Απόσπασμα από το βιβλίο του Κώστα Απέκα, Η ΑΛΗΘΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ από το 1821–1921, τομ. Α’, 1851-1853, Αθήνα 1933
«αφωρισμένοι… και κατηραμένοι και ασυγχώρητοι και άλυτοι μετά θάνατον και των αιωνίω αναθέματι υπόδικοι και τυμπανιαίοι˙ αι πέτραι, τα ξύλα και ο σίδηρος λυθείσησαν, αυτοί δε μηδαμώς σχωσθείσα η γη καταπίοι αυτούς…»
απόσπασμα από τον αφορισμό των επαναστατών από τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε’
Με την ευκαιρία των 200 χρόνων της Επανάστασης του 1821 ο κρατικοδίαιτος θίασος του πολιτικού, εκκλησιαστικού, οικονομικού και καθηγητικού κατεστημένου που λυμαίνεται από τότε μέχρι σήμερα τη χώρα –με αλλαγές συσχετισμού δυνάμεων και προσώπων κατά περίπτωση- δίνει την ακριβοπληρωμένη (από τον ελληνικό λαό) παράστασή του.
Με πρωθιέρεια την κυρία Γιάννα δίνει παραστάσεις, πουλάει μπιχλιμπίδια και χαρίζει… φύκια για μεταξωτές κορδέλες στους ιθαγενείς. Και το τσαντικό τσαντικό, βεβαίως!
Οι οικονομικο-πολιτικοί και ιδεολογικοί απόγονοι των παλιών κοτζαμπάσηδων και εκκλησιαστικών ταγών, που δεν κούνησαν το δακτυλάκι τους για την επανάσταση, αυτών που αφόρισαν τους επαναστάτες, πρόδωσαν την επανάσταση, που κατασπάραξαν το ματωμένο σώμα της επανάστασης, οι ληστές των δανείων, επιχειρούν να πείσουν ότι “όλοι μαζί”, και αυτοί επίσης, συνέβαλαν στην επανάσταση. Οικονομική εξουσία, εκκλησιαστική εξουσία, ιδεολογικοί μηχανισμοί επιχειρούν με την πατριδοκαπηλεία να διατηρήσουν την κυριαρχία τους που κλονίζεται σήμερα εξ αιτίας της ιστορικής κοινωνικό-πολιτικής και ιδεολογικής κρίσης που παράγεται από την συνδυασμένη υγειονομική κρίση και την οικονομική καταστροφή, θέτοντας «πολύ προσάναμμα» για μια νέα –προλεταριακή αυτή τη φορά- επανάσταση.
Το κείμενο που παραθέτουμε παρουσιάζει τον αληθινό ρόλο της εκκλησίας στην επανάσταση του 1821. Είναι γραμμένο από έναν λογοτέχνη αρχειομαρξιστή, τον Κώστα Απέκα. Ο Κώστας Απέκας, που είχε σπουδάσει θεολογία, εξέδωσε βιβλίο για την Αληθινή Ιστορία της Εκκλησίας το 1933.
Εδώ παραθέτουμε ένα απόσπασμα από το Κεφάλαιο Α’ ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ.
Θ.Κ.
Ο πίνακας φυλάσσεται στο Μουσείο Καλών Τεχνών του Μπορντώ.
Κεφάλαιο Α’
ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
«Ποιος δεν βλέπει ώ Έλληνες τον αφανισμό όπου η Ελλάδα παίζει σήμερον το Ιερατείον; Eκατόν χιλιάδες και ίσως περισσότεροι μαυροφορεμένοι ζώσιν αργοί και τρέφονται από τους ιδρώτας των ταλαιπώρων Ελλήνων»
Ιωάννης Κωλέττης, Πίζα 1806
Ι
Η Ελληνική Επανάσταση προετοιμάστηκε από τα συμφέροντα της Ελληνικής αστικής τάξης, η οποία κατά τον 18ο αιώνα και στις αρχές του 19ου είχε δυναμώσει υπερβολικά˙ όλο το εμπόριο της ανατολικής Μεσογείου ήταν στα χέρια πραματευτάδων Ελλήνων.
Η εξάπλωση της δύναμης του εμπορικού και εφοπλιστικού κεφαλαίου ανάμεσα στον Ελληνικό πληθυσμό, προ πάντων των Νησιών, προπαρασκεύασε τις δυνατότητες στην Ελληνική αστική τάξη να επιχειρήσει την κατάλυση της Τουρκικής κυριαρχίας.
Οι δυνατότητες της επιτυχίας του σκοπού αυτού ήταν πολλές. Η σύνθεση του πληθυσμού, στις χώρες που η εμπορική τάξη είχε δυναμώσει, ήταν τέτοια ώστε η τεράστια πλειοψηφία ήταν από χριστιανούς και το Τουρκικό στοιχείο ήταν ελάχιστο.
Πολλά κομμάτια της Πελοποννήσου, της Στερεάς και των Νησιών είχαν αποχτήσει σχεδόν ανεξαρτησία όπως η Μάνη, οι εμπορικές σκάλες, πλείστα Νησιά και ορισμένες ορεινές περιφέρειες.
Στα μισοανεξάρτητα αυτά κομμάτια είχε εφαρμοστεί το κοινοτικό σύστημα της διοίκησης και ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού απ’ τα ταξίδια είχε έρθει σε επαφή με τις Ευρωπαϊκές χώρες και είχε επηρεαστεί από τις φιλελεύθερες ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης. Σ’ αυτές τις χώρες λοιπόν τις προοδευμένες οικονομικά περιοχές ήταν φυσικό να μην γίνεται ανεκτή ούτε η ψηλή επικυριαρχία των Τούρκων, που εγίνονταν αισθητή στους κατοίκους με την πληρωμή των φόρων.
Στις άλλες επαρχίες επικρατούσε το φεουδαρχικό κοινωνικό σύστημα. Όλα τα εύφορα μέρη ήταν ιδιοκτησία Τούρκων τσιφλικάδων και χριστιανών. Ένα σημαντικό μέρος απ’ τα κτήματα αυτά, περίπου το 40% ήταν ιδιοκτησία των Μοναστηριών και του ανώτερου χριστιανικού Κλήρου.
Οι αγρότες που κατοικούσαν στα εύφορα μέρη δούλευαν ως κολλιγάδες στα χτήματα των Τούρκων και των χριστιανών τσιφλικάδων και οι όροι της ζωής τους ήταν από κάθε άποψη άθλιοι.
Μια βαριά καταπίεση των ομόθρησκων και αλλόθρησκων αφεντάδων εξασκούνταν στον πληθυσμό πάνου, ο οποίος είχε κάθε λόγο να είναι δυσαρεστημένος από την άθλια ζωή του.
Η μόρφωση στις γεωργικές αυτές περιοχές ήταν προσιτή μόνο στις ανώτερες τάξεις και όπου υπήρχαν σχολεία βρισκόντουσαν υπό την κηδεμονία του Κλήρου και οι πιο πολλοί δάσκαλοι ήταν ιερομόναχοι.
Η φεουδαρχική τάξη που όπως είπαμε την αποτελούσαν χριστιανοί και Τούρκοι τσιφλικάδες, είχε δημιουργήσει ανάμεσά της αντιθέσεις τέτοιες, που έδιναν πρόσφορο έδαφος στην αστική τάξη να καλλιεργήσει την επαναστατική ψυχολογία προς όφελός της.
Οι Τούρκοι, αν και μειοψηφία, όμως κατείχαν τα πλέον γόνιμα μέρη ως καταχτητές και με τη δύναμη της πολιτικής εξουσίας πολλές φορές προέβαιναν σε αυθαιρεσίες εις βάρος των χριστιανών τσιφλικάδων και έτσι είχε δημιουργηθεί μια εχθρότητα ανάμεσά τους.
Ο Κλήρος με τα μέσα της επιβολής του πάνω στον αμόρφωτο λαό είχε κατορθώσει να αυξήσει τις ιδιοχτησίες των Μοναστηριών και Επισκοπών, σε τέτοια ποσότητα που έκανε τόσο τους Τούρκους όσο και τους χριστιανούς τσιφλικάδες να μην βλέπουν με καλό μάτι τις πλούσιες εκκλησιαστικές εκτάσεις.
Οι αντιθέσεις αυτές είχαν ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μια εχθρότητα ανάμεσα στους Τούρκους και χριστιανούς αφεντάδες, γιατί οι μεν Τούρκοι υπόβλεπαν την αύξηση των προσόδων των χριστιανών και σαν κυρίαρχοι έδειχναν διαθέσεις να βάλουν χέρι στα πλούσια εισοδήματά τους, οι δε χριστιανοί από το φόβο ακριβώς της αρπαγής είχαν κάθε λόγο να θεωρούν ευεργετική για τα συμφέροντά τους κάθε ιδέα απομάκρυνσης της κυριαρχίας των Τούρκων.
Ειδικά ο Κλήρος είχε και άλλους λόγους να ευνοεί μια πολιτική ανεξαρτησία.
Είπαμε στην εισαγωγή ότι κάθε Μητρόπολη ή Επισκοπή ήταν φορτωμένη από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης με ένα σωρό χρέη, τα οποία έφερναν το όνομα «αυλικά χρέη».
Κάθε δεσπότης πριν αναλάβει τα καθήκοντά του ανελάμβανε την υποχρέωση να ξοφλήσει ένα μέρος από τα χρέη του Πατριαρχείου, ανάλογα με τον πληθυσμό της επαρχίας του.
Η υποχρέωση αυτή ήταν βαριά και εκείνος που δεν μπορούσε να την εκπληρώσει διέτρεχε τον κίνδυνο να χάσει τη θέση του. Δεν υπάρχουν ούτε ένα ούτε δύο, μα πολλά παραδείγματα περιπτώσεων που δεσποτάδες καθηρέθηκαν, γιατί δεν μπόρεσαν να εκπληρώσουν τα αυλικά καθήκοντά τους όπως αναφέρουν οι αστοί ιστορικοί.
Επί πλέον το Πατριαρχείο είχε εφαρμόσει σύστημα αυστηρά συγκεντρωτικό, ώστε άμεσα ήταν εξαρτημένη κάθε Μητρόπολη από το εκκλησιαστικό κέντρο της Πόλης.
Οι βαρειές αυτές υποχρεώσεις και οι κίνδυνοι της καθαίρεσης έκαναν τους ανώτερους κληρικούς να μην είναι ευχαριστημένοι από τα Πατριαρχεία όπως και από τους Τούρκους, και από αυτές τις αιτίες η ιδέα της επανάστασης εύρισκε πολλούς σύμφωνους. Όλη αυτή την τάση για ανεξαρτησία την ενίσχυε και η αδυναμία του Τουρκικού κράτους, που μέρα με την ημέρα μεγάλωνε.
Ενώ αυτές οι πολιτικές ζυμώσεις γινόντουσαν ανάμεσα στις φεουδαρχικές τάξεις ο λαός βρίσκονταν οικονομικά υποδουλωμένος στα οικονομικά συμφέροντα των κυριάρχων του˙ η μόρφωσή του ήταν τιποτένια και τα ψίχουλα που μάθαιναν, όσοι μάθαιναν, ήταν παρμένα από δασκάλους καλόγερους που κέντρο της διδασκαλίας τους είχαν τη γραφή, την ανάγνωση και το ψαλτήρι.
Γενικά ο Κλήρος είχε στα χέρια του την παιδεία του λαού. Καθυστερημένος πνευματικά και εχθρός κάθε ελεύθερης σκέψης ο χριστιανικός Κλήρος, έφερνε χίλια–δυό εμπόδια σε κάθε προσπάθεια μορφωμένων δασκάλων που ζητούσαν να βάλουν στα σχολεία τις σπουδές των φυσικών επιστημών.
Μια εικόνα της κατάστασης των προγραμμάτων που είχαν τα σχολεία της εποχής εκείνης μας δίνει ο Κοραής.
«Πατριάρχαι, γράφει, προτρέπον τους χριστιανούς να μην ασχολούνται με την Ελληνική παιδεία και εις την των Ευρωπαίων μωροφιλοσοφίαν, ως εναντίον της Χριστιανικής θρησκείας… Οι πλείστοι των σχολαρχούντων ήσαν Ιερομόναχοι… θρήσκοι… οίτινες επρέσβευον ότι κυριώτερον της παιδεύσεως θεμέλιον είναι η θεοπαράδοτος νηστεία, έλεγον δε την δεισιδαιμονίαν μυριάκις αιρετωτέραν της μετ’ ελπίδων αγαθών ανεπειδείκτου ευσεβείας. Ουδέν επομένως θαυμαστόν, αν τα συναξάρια των αγίων υπελαμβάνοντο ασυγκρίτω τω λόγω ψυχοφελέστερα των απομνημονευμάτων του Ξενοφώντος…»
Κορδάτου, Δημοτικισμός και Λογιωτατισμός, σελ. 53
Η κηδεμονία αυτή του Κλήρου στην εκπαίδευση τον έκαμε ακόμη πιο δυνατό δίπλα στην οικονομική του δύναμη ως φεουδαρχικής τάξης.
Την ανεξαρτησία ο Κλήρος, όπως και οι χριστιανοί φεουδάρχες, την αντιλαμβάνονταν απλώς σαν κατάργηση της Τουρκικής κυριαρχίας και αντικατάστασή της με την πολιτική κυριαρχία των ίδιων απάνου στο λαό.
Εφαντάζονταν ότι μπορούσε να γίνει ένα ελεύθερο χριστιανικό κράτος όμοιο με το Ρωσσικό, όπου οι φεουδάρχες και ο Κλήρος είχαν στα χέρια τους όλη την πολιτική εξουσία.
Για ένα τέτοιο κράτος, οργανωμένο πολιτικά όπως η τσαρική Ρωσσία, επίστευαν οι χριστιανικές φεουδαρχικές τάξεις και μάλιστα πίστευαν ότι τον αγώνα για την ανεξαρτησία τον θέλει και τον υποθάλπει η Ρωσσία.
Η επιρροή του Κλήρου στο λαό ήταν τεράστια, η αμάθεια και η δεισιδαιμονία είχαν καταντήσει πανίσχυρα όπλα στα χέρια του και για ένα ξεσήκωμα του λαού εναντίον των Τούρκων χρειάζονταν απαραίτητα η συμμαχία του Κλήρου.
Η ανάγκη της άμεσης συμμαχίας του Κλήρου με την επαναστατική αστική τάξη που προετοίμαζε τον αγώνα, έγινε αντιληπτή στους αστούς που αποτελούσαν το συνωμοτικό κέντρο της Φιλικής Εταιρείας και στράφηκαν με όλα τα μέσα που διέθεταν για τον προσηλυτισμό του Κλήρου στην επανάσταση.
ΙΙ
Πριν ακόμα εκραγεί η επανάσταση, και ακριβώς την εποχή που γινόντουσαν οι μεγάλες ζυμώσεις, φανερώθηκαν τα πρώτα δείγματα της ταξικής διαφοράς που χώριζαν τη φεουδαρχικά οργανωμένη Εκκλησία με την επαναστατική τάξη που προπαρασκεύαζε τον αγώνα.
Η Φιλική Εταιρεία που ήταν επί κεφαλής της επαναστατικής κίνησης παρ’ όλη την τέχνη που κατέβαλε για να τραβήξει τον Κλήρο στην επανάσταση εύρισκε αντίσταση από σημαντική μερίδα του ανώτερου Κλήρου και προ πάντων κείνους από τους κληρικούς, που είχαν στενές σχέσεις με το Πατριαρχείο.
Το Πατριαρχείο ευθύς εξ αρχής, από τότε δηλαδή που εκδηλώνονται τα πρώτα δείγματα της επαναστατικότητας των αστικών στοιχείων στις χώρες της κυριαρχίας του ετάχθηκε αντιμέτωπο σε κάθε κίνηση.
Πρώτα απ’ όλα επολέμησε την προσπάθεια της δημιουργίας σχολείων με πρόγραμμα φιλελεύθερο και καταδίκασε με αφορισμούς τις προσπάθειες όλων των φιλελεύθερων Κληρικών και λαϊκών για τη μετάφραση της Κ.Δ. σε γλώσσα καταληπτή από το λαό.
Φεουδαρχικά συγκροτημένο όπως ήταν, το ανώτατο αυτό εκκλησιαστικό κέντρο ήταν επόμενο να βλέπει με άσχημο μάτι την επαναστατική προσπάθεια των αστών οι οποίοι παρουσίαζαν με τις πράξεις τους ότι είχαν υποστεί την επίδραση των φιλελεύθερων αρχών της Γαλλικής Επανάστασης.
Οι καταδιώξεις του Κλήρου από τις γαλλικές επαναστατικές κυβερνήσεις και η αφαίρεση των οικονομικών προνομίων του είχε γίνει γνωστή και κάθε ιδέα επανάστασης εχτυπούσε τρομαχτικά στα αυτιά της αυλής του Φαναρίου.
Η μερίδα λοιπόν αυτή, ου διέβλεπε κάπως καθαρώτερα την πιο βαθειά σημασία της επανάστασης και υποπτεύονταν τους πρωτοστατούντες αστούς, ετάχθηκε ευθύς εξ αρχής εναντίον της επαναστατικής προσπάθειας.
Το Πατριαρχείο, μόλις εκδηλώθηκαν φανερά τα σημάδια του κινήματος, έσπευσε να αποκηρύξει επίσημα με αφορισμούς τους επαναστάτες ως συνεργάτες του διαβόλου και έδωκε διαταγή στους κατά τόπους Δεσποτάδες να αντιδράσουν κατά του κινήματος.
Σ’ όλη αυτή την αντεπαναστατική εκστρατεία πρωτοστατούσε ο τότε Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’ ο οποίος αργότερα μετά την έκρηξη του κινήματος κρεμάστηκε από τους Τούρκους.
Ολόκληρη η Ιερά Σύνοδος των Πατριαρχείων με επικεφαλής τον Πατριάρχη έστειλαν αναθεματιστική εγκύκλιο κατά των υποκινητών της επανάστασης, της οποίας παραθέτουμε το περιεχόμενο, γιατί είναι χαρακτηριστική απόδειξη του συνταυτισμού των συμφερόντων του πατριαρχείου και γενικά του ανώτερου Κλήρου και της Τουρκικής κυριαρχίας.
«Γρηγόριος Ελέω Θεού Αρχιεπίσκοπος Κων/πόλεως, Νέας Ρώμης και οικουμενικός Πατριάρχης.
»Οι τω καθ’ ημάς αγιωτάτω πατριαρχικώ και αποστολικώ και Οικουμενικώ θρόνω υποκείμενοι ιερώτατοι μητροπολίται και υπέρτιμοι και θεοφιλέστατοι αρχιεπίσκοποί τε και επίσκοποι… Εις όλους τους ομογενείς μας είναι γνωστά τα Άπειρα ελέη όσα η αέναος της εφ’ ημάς τεταγμένης κραταιάς βασιλείας πηγή εξέχεε εις τον καλόβουλον αυτόν Μιχαήλ (Σούτσον), αυτός όμως φύσει κακόβουλος ών εφάνη τέρας έμπλεον αχαριστίας και συνεφώνησε μετά του Αλεξάνδρου Υψηλάντου, όστις παραλαβών μερικούς ομοίους του βοηθούς ετόλμησεν να έλθη εις Μολδαβίαν και αμφότεροι… εκήρυξαν του Γένους την Ελευθερίαν και με την φωνήν αυτήν εφείλκησαν πολλούς των εκεί κακοήθεις και ανοήτους… Δια να δυνηθώσι τρόπον τινά να ενθαρύνωσι τους ακούοντας μετεχειρίσθησαν και το όνομα της Ρωσσικής Δυνάμεως προβαλλόμενοι ότι και αυτή είναι σύμφωνος με τους στοχασμούς και τα κινήματά των… Ζώντες ανενόχλητοι με τας γυναίκας των και τα τέκνα των με τας περιουσίας των… και κατ’ εξοχήν με τα προνόμια της θρησκείας… αντί λοιπόν “φιλελεύθερων” εφάνηκαν μισελεύθεροι διοργανίζοντες φεύ, οι ασυνείδητοι με τα απονενοημένα κινήματά των, την αγανάκτησιν της ευμενούς κραταιάς βασιλείας… συμβουλεύομεν, παραινούμεν και εντελλόμεθα και παραγγέλομεν… να διακηρύξητε την απάτην των ειρημένων κακοποιών και κακοβούλων ανθρώπων… εν μηνί Μαρτίω 1821. Υπεγράφη συνοδικώς επάνωθε του ιερού θυσιαστηρίου (αγίας τραπέζης) παρά της Ημών Μετριότητος… και πάντων των συναδέλφων Αρχιερέων. Ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’ αποφαίνεται»
(Έπονται αι υπογραφαί δέκα οκτώ αρχιερέων)
Εκτός από την εγκύκλιο αυτή ακολούθησε και αφορισμός εναντίον των φιλικών, τους οποίους χαρακτηριστικά αποκαλεί φιλελεύθερους. Χάριν των αναγνωστών μας που θεωρούν κάπως δύσκολο να χωνέψουν τον αντιθρησκευτικό αγώνα του Προλεταριάτου παραθέτουμε μερικά κομμάτια.
«Με τοιαύτας ραδιουργίας εσχημάτισαν (οι Φιλικοί) ολεθρίαν σκηνήν και οι τούτω συμπράκτορες φιλελεύθεροι… να τους μισήτε και να τους αποστρέφεσθε καθότι και η Εκκλησία τους έχει μεμισημένους και επισωρεύει κατ’ αυτών τας παλαιμνότατας αράς και μέλη σεσηπότα τους έχει εποκεκομένους της καθαράς και υγιαινούσης χριστιανικής ολομελείας… ως εναντίοι των ηθικών και πολιτικών όρων… αφωρισμένοι υπάρχουσι και κατηραμένοι και ασυγχώρητοι και άλυτοι μετά θάνατον και των αιωνίω αναθέματι υπόδικοι και τυμπανιαίοι˙ αι πέτραι, τα ξύλα και ο σίδηρος λυθείσησαν, αυτοί δε μηδαμώς σχωσθείσα η γη καταπίοι αυτούς, ουχ ως τον Δαθάν και Αβειρών αλλά τρόπω δη και παραδόξω, εις θαύμα και παράδειγμα, πατάξαι Κύριος αυτούς τω ψύχει, τω πυρετώ, τη ανεμοφθορία και τη ώχρα˙ γενηθήτω ο ουρανός ο υπέρ την κεφαλήν αυτών χαλκούς και γη η υπό τους πόδας αυτών σιδηρά, κ.λπ.»
Οι αντεπαναστατικές αυτές ενέργειες του Πατριαρχείου προκάλεσαν μια αντίδραση εναντίον της Φιλικής Εταιρείας, η οποία προέρχεται κυρίως από τον ανώτερο Κλήρο.
Τα πράγματα όμως είχαν ωριμάσει και η επανάσταση κυριάρχησε παρά την αντίδρασή τους. Η Τουρκική Διοίκηση επολιτεύτηκε με την πρώτη έκρηξή της πολύ ανοικτά και προσπάθησε με τρομοκρατικά μέτρα να σβύσει το κίνημα˙ ένα από τα πρώτα μέτρα ήταν το κρέμασμα του τόσο φιλότουρκου Πατριάρχη Γρηγορίου.
Αυτή η πράξη που κυρίως προήλθε από τον φανατισμό του τουρκικού όχλου της Κωνσταντινούπολης είχε ως αποτέλεσμα να φοβηθούν ότι θα πάθαιναν το ίδιο όλοι γενικά οι Δεσποτάδες των επαναστατημένων επαρχιών, εάν επικρατούσαν πάλι οι Τούρκοι.
Έτσι η αντίδραση των Δεσποτάδων ελιγόστεψε τόσο ώστε αναγκάστηκαν να ταχθούν με το μέρος των επαναστατών τους οποίους είχαν κάθε λόγο να φοβούνται εάν τους εξερέθιζαν με την αντίδρασή τους, γιατί αυτοί είχαν γίνει κύριοι της κατάστασης.
Επί πλέον η αντιδραστική μερίδα του Κλήρου αντιμετώπισε τον κίνδυνο να χάσει όλα τα προνόμιά της εξ αιτίας της αντίθεσής της με τους Κληρικούς που ήταν δυσαρεστημένοι με τα Πατριαρχεία και υποστήριξαν φανερά την επανάσταση.
Από το φόβο λοιπόν αυτό μεταβλήθηκαν χωρίς να το θέλουν σε συμμάχους της επανάστασης.
(το III και το IV μέρος σε επόμενη ανάρτηση)
- Μέρος Β’
