έπρεπε να διασπαστούν και να υποταχθούν. Τα γεγονότα που ακολούθησαν δείχνουν ότι η παρανοϊκή θεωρία του Brzezinski δεν πέθανε μαζί του, αλλά επίσημα υιοθετείται και εφαρμόζεται από όλες τις αμερικανικές διοικήσεις και το ΝΑΤΟ.
Το 1929, ο Τρότσκι είχε κάνει μια προειδοποίηση, σήμερα πιο επίκαιρη από ποτέ: η διαδικασία της καπιταλιστικής παλινόρθωσης στην Σοβιετική Ένωση δεν μπορεί να είναι επιστροφή στις συνθήκες του προ-1917 ρωσικού καπιταλισμού, με ή χωρίς Τσάρο. Η ολοκλήρωσή της απαιτεί τη διάσπασή της, την αποικιοποίηση από τον δυτικό ιμπεριαλισμό και την κυριαρχία από ένα ανδρείκελο ημι-φασιστικό καθεστώς [Writngs 1929]. Μια προειδοποίηση που ισχύει όχι μόνο για την Ουκρανία του Ζελένσκι που δοξολογεί τον Ναζί Στεπάν Μπαντέρα και τους σημερινούς Ναζί, όχι μόνο για ολόκληρο τον πρώην σοβιετικό χώρο αλλά και για την Κίνα.
Το κεντρικό ιστορικό δίλημμα που τίθεται στον πόλεμο του ΝΑΤΟ μέσω αντιπροσώπων στην Ουκρανία είναι: είτε ολοκλήρωση της καταστροφής του 1991 είτε ανατροπή κι αντιστροφή της.
Μια τέτοια ήττα του ιμπεριαλισμού απαιτεί μια επαναστατική σοβιετική αναγέννηση, στηριγμένη σε ένα αναγεννημένο διεθνές εργατικό κίνημα ενάντια στον καπιταλισμό, που θα ανοίξει τον δρόμο σε μια Ένωση Συμβουλιακών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών χωρίς καπιταλιστές, ολιγάρχες ή γραφειοκράτες, από τη Λισαβόνα έως το Βλαδιβοστόκ!
Αυτός ο ιμπεριαλιστικός «Πόλεμος Επανακατάκτησης» διεξάγεται όχι μόνο για να αναστραφεί η αμερικανική παρακμή και για να αποτραπεί ένας νέος διαδοχος της παγκόσμιας ηγεμονίας, ενδεχομένως η Κίνα. Ο αμερικανικός καπιταλισμός εκπροσωπεί το υψηλότερο σημείο της ιστορικής ανάπτυξης του παγκόσμιου καπιταλισμού, τώρα σε παρακμή ως τρόπος παραγωγής, ως μια συγκεκριμένη, ξεπερασμένη μορφή κοινωνικής ζωής. Η κινητήρια δύναμη για έναν Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο υπό την ηγεσία των ΗΠΑ (καθώς και για μια κλιματική καταστροφή που απειλεί τη ζωή) είναι η ιστορική παρακμή του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος.
Το βάθος της παγκόσμιας παρακμής του συστήματος έχει ήδη φανεί με το στρατηγικό αδιέξοδο για έξοδο από την κρίση μετά την Παγκόσμια Κρίση του 2008. Ο ιμπεριαλιστικός καπιταλισμός προσπαθεί να σπάσει το συστημικό-δομικό αδιέξοδο με στρατιωτικά μέσα, μέσω μιας συνεχώς επεκτεινόμενης, ατέρμονης αλλά κλιμακούμενης πορείας προς τον παγκόσμιο πόλεμο.
Η βαρβαρότητα κυριαρχεί ήδη με μια εμφανή επιστροφή στις χειρότερες γενοκτονικές μεθόδους της «παλιάς» αποικιοκρατίας: στην Ευρώπη, με τον πόλεμο αποικιοποίησης του πρώην σοβιετικού χώρου· στη Μέση Ανατολή με τον γενοκτονικό πόλεμο της σιωνιστικής εποικιστικής αποικιοκρατίας στη Γάζα, τη Δυτική Όχθη και την κατεχόμενη Παλαιστίνη, που επεκτείνεται στο Λίβανο, την Υεμένη, τη Συρία και στοχεύει το Ιράν· στην Ασία και τον Ειρηνικό με τις αυξανόμενες στρατιωτικές εντάσεις κατά της Κίνας· στην Αφρική, με στρατιωτικές επεμβάσεις αποικιοκρατών των ΗΠΑ, της Βρετανίας και της Γαλλίας· στη Λατινική Αμερική με κυρώσεις και απειλές πολέμου (Κούβα, Βενεζουέλα) και προώθηση τοπικών φασιστών όπως ο Μπολσονάρο (Βραζιλία) και ο Μιλέι (Αργεντινή).
Στην παρούσα στιγμή, τα πιο καυτά σημεία αυτής της παγκόσμιας πορείας πολέμου βρίσκονται στην Ευρώπη, στον πόλεμο μέσω αντιπροσώπων του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία/Ντονμπάς, και στη Μέση Ανατολή, στον γενοκτονικό σιωνιστικό πόλεμο στη Γάζα/Παλαιστίνη. Παρά τις διαφορές τους, τις συγκεκριμένες αιτίες και τις πορείες τους, και οι δύο πόλεμοι είναι αλληλένδετοι στη διαφορετικότητά τους ως στιγμές της ίδιας παγκόσμιας ιστορικής διαδικασίας. Ένα πραγματικό μαζικό αντιπολεμικό κίνημα δεν μπορεί να αγωνιστεί με επιτυχία ενάντια στον ένα πόλεμο και να αγνοήσει τον άλλο.
Δεν είναι τυχαίο ότι το ακροδεξιό σιωνιστικό καθεστώς του Νετανιάχου με τους φασίστες συμμάχους του που βασίζονται στους εποίκους, και την υποστήριξη των Αμερικανών και Ευρωπαίων ιμπεριαλιστών, χρειάζεται και έχει αναπτύξει μια ισχυρή συμμαχία με τις πιο αντεπαναστατικές, αντισημιτικές και φασιστικές δυνάμεις στην Ευρώπη, όπως το RN της Λεπέν στη Γαλλία, το Vox στην Ισπανία, το Chega στην Πορτογαλία, ακόμη και το ναζιστικό AfD στη Γερμανία.
Και αντίστροφα, η αντεπαναστατική εκστρατεία του μπλοκ τής υπό κατάρρευση φιλελεύθερης Δεξιάς μαζί με την ακροδεξιά εναντίον μιας αριστερής ριζοσπαστικοποίησης ανάμεσα στους πιο καταπιεσμένους και τη νεότερη γενιά στις λαϊκές συνοικίες της Ευρώπης, ιδιαίτερα στη Γαλλία, επιχειρεί να χρησιμοποιήσει σαν άλλοθι συκοφαντίες για… “αντισημιτισμό” της “ακροαριστερής” Ανυπότακτης Γαλλίας του Μελανσόν, καλώντας σε υποστήριξη του Ισραήλ και καλύπτοντας τη συντελούμενη γενοκτονία του παλαιστινιακού λαού.
Από την άλλη πλευρά των οδοφραγμάτων, η ανθεκτική αντίσταση στη γενοκτονία στη Γάζα και την Παλαιστίνη έχει αναλάβει τον κεντρικό ρόλο που είχε στο παρελθόν για τη γενιά του Μάη του 1968 και την διεθνή επαναστατική πλημυρίδα της «Κόκκινης Δεκαετίας» η πάλη ενάντια στη φρίκη στο Μι Λάι και τον πόλεμο στο Βιετνάμ.
Παντού, παρά την καταστολή του κράτους, από τις πανεπιστημιουπόλεις και τις πόλεις της Αμερικής μέχρι τους δρόμους της Ευρώπης και σε όλο τον αραβικό-μουσουλμανικό κόσμο, παρά τον αντιδραστικό, προδοτικό ρόλο των τοπικών καθεστώτων, και ανάμεσα σε όλα τα καταπιεσμένα έθνη του Παγκόσμιου Νότου, σε ένδειξη αλληλεγγύης η εθνική σημαία μιας Ελεύθερης Παλαιστίνης υψώνεται ως η σημαία της επερχόμενης νέας παγκόσμιας επανάστασης.
7. Υπάρχει ένας ορισμός του σύγχρονου ιμπεριαλισμού που διατύπωσε ο Λένιν και απορρίπτεται από όλους τους αντι-Λενινιστές, μετα-Λενινιστές ή ψευδο-«Λενινιστές». Έχει γραφτεί από τον μπολσεβίκο ηγέτη στις 6 Ιουλίου 1920, στο τέλος της Εισαγωγής για τις γαλλικές και αγγλικές εκδόσεις του βιβλίου «Ιμπεριαλισμός, το ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού»: «Ο ιμπεριαλισμός είναι ο πρόλογος της κοινωνικής επανάστασης του προλεταριάτου. Αυτό επιβεβαιώνεται, μετά το 1917, σε παγκόσμια κλίμακα».
Με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, που ιδρύθηκε από την Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση του 1917, η κυρίαρχη ιδεολογική δοξασία είναι ότι ολόκληρος ο ιστορικός κύκλος των επαναστάσεων έχει κλείσει. Ωστόσο, μετά την Παγκόσμια Κρίση του 2008, με μια νέα άνοδο αναταραχών και μαζικών εξεγέρσεων στη Νότια Ευρώπη το 2010-15, την επαναστατική ανατροπή των δικτατοριών στην Αίγυπτο, την Τυνησία και το Σουδάν την ίδια περίοδο, τις μαζικές κινητοποιήσεις και επαναστατικά γεγονότα στη Χιλή και τη Λατινική Αμερική, η σύγκρουση μεταξύ επανάστασης και αντεπανάστασης επανήλθε στην αρένα των ιστορικών συγκρούσεων.
Παρά τους περιορισμούς, τις πολιτικές προδοσίες, τα δικτατορικά πραξικοπήματα και τις αντιδραστικές ανατροπές, σε αυτές τις πρώτες στρατηγικές εμπειρίες τα ζητήματα της πολιτικής εξουσίας, της ιμπεριαλιστικής τυραννικής καταπίεσης και της ταξικής κυριαρχίας ήρθαν ξανά στο προσκήνιο, αν και χωρίς να έχουν λυθεί. Η πηγή τους στην παγκόσμια καπιταλιστική κρίση και παρακμή δεν έχει εξαφανιστεί· αντίθετα, έχει γίνει πιο καταστροφική, όπως αποδεικνύει η παγκόσμια ιμπεριαλιστική πολεμική τάση.
Ο πόλεμος και η επανάσταση είναι τα αντίθετα ουσιώδη χαρακτηριστικά της μεταβατικής εποχής μας. Είναι ο πόλεμος, η κατακλυσμική κρίση που φέρνει στην πραγματικότητα το αντίθετό του, μια επανάσταση για την ανατροπή της φθίνουσας παγκόσμιας κοινωνικής τάξης που γεννά την Αποκάλυψη. Το δίλημμα μπαίνει με οξύτητα : είτε μια κλιμακούμενη, ιμπεριαλιστική διαρκής πολεμική κατάσταση μέχρι την παγκόσμια καταστροφή, είτε μια Παγκόσμια Διαρκής Επανάσταση για να αλλάξει ριζικά τον κόσμο και να τερματίσει τον πόλεμο και την καπιταλιστική καταστροφή της ζωής στη γη.
Η Διαρκής Επανάσταση δεν είναι ευσεβής πόθος ούτε αυθαίρετη θεωρητική κατασκευή του Τρότσκι και του τροτσκισμού. Όπως έχουμε υποστηρίξει σε άλλη περίπτωση,
«Η έννοια της Διαρκούς Επανάστασης αντικατοπτρίζει τη σύγχρονη αστική κοινωνία, εξελισσόμενη και ωριμάζοντας καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορικής της ανάπτυξης. Από την εποχή της αστικής ανόδου, όταν, στη Μεγάλη Γαλλική Επανάσταση “ο παγκόσμιος αγώνας της αστικής τάξης για κυριαρχία, για εξουσία και για αδιαίρετη νίκη βρήκε την κλασική του έκφραση στο επαναστατικό κάλεσμα για μια Révolution en permanence” [Τρότσκυ, Αποτελέσματα και Προοπτικές 1906] μέχρι την ακμή και την καμπή του καπιταλισμού, στα μέσα του 19ου αιώνα με την Ευρωπαϊκή Επανάσταση του 1848 και την Εγκύκλιο του 1850 από τους Μαρξ και Ένγκελς, μέχρι την ιμπεριαλιστική εποχή της καπιταλιστικής παρακμής και τη θεωρητική επεξεργασία της Διαρκούς Επανάστασης από τον Τρότσκι στην Επανάσταση του 1905 στη Ρωσία, την επιβεβαίωσή της το 1917 και τις μεταγενέστερες εξελίξεις στον αγώνα κατά της θεωρίας του Μπουχάριν και του Στάλιν για το “σοσιαλισμό σε μια μόνο χώρα” […] Η Διαρκής Επανάσταση γίνεται η διαλεκτική αυτοαντανάκλαση της εποχής.» [Savvas Michael-Matsas, Trotsky’s Permanent Revolution in the 21st century, Encuentro Trotsky II on line -Trotsky em Permanência- 2 a 6 agosto de 2021 Sympósio Temático 9, August 6, Sao Paolo, Brasil].
Θα πρέπει να είναι ο μαρξιστικός θεωρητικός οδηγός για τη διεθνή επαναστατική μας δράση και η στρατηγική γραμμή στον αγώνα μας για την ήττα του ιμπεριαλιστικού πολέμου.
Δεν απαγορεύει την τακτική ευελιξία σε σχέση με τα κινήματα ειρήνης, κάνοντας την διάκριση μεταξύ του γνήσιου μίσους για τον πόλεμο από τις λαϊκές μάζες και του υποκριτικού ιμπεριαλιστικού αστικού πασιφισμού. Το ίδιο ισχύει για την αλληλεγγύη με τις αντιιμπεριαλιστικές αντιστάσεις και απελευθερωτικές κινήσεις στον Παγκόσμιο Νότο, συμπεριλαμβανομένου του Άξονα Αντίστασης στη Μέση Ανατολή.
Αυτές οι τακτικές θα πρέπει να είναι υποταγμένες και να εξυπηρετούν τη στρατηγική τής παγκόσμιας σοσιαλιστικής επανάστασης, διατηρώντας πάντοτε την πολιτική και ταξική ανεξαρτησία μας και το δικαίωμα στην κριτική.
Χωρίς τη δράση των μαζών, καμία επανάσταση δεν είναι δυνατή. Για να ανυψώσουμε την πολιτική συνείδηση και δράση τους, για να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις των ιστορικών χρόνων, τα πιο προοδευτικά τμήματα της διεθνούς εργατικής τάξης και των καταπιεσμένων πρέπει να οργανωθούν και να εκπαιδευτούν σε επαναστατικά κόμματα μιας επαναστατικής Διεθνούς.
Πρέπει να παραμείνουμε πιστοί στις απαιτήσεις της εποχής μας και να εκπληρώσουμε επειγόντως τα καθήκοντα που θέτει για να καταστήσουμε την Επανάσταση Διαρκή μέχρι τη νίκη της σε έναν κόσμο που φλέγεται.
Ιούλιος 2024
