Εκδήλωση με τον Γιάννη Μάγγο
του Θόδωρου Κουτσουμπού
Μια εξαιρετική, συγκινητική και πολιτικά δυνατή βραδιά ζήσαμε όσοι βρεθήκαμε στη Λοκομοτίβα, την Τετάρτη 10 Νοέμβρη, στην προβολή του ντοκιμαντέρ του Γιάννη Μάγγου ΑΡΗΣ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ : Η Πορεία και το Τέλος.
Πρώτον, μαζί μας είχαμε τον εμβληματικό Πατέρα Γιάννη Μάγγο, πατέρα του δολοφονημένου από τα χτυπήματα αστυνομικών, Βασίλειου, στο Βόλο. Δεύτερον, μαζί μας είχαμε την Μάγδα Φύσσα, τη μάνα του δολοφονημένου από τους ναζιστές της Χρυσής Αυγής Παύλου, Μάνα όλων των παιδιών, Μάνα των αδικημένων και κατατρεγμένων όλου του λαού.
Μαζί μας είχαμε πλήθος νέους και νέες και συντρόφους των παλαιότερων γενιών που κατέκλυσαν το βιβλιοπωλείο – καφέ μπαρ Λοκομοτίβα στα Εξάρχεια, μέσα και πολύ περισσότεροι έξω. Για μιάμισυ ώρα όλοι ήμασταν καθηλωμένοι για να μη χάσουμε σκηνή. Ίσως, από άποψη κινηματογραφική το φιλμ να έχει ατέλειες και ο ήχος να χρειάζεται κάποιες διορθώσεις. Αλλά ο ίδιος ο δημιουργός εξ αρχής ξεκαθάρισε ότι δεν είναι παρά ερασιτέχνης κινηματογραφιστής. Τον ενδιέφερε πρωτίστως ο Άρης Βελουχιώτης, ήρωας και ηγέτης του αντάρτικου, του εξεγερμένου και επαναστατημένου λαού της Ελλάδας τον καιρό της φασιστικής κατοχής, και ιδίως το τραγικό του τέλος. Παρόλα αυτά, το έργο έχει και την κινηματογραφική αξία του καθώς κατορθώνει να συγκινεί και να καθηλώνει το κοινό…
Το υλικό του ντοκιμαντέρ βασίζεται σε δημοσιεύματα του τύπου, εφημερίδες, βιβλία για τον Άρη, αρχεία, φωτογραφικό και κινηματογραφικό υλικό που με επιμέλεια έχει αναζητήσει ο Γιάννης Μάγγος. Σημαντικές είναι οι συνεντεύξεις που ο ίδιος έχει πάρει από πρωταγωνιστές της εποχής εκείνης, ανάμεσά τους από τον σπουδαίο φωτογράφο της Αντίστασης Σπύρο Μελετζή και απ’ τον σύντροφο του Άρη Ευάγγελο Γκονέζο, τον αντάρτη που είδε την αυτοκτονία του αρχηγού και την απανθρωπία των κεφαλοκυνηγών της καπιταλιστικής αντεπανάστασης να κόβουν το κεφάλι του νεκρού Άρη για να το κρεμάσουν ως τρόπαιο, μαζί με το κεφάλι του Τζαβέλα, σε φανοστάτη των Τρικάλων…
Εδώ, στις τελευταίες μέρες, ώρες και λεπτά του διπλά κυνηγημένου Άρη, κυνηγημένου από την αστική εξουσία και τις παρακρατικές φασιστικές της συμμορίες, αλλά και αποκηρυγμένου ανοιχτά μέσω του Ριζοσπάστη για «ύποπτη και τυχοδιωκτική δράση» από την ηγεσία του ΚΚΕ και τον Νίκο Ζαχαριάδη, επικεντρώνει την έρευνά του ο Γιάννης Μάγγος. Εδώ το υλικό του είναι εντελώς πρωτότυπο. Παρακολουθεί και φωτογραφίζει βήμα βήμα την πορεία του Άρη περπατώντας στα βουνά, μέχρι τη χαράδρα του Φάγγου στη Μεσούντα Άρτας. Η πορεία στα βουνά που κάνει ο ίδιος ο Γιάννης Μάγγος δίνει ένα εντυπωσιακό υλικό -και συγκινητικό συγχρόνως- όχι μόνο γιατί παρακολουθεί την αγωνιώδη φυγή των επαναστατών ανταρτών, αλλά και γιατί σε τρείς σκηνές βλέπεις τον γιό του Βασίλη «ζωντανό», μαζί του, στην αναζήτηση της πορείας του Άρη και ξέρεις ότι αυτό το παιδί δεν ζει πλέον.
Πολιτικά το ντοκιμαντέρ σωστά συνδέει το τέλος του Άρη με την άρνησή του να υποταχθεί στη συμφωνία της Βάρκιζας, την οποία δυστυχώς ο ίδιος με τον Σαράφη υπέγραψαν παρά τη διαφωνία τους. Η Βάρκιζα σαφώς συνδέεται όχι μόνο χρονικά αλλά ουσιωδώς με τη Συμφωνία της Γιάλτας, το μοίρασμα του μεταπολεμικού κόσμου ανάμεσα στις «Μεγάλες Δυνάμεις» από τους Τσόρτσιλ – Ρούσβελτ – Στάλιν. Και σωστά, η συμφωνία της Βάρκιζας, άμεσα συνδέεται με το αναπόφευκτο και προβλέψιμο καθεστώς της «λευκής τρομοκρατίας» – ο λαός που είχε επαναστατήσει στη διάρκεια της κατοχής και είχε ιδρύσει τις εναλλακτικές μορφές εξουσίας, «έπρεπε» να συντριβεί όχι μόνο πολιτικά αλλά και φυσικά. Οι κυρίαρχες τάξεις, οι Εγγλέζοι και η ελληνική αστική τάξη, είχαν πλήρη συνείδηση και συνειδητά το οργάνωναν, δυστυχώς όμως η ηγεσία του ΚΚΕ στοιχιζόταν πίσω από την Γιάλτα και τη Βάρκιζα.
Κοιτώντας την πλήρη εικόνα, τις αναζητήσεις και συγγραφικές εργασίες του τελευταίου ιδίως καιρού, θεωρούμε ότι το ντοκιμαντέρ του Γιάννη Μάγγου από πολιτική άποψη συνιστά μία σημαντική συμβολή στη συζήτηση που ακόμη δεν έχει λήξει για την ιστορία της κατοχής και του εμφύλιου, για το αντάρτικο της δεκαετίας του 1941-1949, την τελευταία μεγάλη ένοπλη ταξική αναμέτρηση σε χώρα της Ευρώπης. Είναι μία σημαντική ψηφίδα με οπτικά-κινηματογραφικά μέσα στην ιστορία της επανάστασης που διαρκώς συκοφαντείται από την αστική αντίδραση, χωρίς επιτυχία, αλλά και που δεν έχει ακόμη γραφτεί από τους υποστηρικτές και συχνά άκριτους υμνητές της – παρά το πλήθος σημαντικών βιβλίων, μαρτυριών και πλούσιου χρήσιμου υλικού.
Η επι-στροφή στη μεγαλύτερη ιστορική εμπειρία του ελληνικού λαού, της εργατικής τάξης και της αγροτιάς, δεν είναι μόνο καθήκον της νέας γενιάς ιστορικών που δίνουν σημαντικές πλευρές της επανάστασης. Είναι πάνω απ’ όλα καθήκον του επαναστατικού κινήματος να μελετήσει τα ηρωικά και δραματικά συμβάντα της δεκαετίας του 1941-49, την «νικηφόρα επανάσταση που χάθηκε» από την προδοσία της σταλινικής γραφειοκρατίας, για να κατορθώσει να αναπτύξει μια επαναστατική στρατηγική σήμερα – μπροστά στις νέες ταξικές αναμετρήσεις, τους πολέμους και τις επαναστάσεις που κυοφορούνται στο έδαφος της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης και της πανδημίας.
Να συμπληρώσουμε τούτο το σημείωμα λέγοντας ότι μετά την προβολή ακολούθησε πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση, με ερωτήσεις και απαντήσεις του Γιάννη Μάγγου και παρεμβάσεις συντρόφων και συντροφισσών, ανάμεσα στους οποίους η Κατερίνα Μάτσα και ο Σάββας Μιχαήλ ο οποίος επισήμανε ότι τον Δεκέμβρη του 2008, στη διάρκεια της εξέγερσης, ένα σύνθημα εμφανίστηκε στους τοίχους της Αθήνας: “Bάρκιζα τέλος”. Το ντοκιμαντέρ του Γιάννη Μάγγου είναι μια συμβολή για να μπει τέλος σ’ αυτή την παράδοση της ήττας.
