Πολιτισμός, Γενοκτονία και Ταξικός Αγώνας στον Ιμπεριαλισμό
«Εμείς δεν είμαστε η ιστορία. Η γενοκτονία είναι.»
Kneecap
του Άρη Μαραβά
Η εικόνα είναι απλή αλλά φορτισμένη: σε μια συναυλία στο Λονδίνο, ένας καλλιτέχνης, με φωνή γεμάτη οργή και καρδιά γεμάτη συμπόνια, σηκώνει μια σημαία που συμβολίζει, για πολλούς στον παγκόσμιο Νότο, την αντίσταση, πιο συγκεκριμένα τη σημαία της Χεζμπολά. Ο Mo Chara, μέλος του Iρλανδικού συγκροτήματος Kneecap, δεν κρατούσε όπλο. Κρατούσε ένα σύμβολο. Και για αυτό, κατηγορείται σήμερα για “τρομοκρατία”.
Αυτό που συνέβη δεν είναι μια απλή νομική διαδικασία. Είναι μια βαθιά ανθρώπινη, πολιτισμική και πολιτική σύγκρουση. Είναι η ιστορία ενός μουσικού που αποφάσισε να μη μείνει σιωπηλός μπροστά στη σφαγή στη Γάζα, και ενός κράτους που ενεργοποιεί τους νόμους του για να τον φιμώσει. Η δίωξη του Mo Chara δεν είναι μεμονωμένο περιστατικό. Είναι το πρόσωπο ενός συστήματος που, όταν απειλείται η ηθική του κυριαρχία, απαντά με καταστολή. Είναι μια κραυγαλέα υπενθύμιση πως το αστικό κράτος —και ιδίως το βρετανικό, με το ιστορικό του, της αποικιοκρατίας και στρατιωτικής εμπλοκής— δεν είναι ουδέτερο όργανο “δικαιοσύνης”, αλλά ασπίδα του παγκόσμιου κεφαλαίου και των γεωπολιτικών του συμμάχων.
Στην περίπτωση του Kneecap, το πολιτικό έγκλημα δεν είναι η σημαία· είναι η τόλμη να μιλήσουν για την Παλαιστίνη, να σταθούν δίπλα στους πεινασμένους, τους εκτοπισμένους, τους σφαγιασμένους. Είναι η επιμονή τους να μετατρέψουν τη μουσική σε εργαλείο συνείδησης, και τη σκηνή σε τόπο αντίστασης.
Υπονομευτική Τέχνη εναντίον Καπιταλιστικής Ηγεμονίας
Ο Αντόνιο Γκράμσι μάς δίδαξε πως ο πολιτισμός δεν είναι απλώς έκφραση αισθητικής· είναι πεδίο μάχης. Κάθε τραγούδι, κάθε ποίημα, κάθε χειρονομία στη σκηνή — όλα κουβαλούν μέσα τους έναν κόσμο, μια θέση απέναντι στην εξουσία. Και σε μια κοινωνία που είναι ταξικά διαιρεμένη, η τέχνη δεν μπορεί να είναι ουδέτερη. Το να σιωπάς, είναι ήδη επιλογή· το να μιλάς, είναι ρίσκο.
Οι Kneecap, ένα συγκρότημα από το Μπέλφαστ, επέλεξαν να μιλήσουν. Μέσα από τους στίχους τους, δίνουν φωνή σε εκείνους που βομβαρδίζονται, αποκλείονται, ξεριζώνονται. Όταν, λοιπόν σε μια συναυλία μια σημαία της Χεζμπολά προσγειώθηκε στη σκηνή και ο Mo Chara την κράτησε για μερικά δευτερόλεπτα, δεν ήξερε ότι λίγες στιγμές θα αρκούσαν για να ανοίξει ένας κύκλος ποινικής καταδίωξης. Η απάντηση των αρχών ήταν άμεση, σχεδόν σπασμωδική: κατηγορία για “τρομοκρατία”, κατόπιν καταγγελίας από φιλοσιωνιστική οργάνωση.
Όμως η σημαία δεν ήταν το πρόβλημα. Αυτό που πραγματικά ήθελαν να τιμωρήσουν ήταν η πράξη — η πράξη αντίστασης, η τόλμη να μην προσκυνήσεις το επίσημο αφήγημα. Αυτό που τους ενοχλεί είναι ότι ο Mo Chara και οι Kneecap αρνήθηκαν να παρουσιάσουν το Ισραήλ ως αιώνιο θύμα και τους Παλαιστίνιους ως “έμφυτους τρομοκράτες”. Αυτό που φοβούνται δεν είναι ένα πανί, αλλά μια φωνή που λέει την αλήθεια όταν όλοι οι άλλοι σωπαίνουν.
Το αφήγημα αυτό —που προστατεύεται με στρατούς, νόμους και ΜΜΕ— δεν είναι μόνο γεωπολιτικό. Είναι πολιτισμικό. Είναι ιδεολογικό. Είναι το φίλτρο μέσα από το οποίο ο καπιταλισμός νομιμοποιεί τους πολέμους του, τις γενοκτονίες του, την εκμετάλλευσή του. Όποιος τολμά να το αμφισβητήσει, μετατρέπεται σε στόχο. Όποιος ψιθυρίσει “Free Palestine”, κινδυνεύει να χάσει τη φωνή του.
Αλλά ίσως αυτό ακριβώς αποδεικνύει τη δύναμη της τέχνης: ότι μπορεί να φοβίσει μια αυτοκρατορία, από μια σκηνή γεμάτη ιδρώτα, μουσική και αλήθεια.
Σιωνισμός και η Πειθάρχηση της Τέχνης
Ο Σιωνισμός δεν είναι απλώς μια πολιτική στάση· είναι μια αποικιοκρατική ιδεολογία, χτισμένη πάνω στις πλάτες ενός λαού που ξεριζώνεται εδώ και δεκαετίες. Και πίσω της στέκονται —σταθερά, αμετακίνητα— οι πιο ισχυρές αυτοκρατορίες του πλανήτη: οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η στήριξή τους δεν περιορίζεται σε όπλα, σε συμφωνίες, σε κατασκοπευτικά drones. Είναι στήριξη πολιτισμική. Είναι στήριξη αφηγήματος.
Γιατί δεν θέλουν απλώς να ελέγχουν τα εδάφη — θέλουν να ελέγχουν και τις λέξεις. Θέλουν οι καλλιτέχνες να σωπαίνουν. Να είναι “ουδέτεροι”. Να αποφεύγουν τα “ευαίσθητα θέματα”. Θέλουν μια τέχνη καθαρή από συγκρούσεις, αποστειρωμένη από αγωνία και αλήθεια — μια τέχνη που να διακοσμεί τις βιτρίνες τους, όχι να φωνάζει στις πλατείες.
Και όσο στην Παλαιστίνη παιδιά πεθαίνουν από πείνα και βόμβες, εμείς εδώ —στην Ευρώπη, στην καρδιά της “ελευθερίας του λόγου”— βλέπουμε καλλιτέχνες να διώκονται γιατί κράτησαν μια σημαία, γιατί μίλησαν για γενοκτονία, γιατί δεν κατάπιαν τη σιωπή.
Όταν το κράτος απαγορεύει σύμβολα, δεν το κάνει για να προστατέψει τους πολίτες. Το κάνει για να προστατέψει την εξουσία. Δεν είναι θέμα ασφάλειας — είναι θέμα ελέγχου της σκέψης. Είναι λογοκρισία ντυμένη με κοστούμι φιλελευθερισμού. Μια απόπειρα να πνιγεί κάθε στίχος, κάθε λέξη, κάθε χειρονομία που τολμά να πει: «Αρνούμαι να μείνω σιωπηλός όταν καίγεται η Γάζα.»
Αλλά η τέχνη δεν γεννήθηκε για να υπηρετεί. Γεννήθηκε για να λυγίζει τις αλυσίδες. Και όσο υπάρχουν φωνές σαν του Mo Chara, όσο υπάρχουν συγκροτήματα σαν τους Kneecap, όσο υπάρχουν άνθρωποι που, παρά τον φόβο, υψώνουν τη φωνή τους — η πειθάρχηση θα αποτυγχάνει.
Διεθνοποίηση του Αγώνα
Η δίωξη των Kneecap δεν αφορά μόνο ένα ιρλανδικό συγκρότημα από το Μπέλφαστ. Αγγίζει καλλιτέχνες, εργάτες, νέους, φοιτητές — όλους όσοι τολμούν να ονειρεύονται έναν κόσμο δίκαιο και ελεύθερο. Είναι ένα κάλεσμα σε διεθνιστική αλληλεγγύη, σε μια ενότητα πέρα από σύνορα και γλώσσες, που ενώνει τις καρδιές εκείνων που δεν αντέχουν πια να βλέπουν τη σιωπή να γίνεται νόμος.
Ο Mo Chara δεν είναι εγκληματίας. Δεν κρατάει όπλα· κρατάει μικρόφωνο. Σαν τον Μαγιακόφσκι, που τραγούδησε και έγραψε για τους φτωχούς της Ρωσίας, ή τον Μπρεχτ, που αρνήθηκε να γράψει για “αιώνιες αξίες” την ώρα που οι λαοί σφαγιάζονταν, έτσι κι αυτός — τόλμησε να σπάσει τους κανόνες μιας κοινωνίας που ανέχεται τα πάντα εκτός από την αλήθεια.
Η καταστολή που δέχεται είναι ένα μήνυμα με πολλούς παραλήπτες: Μη μιλάς. Μη θυμώνεις. Μην τραγουδάς για τη Γάζα. Μην κοιτάς προς τα ερείπια. Μην πεις “ελευθερία”. Αν το κάνεις, θα χάσεις συμβόλαια. Θα σε αποκαλέσουν “εξτρεμιστή”. Θα σε δικάσουν.
Αλλά η τέχνη δεν γεννήθηκε για να σωπαίνει. Δεν χωράει σε κουτιά. Δεν ζει στα όρια της νομιμότητας που καθορίζει η εξουσία. Γιατί αν η τέχνη πάψει να πονά, να φωνάζει, να παίρνει θέση — γίνεται στολίδι σε σαλόνια ισχυρών. Διακόσμηση σε τοίχους που δεν ένιωσαν ποτέ πείνα, εξορία ή βομβαρδισμό.
Οι Kneecap δεν διάλεξαν τον εύκολο δρόμο. Δεν έκλεισαν τα μάτια. Δεν είπαν “δεν είναι δική μας υπόθεση”. Διάλεξαν να σταθούν δίπλα στην Παλαιστίνη, όχι ως ήρωες, αλλά ως άνθρωποι. Και με αυτό, έσπασαν την ψεύτικη ουδετερότητα που πνίγει την τέχνη και την έκαναν ξανά μαχητική. Γιατί η κουλτούρα, όταν ενώνεται με τον λαό, γίνεται όπλο. Γίνεται κραυγή. Γίνεται φλόγα.
Η Καταστολή ως Σύμπτωμα Συστημικής Κρίσης
Η δίωξη του Kneecap δεν είναι ένα μεμονωμένο περιστατικό νομικής υπεραντίδρασης. Είναι αντανάκλαση του αίματος που χύνεται καθημερινά στη Γάζα. Πίσω από κάθε κατηγορία, κάθε τίτλο στα δελτία ειδήσεων, κάθε απόπειρα φίμωσης, κρύβεται η σκιά 54.000 δολοφονημένων ανθρώπων — 16.500 από αυτούς παιδιά. Μωρά που πέθαναν πριν προλάβουν να μιλήσουν, νέοι που δεν πρόλαβαν να γράψουν το πρώτο τους τραγούδι.
Και την ώρα που αυτά συμβαίνουν, η βρετανική κυβέρνηση δεν στρέφει το βλέμμα της στη σφαγή — αλλά στους φοιτητές που διαδηλώνουν, στους καλλιτέχνες που μιλούν, στους ανθρώπους που αρνούνται να σωπάσουν. Ο Κιρ Στάρμερ, κληρονόμος του μπλερικού κατεστημένου που συνέτριψε κάθε ίχνος ριζοσπαστισμού μέσα στο Εργατικό Κόμμα, δεν κάνει κάτι καινούριο. Ακολουθεί την παλιά τακτική: όποιος τολμά να υψώσει τη φωνή του υπέρ των Παλαιστινίων, βαφτίζεται “αντισημίτης”, απομονώνεται, λασπώνεται, εκδιώκεται.
Μα αυτή η καταστολή δεν είναι δύναμη. Είναι πανικός. Δεν είναι αυτοπεποίθηση — είναι το σύμπτωμα ενός κόσμου που καταρρέει ηθικά και πολιτισμικά. Η προσπάθεια να φιμώσουν τους Kneecap, να τους απομονώσουν, να τους μετατρέψουν από καλλιτέχνες σε “υπόπτους”, δεν προδίδει σιγουριά, αλλά φόβο. Φόβο πως η αλήθεια θα φτάσει στα αυτιά των πολλών. Πως τα τραγούδια δεν θα πνιγούν. Πως το κοινό, αντί να τρομοκρατηθεί, θα τραγουδήσει μαζί τους.
Όταν ένα σύστημα χρειάζεται νόμους «αντιτρομοκρατίας» για να αντιμετωπίσει τη μουσική, όταν φοβάται ένα μικρό συγκρότημα περισσότερο απ’ ό,τι τους πραγματικούς εγκληματίες πολέμου, τότε αυτό το σύστημα δεν κυβερνά πια — απλώς επιβιώνει.
Και όταν ένα σύστημα επιβιώνει μόνο μέσω της σιωπής, τότε κάθε φωνή που ακούγεται γίνεται ελπίδα.
Μαχητική Τέχνη και Σοσιαλιστικό Μέλλον
Ο Mo Chara δεν δικάζεται επειδή αποτελεί κάποια πραγματική απειλή. Δεν κρατούσε εκρηκτικά· κρατούσε την αλήθεια στα χέρια του. Κι αυτό, για ένα σύστημα που τρέμει την αλήθεια, είναι αρκετό. Τον διώκουν γιατί αρνήθηκε να σωπάσει, γιατί μίλησε σε μια γενιά που αρνείται να μεγαλώσει με ψέματα. Τον διώκουν για να του κόψουν τα φτερά, να του στερήσουν τη δυνατότητα να μιλήσει, να αγγίξει, να εμπνεύσει. Γιατί η τέχνη του ενοχλεί — επειδή δεν χαρίζεται.
Αυτό δεν είναι δικαιοσύνη. Είναι πολιτική αστυνομία, μεταμφιεσμένη σε νομιμότητα. Είναι ένα θέατρο αντιπερισπασμού, μια προσπάθεια να στρέψουν τα φώτα από τη σφαγή στην Παλαιστίνη προς έναν καλλιτέχνη που τόλμησε να πει: «Δεν θα γίνω συνένοχος στη σιωπή σας.»
Μα το σχέδιό τους αποτυγχάνει παταγωδώς. Στις συναυλίες των Kneecap τα εισιτήρια εξαντλούνται πιο γρήγορα κι από τους τίτλους στις εφημερίδες. Η φωνή τους δεν σταματά· ταξιδεύει, δυναμώνει, γίνεται σύνθημα σε τοίχους και καρδιές. Η φράση τους — «Δεν είμαστε εμείς η ιστορία. Η γενοκτονία είναι» — δεν είναι πια απλώς στίχος. Είναι μνήμη. Είναι ντροπή. Είναι κάλεσμα.
«Εμείς στεκόμαστε υπερήφανα με τον λαό. Εσείς είστε συνένοχοι με εγκληματίες πολέμου. Εμείς είμαστε στη σωστή πλευρά της ιστορίας. Εσείς όχι.»
Η υπεράσπιση των Kneecap δεν αφορά μόνο τη μουσική. Αφορά όλους εμάς. Είναι μέρος του μεγάλου, παγκόσμιου αγώνα ενάντια στον ιμπεριαλισμό, ενάντια στον τρόμο του κεφαλαίου, υπέρ της Παλαιστίνης, υπέρ της ελευθερίας της φωνής, της συνείδησης, της δημιουργίας.
Είναι αγώνας για να ξαναδώσουμε στην τέχνη τον ρόλο που της αξίζει: όχι να διακοσμεί, αλλά να μάχεται. Όχι να σιωπά, αλλά να φωνάζει. Όχι να υπακούει, αλλά να εξεγείρεται.
Σ’ έναν κόσμο που καίγεται, η μαχητική τέχνη είναι η σπίθα. Το τραγούδι είναι όπλο. Η σκηνή είναι οδοφράγμα. Και το μέλλον — ανήκει σε όσους δεν υποτάχθηκαν.
Ελευθερία στην Παλαιστίνη.
Υπερασπιστείτε τους Kneecap.
Ζήτω η επαναστατική τέχνη.