του Σάββα Μιχαήλ
Δεν ήταν μνημόσυνο, ούτε καν πολιτικό μνημόσυνο με την παραδοσιακή μορφή. Εξ άλλου, ούτε οι οργανωτές το ονομάτιζαν μνημόσυνο. Ήταν μια βραδιά μνήμης και τιμής αφιερωμένη στον αξέχαστο Σάμη Γαβριηλίδη, τον άνθρωπο που άφησε την δική του προσωπική σφραγίδα στις εκδόσεις των βιβλίων και στη διάδοση του πνεύματος.
Εκατοντάδες άνθρωποι, συγγενείς, η σύντροφός του Βάσω Κυριαζάκου, ο γιος του Φοίβος Βλάχος-Γαβριηλίδης, φίλοι του, συγγραφείς, καλλιτέχνες, γέμισαν ασφυκτικά το Καφενείο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, το βράδυ της Δευτέρας 13 Φεβρουαρίου. Μίλησαν όλοι θερμά για τον Σάμη, φίλοι του από το (εβραϊκό) σχολείο, από το χώρο των εκδόσεων, όπως ο συνεργάτης του για αρκετά χρόνια Λουκάς Ρηνόπουλος των εκδόσεων Πλέθρον, απ’ όπου ο νεαρός τότε απόφοιτος του Μετσόβιου Πολυτεχνείου, του τμήματος των ναυπηγών, ξεκίνησε το ταξίδι του στο χώρο του βιβλίου. Ο συγγραφέας των πολυδιαβασμένων βιβλίων αστυνομικής λογοτεχνίας Πέτρος Μάρκαρης δεν ήταν παρών, λόγω απουσίας του στο εξωτερικό, όμως έστειλε χαιρετιστήριο μήνυμα. Και πολλοί άλλοι και άλλες, ποιητές, λογοτέχνες, ο ραβίνος της Αθήνας Γκαμπριέλ Νεγρίν, συναγωνιστές του στην Αριστερά, ανάμεσά τους ο Δημήτρης Παπαχρήστος, ο γνωστός εκφωνητής της κατάληψης-εξέγερσης του Πολυτεχνείου.
Στη διάρκεια της εκδήλωσης και εμβόλιμα με τις ομιλίες και καταθέσεις ψυχής, υπήρχε μουσική, τραγούδι, αλλά το πιο συγκλονιστικό ήταν ο εβραϊκός ψαλμός για τους νεκρούς, το Καντίς, που έψαλε υπέροχα μια φίλη του σοπράνο.
Συντονίστρια στην εκδήλωση ήταν η Λένα Ματσιώρη και διοργανωτής ο Βασίλης Χατζηιακώβου.
Παρακάτω, δημοσιεύουμε το κείμενο των σημειώσεων πάνω στις οποίες βασίστηκε η ομιλία του Σάββα Μιχαήλ στην εκδήλωση–αφιέρωμα στον Σάμη Γαβριηλίδη.
Θ.Κ.
Σημειώσεις για την εκδήλωση μνήμης στις 13 Φεβρουαρίου 2023, Καφενείο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.
“Υποφέρω που το Πνεύμα δεν είναι μέσα στην ζωή – Je souffre que l’esprit ne soit pas dans la Vie”, έγραφε ο Antonin Artaud. Κι ο Σάμης Γαβριηλίδης αφιέρωσε με πάθος την δική του ζωή για να φέρει με το βιβλίο το πνεύμα μέσα στη ζωή των ανθρώπων, σε μια εποχή αστικής παρακμής όπου οι κρατούντες είναι εχθρικοί στο πνεύμα και στη ζωή.
Ο Σάμης, ένας άνθρωπος του βιβλίου, είναι γόνος του λαού του Βιβλίου, και, πιο συγκεκριμένα, προέρχεται από την ρωμανιώτικη εβραϊκή κοινότητα των Ιωαννίνων που έγινε καπνός στα κρεματόρια του Άουσβιτς. Από εκεί, από το Άουσβιτς, η μητέρα του Καρολίνα γύρισε ζωντανή με ανεξίτηλο τον αριθμό του καταδικασμένου σε θάνατο στο χέρι. Κι ο πατέρας του Σάμη, ο Μπίλλης Γαβριηλίδης, κομμουνιστής άχρι θανάτου ήταν επικεφαλής στα χρόνια της Κατοχής στο ΕΑΜ Ηπείρου, το ίδιο επαναστατικό ΕΑΜ των μαρτύρων της λευτεριάς που ακόμα και σήμερα οι κυβερνήτες του τόπου, έντρομοι, βρίζουν τον ύμνο του σαν διχαστικό. Κι ο ίδιος ο Σάμης Γαβριηλίδης, νέος στα χρόνια της χουντικής τυραννίας, θα βρεθεί στην κατάληψη της Νομικής και στην εξέγερση του Πολυτεχνείου – στη “σωστή πλευρά της Ιστορίας”.
Η σχέση με την Ιστορία αλλά και με την πνευματική ζωή είχε βαθιές ρίζες στην οικογένεια Γαβριηλίδη. Καθόλου τυχαία, όταν ο Γιοσέφ Ελιγιά, ο εμβληματικός Γιαννιώτης Εβραίος ποιητής και πρωτοπόρος του κομμουνισμού, πέθανε μόλις τριαντάρης, το 1931, θύμα των διωγμών και του αντισημιτισμού, η προλετάρια μητέρα του ποιητή βρήκε περίθαλψη και καταφύγιο στο σπίτι του Μπίλλη Γαβριηλίδη στην Αθήνα. Έτσι γλύτωσε κι από την ναζιστική πανούκλα.
Η σχέση ζωής με το βιβλίο, με τον λόγο και την γραφή, με τον λογισμό και τ’ όνειρο, με άλλα λόγια, με την Ποίηση σε όλες τις μορφές της, δεν μπορεί να υπάρξει παρά σαν σχέση πάθους. Γιατί χωρίς πάθος δεν υπάρχει αληθινή ζωή. Γι’ αυτό ο Μαρξ τόνιζε ότι “ο Τζων Μίλτον έγραψε τον Χαμένο Παράδεισο όπως ο μεταξοσκώληκας φτιάχνει μετάξι” κι όχι ένα παγωμένο κομμάτι αφηρημένης εργασίας, ένα οποιοδήποτε εμπόρευμα. Για τον μεταξοσκώληκα και κάθε δημιουργό αυτό είναι η ζωή του, ο βίος του κι όχι απλώς ο βιοπορισμός του. Όποιος έχει δει τον Σάμη Γαβριηλίδη κυριολεκτικά να χειροτεχνεί ένα βιβλίο, να το φτιάχνει με την μέγιστη προσήλωση, παλεύοντας με τα εμπόδια, αλλά κι εντελώς φυσικά, θα θυμηθεί τον μεταξοσκώληκα… Είναι σε τέτοιες στιγμές που ένας εκδότης κι ο ποιητής μπορούν και γίνονται ένα.
Μονάχα έτσι τους ποιητές δεν τους μνημονεύουμε μόνο. Τους ζούμε για πάντα.
13 Φεβρουαρίου 2023
