του Γιάννη Αγγέλη
Μια ματιά στο CNBC ή το Bloomberg τις τελευταίες εβδομάδες αρκούν για “ξυπνήσουν” ξεχασμένες μνήμες για τον χρυσό…
Η δολαριακή του τιμή έχει εκτιναχθεί πάνω από τα 2000 δολάρια και παρά τα σπασμωδικά σκαμπανεβάσματα, συνοδεύεται από εκτιμήσεις που βλέπουν την τιμή του χρυσού ακόμα και πάνω από τα 3000 δολάρια!
Χρειάζεται να γυρίσει κανείς πίσω στη δεκαετία του πληθωρισμού, τη δεκαετία του ‘70 για να τον ξαναβρεί τόσο ψηλά, ή και σχετικά πιο πρόσφατα μετά την τραπεζική κρίση και την κρίση χρέους το 2008 – 2009.
Για να καταλάβει κανείς καλύτερα τις αιτίες της ανόδου του και την σημαντική συσχέτισή τους με την ταχύτητα με την οποία ξεδιπλώνεται πίσω από τα εκλογικά πανηγύρια η κρίση, θα πρέπει να κοιτάξει πιο προσεκτικά τις περιόδους της μεγάλης πτώσης της τιμής του χρυσού.
Η πρώτη φορά ήταν μετά το 1980 όταν ο Πωλ Βόλκερ επικεφαλής της Fed “σήκωσε” τα επιτόκια σε διψήφια νούμερα για να ανακόψει τον πληθωρισμό της δεκαετίας του ‘70. Πληθωρισμό που ξέσπασε αρχικά από την κατάργηση της Συμφωνίας του Μπρέτον Γούντς τον Αύγουστο του 1971, ήτοι την κατάργηση της σταθερής μετατρεψιμότητας του δολαρίου σε χρυσό.
Όταν το διεθνές νομισματικό σύστημα συγκλονίστηκε από την ρήξη αυτή, μεταξύ του δολαρίου και της χρυσής του “εγγύησης”, ο πληθωρισμός εκτινάχθηκε ανεξέλεγκτα, πυροδότησε τις τιμές των ενεργειακών προϊόντων και η συνέχεια έγινε απλώς πολύ χειρότερη με τις γεωπολιτικές αναταράξεις στην περιοχή παραγωγής του πετρελαίου, του “μαύρου χρυσού”.
Η δεύτερη φορά που οι τιμές του χρυσού “κατέρρευσαν” ήταν μετά το 2012, όταν παραδόξως η χρηματοπιστωτική κρίση παρά το γεγονός ότι αντιμετωπίστηκε από τις Κεντρικές Τράπεζες με την νομισματική πολιτική “ποσοτικής χαλάρωσης” δεν επιβεβαίωσε τους φόβους για νέα πληθωριστική έκρηξη.
Αντίθετα, λίγα χρόνια αργότερα, με το ξέσπασμα της πανδημίας, ο “φόβος” και η αβεβαιότητα οδήγησαν ξανά σε υψηλά επίπεδα τον χρυσό με την εκ νέου υποχώρησή του, όταν τα εμβόλια ήρθαν για να καλμάρουν τον φόβο και την αβεβαιότητα της πανδημίας.
Κάπου εκεί όμως μετά την προσδοκία του τέλους της πανδημίας ο πληθωρισμός ξεπήδησε μέσα από την εκτεταμένη εκ νέου χρήση της ποσοτικής χαλάρωσης σε συνδυασμό με τις προσδοκίες της οικονομικής ανάκαμψης με την διαφαινόμενη “έξοδο” από την πανδημία.
Η αντίληψη που είχε δημιουργηθεί τη δεκαετία του 2010, ότι δηλαδή η νομισματική χαλάρωση δεν οδηγεί αναγκαστικά στον πληθωρισμό αποδείχθηκε μία “παγίδα” για τις Κεντρικές Τράπεζες, που ακόμα και όταν ο πληθωρισμός εμφανίστηκε βιάστηκαν να τον χαρακτηρίσουν “προσωρινό φαινόμενο”.
Ο «φόβος» και η «αβεβαιότητα» για το αύριο
Μέσα σ’ αυτό το “ταξίδι” ο χρυσός φάνηκε σαν να απέκτησε και πάλι τα παλιά του χαρακτηριστικά, εκείνα που τον φέρνουν στο προσκήνιο όταν ο “φόβος” και η “αβεβαιότητα” γίνονται κυρίαρχα στοιχεία της οικονομίας.
Το ακόλουθο διάγραμμα του Bloomberg είναι ενδεικτικό των κινήσεων αυτών και της συσχέτισης μεταξύ του πληθωρισμού και της πορείας τιμών του χρυσού από το 2000 μέχρι σήμερα.
Το ερώτημα που δεν συνηθίζεται να τίθεται παρά μόνο από λίγους οικονομικούς αναλυτές είναι το γιατί η νομισματική χαλάρωση δεν προκάλεσε στη δεκαετία του 2010 πληθωρισμό, αντίθετα με ό,τι συνέβη την δεκαετία του 1970.
Η απάντηση που συνήθως δίνεται όταν το ερώτημα τίθεται, είναι ότι η νομισματική χαλάρωση της δεκαετίας του 2010 συνοδεύτηκε από νομισματικές πολιτικές “αποστείρωσης” των κεφαλαίων που διοχετεύθηκαν κατά κύριο λόγο στο τραπεζικό σύστημα και λιγότερο στην «πραγματική» οικονομία, σε συνδυασμό με αυστηρές δημοσιονομικές πολιτικές που δεν επέτρεψαν να ισχυροποιηθούν παράγοντες (π.χ. αυξήσεις μισθών, ζήτηση κ.λπ.) που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε επίμονες αυξήσεις τιμών.
Η αλήθεια είναι πιο… ενδιαφέρουσα γιατί παράλληλα και σε συνδυασμό με τους δύο προαναφερόμενους παράγοντες λειτούργησε και ενας τρίτος, η Κίνα.
Όπως φαίνεται στο αποκαλυπτικό διάγραμμα που ακολουθεί, η είσοδος της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου και η “έκρηξη” των εξαγωγών σε Ευρώπη και ΗΠΑ προϊόντων σε ασύγκριτα χαμηλές τιμές στην συγκεκριμένη συγκυρία, “έριξε” το εργασιακό κόστος σε πρωτοφανή επίπεδα συγκρατώντας τα επίπεδα των μισθών και της ζήτησης που θα μπορούσαν να τροφοδοτήσουν τον πληθωρισμό, σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα.
Αυτό άλλωστε ήταν το μεγάλο “θαύμα” της δεκαετίας που προηγήθηκε και ακολούθησε το 2008 και επέτρεψε στη νομισματική πολιτική της ποσοτικής χαλάρωσης να μη… παράγει τον αναμενόμενο πληθωρισμό.
Εξ ου και οι σημερινές ανησυχίες του ΔΝΤ ότι οι γεωπολιτικές συγκρούσεις και η αντιπαλότητα με την Κίνα μπορεί να δημιουργήσει κινδύνους που αυτή την στιγμή φαίνεται να αγνοούνται…
Πίνακας εξέλιξης της μονάδας κόστους εργασίας/τιμές
Η σημασία αυτών των σημείων μπορεί να αποδειχθεί κρίσιμη αν για παράδειγμα οι Κεντρικές Τράπεζες λόγω της αναμενόμενης ύφεσης υποχρεωθούν να “χαλαρώσουν” εκ νέου την νομισματική τους πολιτική, χωρίς όμως αυτή την φορά να έχουν την “βοήθεια” της Κίνας.
Το δεύτερο σημείο που θα πρέπει να επισημανθεί –υπενθυμίζοντας το τι συνέβη το 1971– είναι ότι πέραν του πληθωρισμού, της «αβεβαιότητας» και του «φόβου» η ανοδική τάση του χρυσού έχει να κάνει πάντα με την τρέχουσα “αξία” του νομίσματος στο οποίο τιμολογείται, δηλαδή του δολαρίου.
Η απαγκίστρωση του δολαρίου από τον χρυσό το 1971, έχει αλλάξει τον τρόπο προσδιορισμού της τιμής της αξίας του δολαρίου.
Η “αξία” του πλέον όπως και όλων των άλλων νομισμάτων “εξαρτάται” από την αξιοπιστία οικονομική, πολιτική και γεωστρατηγική της χώρας και έτσι και της Κεντρικής Τράπεζας που το εκδίδει.
Η “ικανότητα” του Βόλκερ το 1980 να τινάξει σε διψήφια ύψη τα επιτόκια, ήταν εκείνη που αναχαίτισε την πτώση του δολαρίου και οδήγησε στην ακραία ανατίμησή του έναντι των άλλων νομισμάτων –με τίμημα την ύφεση– που προκάλεσε την διολίσθηση της τιμής του χρυσού ως προς το δολάριο.
Το εντυπωσιακό και ταυτόχρονα ανησυχητικό σήμερα είναι ότι η ανοδική πορεία του χρυσού σε επίπεδα πάνω από τα 2000 δολάρια έρχεται σε μία χρονική στιγμή που η Fed επιχειρεί μια επίσης βίαιη άνοδο των επιτοκίων σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, χωρίς όμως να καταφέρνει μια ανάλογης κλίμακας ανατίμηση του δολαρίου με αποτέλεσμα την ενίσχυση της δολαριακής τιμής του χρυσού.
Τα ερωτήματα πλέον δεν αφορούν τον χρυσό, ο οποίος έτσι κι αλλιώς ενσωματώνει ιστορικά “σταθερή αξία”.
Τα ερωτήματα πλέον αφορούν στο κατά πόσο η Fed ως Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ είναι σε θέση να προσδίδει επαρκή “αξία” στο νόμισμά της στο διεθνές νομισματικό σύστημα, ή ο “φόβος” και η “αβεβαιότητα” παραμένουν τόσο ισχυροί που να τροφοδοτούν την στροφή προς τον χρυσό, αμφισβητώντας την ικανότητα της Fed να ελέγχει το σύστημα…
