Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΚΟ ΣΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ

ΤΟ ΜΑΚΡΥ ΧΕΡΙ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

Ο πραγματικός ρόλος των «ΜΚΟ» στη διαχείριση του «προσφυγικού/ μεταναστευτικού ζητήματος», όσο κι αν προσπαθούν η δραστηριότητά τους να πλασάρεται πίσω από ένα «φιλάνθρωπο» και «αλτρουϊστικό» προσωπείο, δύσκολα μπορεί πια να κρύβεται : η κεντρική του στόχευση δεν είναι παρά η απομύζηση των σχετικών κονδυλίων, σε άμεση συνάρτηση με την άνωθεν κοινωνική ανάθεση/ αποστολή που επιτελούν σαν παράπλευρες και πυροσβεστικού χαρακτήρα δράσεις διευκόλυνσης της εκάστοτε κρατικής πολιτικής και εν προκειμένω της υλοποίησης της μνημειώδους βαρβαρότητας συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας για την απώθηση, επαναπροώθηση και στρατοπεδικό εγκλεισμό των προσφύγων και των μεταναστών.

Μπορεί η κυβέρνηση Σύριζα-Ανελ να εκφράζει ενίοτε μια «δυσαρέσκεια» για την δράση κάποιων ΜΚΟ, όμως αυτό δεν την εμποδίζει να τις χρησιμοποιεί και να τις στηρίζει. Μπροστά στα αδιέξοδα που αντιμετωπίζει με την κατασταλτική πολιτική που ασκεί κατά προσφύγων και μεταναστών εξ ονόματος και κατ’ εντολήν της ΕΕ, μπορεί μερικές φορές, πατώντας πάνω και στην γενικευμένη δυσπιστία και εχθρότητα απέναντι στις ΜΚΟ, να καταγγέλλει (επιδερμικά και προσχηματικά πάντα) τον ρόλο κάποιων εξ αυτών, ενώ δεν διστάζει να χρησιμοποιεί τον όρο «ΜΚΟ» αποδίδοντάς τον, με τα όποια αρνητικά και απαξιωτικά του συμπαρομαρτούντα, στην συμπαράσταση αλληλέγγυων(!) προς τους μετανάστες και τους πρόσφυγες απέναντι στον εγκλωβισμό τους, την καταστολή που υφίστανται και τον εγκλεισμό που τους επιφυλάσσεται ως η μόνη, από τους κρατούντες, εναλλακτική. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, συλλαμβάνει, στην Ειδομένη, αλληλέγγυους γιατί δεν ήταν καταγεγραμμένοι σε καμιά από τις αναγνωρισμένες και συνεργαζόμενες με το κράτος ΜΚΟ(!).

Οσα ήλθαν στο φως της δημοσιότητας, μεταξύ πολλών άλλων, και για την ΑΜΚΕ «Ηλιακτίδα» στη Λέσβο (πρόεδρος της οποίας είναι υποψήφια βουλευτής του Σύριζα), έρχονται να επιβεβαιώσουν την έλλειψη της όποιας «διαφάνειας» στη λειτουργία και το ρόλο τους, στο τί αναλαμβάνουν να κάνουν, και πώς, ως δράσεις και στόχους, σε συνάρτηση με τη διαχείριση των κονδυλίων, των χρηματοδοτήσεων και των δωρεών που τους διατίθενται γι’ αυτούς τους στόχους, οι οποίοι συγκροτούνται και διαμορφώνονται αυτοαναφορικά, ανάλογα με τους επιχειρησιακούς σχεδιασμούς της εκάστοτε ΜΚΟ.

Η «αδιαφανής» διαχείριση ήταν ανέκαθεν δομικό στοιχείο της λειτουργίας των ΜΚΟ, ιδιαίτερα σ’ αυτή τη χώρα (αν και όχι μόνο), όπου δεν είχαν ποτέ «ίδιους πόρους». Ενάντια στη λογική (στην πραγματικότητα, του φαντασιακού, στη βάση του οποίου αυτοπαρουσιάζονται) μιας «κοινωνίας των πολιτών», η οποία θα αναλάμβανε κοινωνικές δράσεις, αποτέλεσαν, αντίθετα, συμπράξεις συμφερόντων, που οργανώθηκαν σε συνάρτηση με το κράτος ως παραπληρωματικά του εργαλεία, αναλαμβάνοντας τα κενά που άφηνε η δική του απουσία και βαθμιαία απόσυρση (με την επικράτηση διεθνώς των νεοφιλελεύθερων πολιτικών), όχι για να δώσουν λύσεις, αλλά για να αποκομίσουν κέρδη από την διαχείριση αυτής της απουσίας, από τον όλο και διευρυνόμενο χώρο των ποικίλων μορφών κοινωνικού αποκλεισμού.

Σε αντιδιαστολή με το ιδεολόγημα της πάλαι ποτέ «κοινωνίας των πολιτών», πρόκειται πιο πολύ για μια «κοινωνία των ημετέρων». Και σε αντιδιαστολή, επίσης, με ένα άλλο ιδεολόγημα που τις συνοδεύει, διακρίνοντάς τις σε «καλές» (που δεν «τα τρώνε») και «κακές», το ζήτημα δεν είναι αν θα βρεθεί κάποια «τίμια» μεταξύ αυτών, αλλά η ίδια η ύπαρξή τους, ο κοινωνικός και πολιτικός τους ρόλος, στα πλαίσια της αποδόμησης του όποιου «Κράτους Πρόνοιας» (της παροχής, δηλαδή, δημόσιων και δωρεάν υπηρεσιών, κοινωνικών, υγειονομικών κ.λπ.), ως έκφραση της προϊούσας ιδιωτικοποίησής του – αποτελώντας, οι ΜΚΟ, μιαν από τις μορφές αυτής της ιδιωτικοποίησης. Αλλωστε, και οι πιο «καλές» και «τίμιες» δεν παραλείπουν να έχουν τα δικαιώματα των εργαζόμενων σ’ αυτές ως τα τελευταία στις όποιες προτεραιότητές τους, αφήνοντάς τους, συχνά, απλήρωτους για μήνες.

Από την ίδια την συγκρότησή τους και το ρόλο που τους έχει ανατεθεί να επιτελούν, δεν είναι και δεν ήταν ποτέ «μη κυβερνητικές» οργανώσεις, αλλά χρηματοδοτούνταν πάντα από το κράτος και από κοινοτικά προγράμματα – ήταν, δηλαδή, ανέκαθεν, και είναι, κρατικοδίαιτες, με «κατ’ εξαίρεσιν» την ενίσχυσή τους από κάποιες «δωρεές» (που, σχεδόν ποτέ, δεν γίνονται με «αθώα» κίνητρα).

Το πρόβλημα της «διαφάνειας» και το ρόλου των ΜΚΟ το ζήσαμε (και το ζούμε ακόμη) με τις ΜΚΟ ψυχικής υγείας, για τις οποίες είχαν αποκαλυφθεί και δημοσιευτεί πολλά από διάφορους ελέγχους και, παρά τις λάβρες δηλώσεις των εκάστοτε αρμόδιων υπουργών, δεν υπήρξε ποτέ περαιτέρω έρευνα σε βάθος και η όποια κύρωση.
Πριν δεκαπέντε χρόνια, το χρήμα «έπεφτε» στην πολύπαθη «ψυχιατρική μεταρρύθμιση» (που ποτέ δεν έγινε, εξαιτίας, μεταξύ πολλών άλλων και του ρόλου των ΜΚΟ ψυχικής υγείας). Σήμερα «πέφτει» στη διαχείριση του «προσφυγικού» με τη χρηματοδότηση των ΜΚΟ, που σαν τα κοράκια έχουν μαζευτεί από παντού για ν’ αρμέξουν τα πλουσιοπάροχα διατιθέμενα κονδύλια – και μάλιστα, όπως έχει δηλωθεί, απευθείας από την ΕΕ, χωρίς ούτε καν την τυπική κρατική διαμεσολάβηση.

Χρήμα για παρεμβάσεις στη λογική του ανέκαθεν πυροσβεστικού τους ρόλου. Ενός ρόλου που δεν λειτουργεί στη λογική της απάντησης στο πρόβλημα, αλλά απλώς διευκολύνει την διαχείρισή του από τις κρατικές αρχές, αυτή τη φορά με τις βάρβαρες μορφές του στρατοπεδικού εγκλεισμού, τις επαναπροωθήσεις κ.ο.κ.

Στη βάση του νέου πεδίου για «επιχειρηματική δράση», στη λογική της οποίας αντιμετωπίζουν και το προσφυγικό/ μεταναστευτικό, έχουν καταφθάσει, κυρίως στα νησιά που «υποδέχονται» τους πρόσφυγες, πολλές ΜΚΟ με πολύ «φιλόδοξους» στόχους. Μερικές από αυτές και με διεθνή δράση, με παρεμβάσεις σε πολλές χώρες του λεγόμενου «Τρίτου Κόσμου», όπου υπήρξαν οικονομικές, πολεμικές και φυσικές καταστροφές, απ’ όπου έχουν αποκομίσει (πέρα από κέρδη και) πλούσια εμπειρία από την εκμετάλλευση /αξιοποίηση των πανταχόθεν διατιθέμενων κονδυλίων, επιδιδόμενες σε διάφορες «καινοτόμες δράσεις».

Για παράδειγμα, υπήρχε, ήδη από το περασμένο καλοκαίρι, ανίχνευση του διατιθέμενου σχετικού εδάφους, στη Λέρο, από Ολλανδό, μέλος του European Peoples Party και «απεσταλμένο» διεθνούς δικτύου τεσσάρων εταιρειών με ειδίκευση στην «πράσινη ανάπτυξη» («οικολογικό τσιμέντο» κ.λπ.), που έκανε προτάσεις προς τοπικές, εκκλησιαστικές και άλλες αρχές, για «επαγγελματική κατάρτιση» των προσφύγων και των μεταναστών, που έφταναν από την Τουρκία (και στη λογική ότι, καθ’ οιονδήποτε τρόπο, θα κρατούνταν), σε διάφορες δραστηριότητες στο χώρο των Λεπίδων (του πρώην ψυχιατρείου). Θα καταρτίζονταν σε κατασκευαστικές εργασίες (αναλαμβάνοντας την επισκευή των κατερειπωμένων κτιρίων του ψυχιατρείου), ως νοσηλευτές και ως συντηρητές σκαφών. Θα μάθαιναν την αγγλική γλώσσα και αναλόγως θα έπαιρναν σειρά για άσυλο και εργασία σε κάποια ευρωπαϊκή χώρα (προφανώς, ανάλογα με τη σχετική ζήτηση). Το πρόγραμμα, που είχε ήδη εφαρμοστεί σε άλλες χώρες (Ασίας και Αφρικής), δεν αναφέρει τίποτα για αμοιβή εργασίας (αφού πρόκειται για «κατάρτιση») και, αν και οι τρέχουσες εξελίξεις, προφανώς, δεν το ευόδωσαν, αφού υπήρξαν άλλες προτεραιότητες, ως ιδέα, ως σκεπτικό, δεν έχει φύγει από το προσκήνιο. Αλλωστε, οι συζητήσεις για ΕΟΖ (Ελεύθερη Οικονομική Ζώνη), που γίνονται εδώ και πολύ καιρό, στα πλαίσια της πλήρους ελαστικοποίησης της αγοράς εργασίας και της περαιτέρω συρρίκνωσης των μισθών και των εργασιακών δικαιωμάτων, αυτό προετοιμάζουν: την περίπου απλήρωτη εργασία στρατοπεδικά κρατούμενων και, προοπτικά, όχι μόνο των «ξένων» – με την «καινοτόμο», εν προκειμένω, συνεισφορά κάποιων ΜΚΟ. Όπως ο εν λόγω απεσταλμένος, κάποιες από αυτές τις ΜΚΟ, που αλωνίζουν στα νησιά και αλλού, πατρονάρονται από πολιτικούς, θρησκευτικούς και άλλους σχηματισμούς σε διάφορες χώρες της Ευρώπης.

Δεν είναι τυχαίο ότι, ως ένα άκρως υποκριτικό σερβίρισμα της πρωτοφανούς βαρβαρότητας του ευρωπαϊκού καπιταλισμού κατά των προσφύγων και των μεταναστών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αυτή που επιβάλλει τα μνημόνια και την Ευρώπη-φρούριο, οργάνωσε, στις 11-12 Απρίλη, στις Συρακούσες της Σικελίας, μια «ευρωπαϊκή συνάντηση Κοινωνικής Καινοτομίας για τους πρόσφυγες», με τίτλο «Ένα καλύτερο μέλλον για την Ευρώπη». Με στόχο ν’ αναδείξει «το ρόλο που μπορεί να παίξει η κοινωνική οικονομία και καινοτομία στον τομέα αυτό (στο προσφυγικό), ιδίως προτείνοντας νέες προσεγγίσεις στο πρόβλημα της στέγης, της διατροφής, της εκπαίδευσης, μέσω ανταλλαγής προϊόντων και υπηρεσιών, περιλαμβανομένων και των συνεταιρισμών προσφύγων». Πλούσιο το έδαφος, λοιπόν, για τα όποια άλλοθι για την απομύζηση των κονδυλίων των ευρωπαϊκών προγραμμάτων στο «όνομα του προσφυγικού» – όχι για τους πρόσφυγες, αλλά, αντίθετα, επί της ουσίας, ενάντια στους πρόσφυγες.
Στο χαρακτηριστικό παράδειγμα της ΜΚΟ «Ηλιακτίδα», αυτό που συνέβη, είναι ότι η εν λόγω ΜΚΟ χρηματοδοτήθηκε από την «Solidarity Now» με 45.000 δολάρια για την φιλοξενία, για πέντε (5) μήνες, σε τρία διαμερίσματα, συνολικής δυναμικότητας 20 ατόμων, 106 συνολικά αιτούντων άσυλο προσφύγων – διαμερίσματα που η «Ηλιακτίδα» ήδη είχε και ήδη είχε χρησιμοποιήσει για την φιλοξενία άλλων «ευάλωτων ομάδων» και τα οποία, επομένως, δεν χρειάστηκε να χρηματοδοτηθούν, για τους πρόσφυγες, ούτε για τον εξοπλισμό τους, ούτε για τίποτα άλλο. Τα διαμερίσματα αυτά κόστισαν, δηλαδή, το καθένα, 3000 δολάρια το μήνα, αν και προϋπήρχαν.
Αν το ποσό των 45.000 δολαρίων δαπανήθηκε για τη φιλοξενία, στη διάρκεια των πέντε μηνών, συνολικά 106 προσφύγων, τί να πούμε για την κατάληψη της Νοταρά, ένα αυτοοργανωμένο εγχείρημα που φιλοξενεί καθημερινά 120-135 πρόσφυγες και μετανάστες και στη διάρκεια των 6 μηνών της λειτουργίας του έχει φιλοξενήσει, σε αξιοπρεπείς συνθήκες, συνολικά, πάνω από 3000 άτομα;

Και μάλιστα χωρίς καμιά χρηματοδότηση και χωρίς καμιά δωρεά, αλλά από τη δουλειά και τις τσέπες των (καθόλου πλούσιων) αλληλέγγυων που συμμετέχουν ή συμπαρίστανται στο εγχείρημα; Παρέχοντας σίτιση, ρουχισμό (και όχι μόνο στους διαμένοντες εκεί, αλλά και σε πλήθος άλλους που δεν διαμένουν εκεί), συστηματική, ολοήμερη διερμηνεία, ιατρική κάλυψη, φάρμακα, συνοδεία σε νοσοκομεία, τεχνική και νομική βοήθεια για υποβολή αιτήσεων για άσυλο, μαθήματα εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας, εξατομικευμένη αντιμετώπιση των όποιων ιδιαίτερων προβλημάτων των φιλοξενουμένων, σε μια λογική διάρκειας τέτοιας, όση απαιτεί η καθεμιά ιδιαίτερη ανάγκη και το χωρίς προβλεπτό τέλος «προσφυγικό ζήτημα» στο σύνολό του και σε όλες του τις παραμέτρους.

Αντίθετα, η «Ηλιακτίδα» (όπως, αντίστοιχα, και η κάθε ΜΚΟ που αλωνίζει ανεξέλεγκτα και ως χείρα βοηθείας του συστήματος μέσα σ’ αυτήν την χωρίς προηγούμενο κρίση), μόλις, σύμφωνα με την «ιδιαίτερη, δική της χρήση των κονδυλίων», έκρινε ότι «τέλειωσαν» τα 45.000 δολάρια, έκλεισε και το πρόγραμμα. Ετσι κι αλλιώς, τώρα, όλοι, αφού πρώτα θα κρατούνται πίσω από κάγκελα και συρματοπλέγματα, θα στέλνονται πίσω στην Τουρκία. Το ΝΑΤΟ, η Frontex, τα ΜΑΤ, είναι εκεί. Οι ΜΚΟ, παρά τις όποιες γκρίνιες, θα βρουν νέους τρόπους συνεργασίας και μέσα στα κάγκελα. Αλλωστε, γι’ αυτό υπάρχουν.

Θ. Μεγαλοικονόμου