Μιχάλη Κοβανίδη: ΟΛΓΑ, Θεατρικός μονόλογος σε μια πράξη
της Κατερίνας Μάτσα
Από τις εκδόσεις Μανδραγόρα κυκλοφορεί σε μια προσεγμένη μορφή και με εξώφυλλο έναν υπέροχο πίνακα του Πάουλ Κλέε ένα σημαντικό μονόπρακτο έργο του Μιχάλη Κοβανίδη που αξίζει να προσεχτεί.
Το έργο ανέβηκε για πρώτη φορά στο ΔΗΠΕΘΕ Σερρών το 2017 και παίχτηκε στην θεατρική σαιζόν 2028-2019. Ηθοποιός, θεατρικός συγγραφέας και εκπαιδευτικός ο Μιχάλης Κοβανίδης γράφει αυτό τον συγκλονιστικό μονόλογο μιας κακοποιημένης γυναίκας, μια κραυγή για να αφουγκραστούμε τον πόνο μιας ψυχής, που έγινε κομμάτια.
Η Όλγα, μια παντρεμένη γυναίκα, μια καλή νοικοκυρά, κακοποιείται, χωρίς έλεος, από τον άντρα της, υπάλληλο σε κάποιο υπουργείο. Μαρτύριο η ζωή της, ένας εφιάλτης καθημερινός. Μόνη της παρηγοριά είναι ο τετράχρονος γιος της, ο μικρός Παναγιώτης, μάρτυρας σιωπηλός και μοναδικός του μαρτυρίου της. Φοβάται και αυτός τον πατέρα. Τον βλέπει και βάζει τα κλάματα.
Η Όλγα, γεμάτη μελανιές, με πονεμένο το κορμί από το ξύλο, ντρέπεται να βγει από το σπίτι. Χτενίζει τα μαλλιά της με τέτοιο τρόπο, που να κρύβουν ό,τι μπορεί να κρυφτεί από τα σημάδια της βίας, κάνει προσπάθειες να συναντήσει ανθρώπους, ακόμα και να ερωτευτεί. Συμμετέχει, μάλιστα, και σε μια ομάδα (θεατρική, ίσως). Δεν αφήνει, όμως, ελεύθερο τον εαυτό της, ούτε με το δάσκαλο της ομάδας, που φαίνεται πως την έλκει ερωτικά. Έχει χάσει την αυτοπεποίθησή της, έχει χάσει κάθε ελπίδα ότι κάτι μπορεί να αλλάξει στη ζωή της. Η βία που βιώνει καθημερινά, ο διαρκής φόβος για το δυνάστη της την έχει μετατρέψει σε ένα πλάσμα παθητικό, υποταγμένο, ανίκανο να σπάσει τα δεσμά του. Υποφέρει σιωπηλά. Ακόμα και ο φόβος της είναι ρευστός, έχει κατασταλάξει μέσα της, έχει διαπεράσει τον ψυχισμό της.
Είναι χαρακτηριστικά τα λόγια της, όταν απευθύνεται νοερά στο νεκρό πια πατέρα της. Εξάλλου, δεν έχει και κανέναν άλλο. «Η ζωή μου εδώ και καιρό είναι σαν κινούμενη άμμος, σαν να πατάω σε σύννεφα, πρέπει να κινούμαι απαλά, κάθε τι απότομο με βυθίζει σε έναν καινούργιο ίλιγγο. Ακόμη και με τον μικρό δεν μπορώ να τα βγάλω πέρα, κουράστηκα μπαμπά. Έτσι έμαθα να ζω. Σε σένα μιλάω μπαμπά αλλά πουθενά και ποτέ σε κανέναν άλλο, σφίγγω τα δόντια, πνίγω τη φωνή μου και την κάνω σιωπή. Σιωπή Όλγα, δεν ντρέπεσαι; Έμαθα να ζω μ’ αυτή σαν ένα σφιχτό κολάρο σκύλου.».
Αυτή ακριβώς η σιωπή, είναι ο σταθερός σύμμαχος του κακοποιητή. Η σιωπή, που καθηλώνει, που την κρατά δεμένη σαν «ένα σφιχτό κολάρο σκύλου».
Γαντζώνεται από το παιδί της, είναι το μόνο περιεχόμενο της δυστυχισμένης ζωής της. Όμως το παιδί μεγαλώνει μέσα σε ένα τοξικό περιβάλλον. Ο ψυχισμός του επηρεάζεται, η συμπεριφορά του επίσης. Η Όλγα προσπαθεί να το βάλει σε τάξη κάνοντας αυτό που δεν έπρεπε με κανένα τρόπο να κάνει, απειλώντας το ότι θα τιμωρηθεί από τον πατέρα. Του λέει ότι θα γράψει τις αταξίες του σε ένα τετράδιο, που το βάζει ψηλά σε ένα ντουλάπι, και θα του το δείξει. Και ο μικρός, τρομαγμένος όσο και εκείνη από το φάντασμα του πατέρα, καθρεφτίζοντας το δικό της φόβο, ξεφεύγει από την προσοχή της και προσπαθεί να ανέβει ψηλά στο ντουλάπι, να πιάσει το τετράδιο, να μην το βρει ο πατέρας. Έτσι έγινε το κακό. Το παιδί έπεσε και χτύπησε, ο πατέρας έβρισε τη μάνα, που τρομαγμένη ζητούσε να το πάνε στο νοσοκομείο, το απαγόρευσε…
«Λίγο κουράγιο μωρό μου, μέχρι εκείνος να κοιμηθεί… Τότε ένιωσα ένα πέταγμα πεταλούδας στο δωμάτιο», λέει η τραγική μάνα, καθώς αναθυμάται τα γεγονότα.
Και σαν επιστέγασμα, έρχεται η πατριαρχική τάξη πραγμάτων, διά στόματος των θεσμών της, να εκδώσει την ετυμηγορία της, καταδικαστική για την Όλγα. «Δεν φροντίσατε το ανήλικο παιδί σας και διέφυγε της προσοχής σας, Έτσι συνέβη το τραγικό γεγονός» (σ.57).
Συντρίμμια η ζωή της Όλγας, αλλά γι αυτό «θα επιληφθούν οι γιατροί»! Τα έχασε όλα και επιπλέον, κρίνεται και ένοχη!
Τεράστιο το χάσμα ανάμεσα στους δύο κόσμους, τον κόσμο του θύματος και τον κόσμο του θύτη, που βρίσκει πάντα τον τρόπο να επιβάλλει τη δική του άποψη.
Καταπληκτική η περιγραφή της ανατομίας του ψυχισμού μιας συνηθισμένης γυναίκας που υφίσταται τη βία του συζύγου-δυνάστη και υποτάσσεται στην τραγική της μοίρα, κλειδωμένη μέσα στη σιωπή της.
Σήμερα, που αυτή η σιωπή έχει αρχίσει να σπάζει, που ο αγώνας ενάντια στην έμφυλη βία αρχίζει να παίρνει κοινωνικές διαστάσεις, μονόλογοι όπως αυτός της Όλγας αποκτούν ιδιαίτερη σημασία και γίνονται ένα κάλεσμα για να σπάσουμε το τείχος της σιωπής.
