To παρακάτω κείμενο αποτελεί τη βάση της ομιλίας του Θόδωρου Κουτσουμπού στην εκδήλωση του ΕΕΚ με την ευκαιρία της έκδοσης του βιβλίου του Πιέρ Μπρουέ, Οι Τροτσκιστές στη Σοβιετική Ένωση, εκδόσεις Ένεκεν, μετάφρ. Νίκος Ταμβακλής. Η εκδήλωση έγινε στη Λοκομοτίβα, την Τρίτη 25-10-2022. Μίλησαν, ο υπεύθυνος των εκδόσεων ΕΝΕΚΕΝ Γιώργος Γιαννόπουλος και ο Σάββας Στρούμπος. Μετά τις τρεις εισηγήσεις ακολούθησαν ερωτήσεις και τοποθετήσεις από αρκετούς συμμετέχοντες συντρόφους.
του Θόδωρου Κουτσουμπού
1. Ένα ισχυρό ενδιαφέρον για τις ιδέες του Τρότσκι αποτυπώνεται (ξανά), όπως φαίνεται από τις εκδόσεις βιβλίων του ίδιου του Λέοντα Τρότσκι, αλλά και ευρύτερης φιλολογίας γύρω από το τροτσκιστικό κίνημα, στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο. Το πιο εμβληματικό, βέβαια, είναι το έργο του Λεονάρδο Παδούρα, Ο Άνθρωπος που Αγαπούσε τα Σκυλιά, μπεστ σέλερ όχι μόνο στην πολιτικά και κοινωνικά ηφαιστειακή Λατινική Αμερική (και στην Κούβα!), αλλά και στην Ευρώπη, στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες. Ας αναφέρω, μαζί με τα κλασικά περί φασισμού, που εκδίδονται και επανεκδίδονται συνεχώς, τα πρόσφατα στην Ελλάδα, το 1905 του Λ. Τρότσκι και το έργο που σήμερα συζητάμε, Οι Σοβιετικοί Τροτσκιστές, επίσης τη μπροσούρα με την ανάλυση των Τροτσκιστών φυλακισμένων στο Βερχνεουράλσκ των Ουραλίων για τον φασισμό, ένα από τα ντοκουμέντα που βρέθηκαν κάτω από τις σανίδες του πατώματος των φυλακών του Βερχνεουράλσκ το 2018 και το βιβλίο τής Ελισάβετ Πορέτσκι Οι Δικοί μας, για τον Ίγκνας Ράις, το στέλεχος της GPU που δήλωσε οπαδός της Τέταρτης Διεθνούς και δολοφονήθηκε το 1937 στην Ελβετία…
Ασφαλώς, το φαινόμενο απαιτεί μια ερμηνεία. Δεν είναι τυχαίο, συγκυριακό γεγονός. Είναι ο φρέσκος αέρας της διεθνούς επανάστασης, που “παράγει” (ξανά) η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση, που φέρνει στην επικαιρότητα το έργο και τις ιδέες του Τρότσκι, συνηγέτη, του Λένιν, στην Οκτωβριανή επανάσταση και στην ίδρυση της Τρίτης Κομμουνιστικής Διεθνούς, θεωρητικό της Διαρκούς επανάστασης και ιδρυτή της Τέταρτης Διεθνούς.
Για τις νέες γενιές, για τους επαναστάτες του σήμερα, είναι αναγκαίος ο εφοδιασμός με ιδεολογικά όπλα, στρατηγική, τακτικές ιδέες και -πάνω απ’ όλα- διαλεκτική σκέψη, προκειμένου να έχουν νικηφόρα έκβαση οι επαναστατικές ευκαιρίες που ξεπηδάνε από την φρίκη και τις καταστροφές του ιμπεριαλιστικού καπιταλισμού σε κρίση και παρακμή, με την εξάπλωση της φτώχειας, της ανεργίας, της ακρίβειας και των καταστροφικών πολέμων. Ο Ισαάκ Νεύτωνας συνήθιζε να λέει: “είδα μακριά γιατί στηρίχθηκα σε ώμους γιγάντων”. Οι κοινωνικοί επαναστάτες για να δουν και να πάνε μακριά πρέπει να πατήσουν στο έδαφος της ιστορίας. Το άλμα θα είναι δικό τους. Αλλά θα το κάνουν πάνω στο έδαφος των όρων, των ιδεών και εμπειριών που έχουν συσσωρευτεί από την προγενέστερη ιστορία. Όχι με τη μέθοδο του ιστορικισμού, αλλά ξαναπιάνοντας το κόκκινο νήμα της ιστορικής μνήμης, που κατά τη γνωστή ρήση του Βάλτερ Μπένγιαμιν απειλείται, όπως και οι παραλήπτες της – από τον κομφορμισμό, τη ρεφορμιστική αντίληψη της σοσιαλδημοκρατίας και του σταλινισμού. Και, βέβαια, το πρώτο που πρέπει να ξεκαθαριστεί είναι οι σωροί του ψεύδους και της συκοφαντίας με τα οποία επιχείρησαν να θάψουν, να διαστρεβλώσουν και να συκοφαντήσουν τις επαναστατικές παραδόσεις του Οκτώβρη και της Κομμουνιστικής Διεθνούς, ιδίως των πρώτων χρόνων της εφόδου για την παγκόσμια επανάσταση. Οι κομμουνιστές πρέπει να κοιτάξουν την ιστορία κατάματα και να εμβαθύνουν σε αυτήν χωρίς περιστροφές, αποκρύψεις, παραχαράξεις ή ωραιοποιήσεις. Προκειμένου για την Σοβιετική Ένωση και την ιστορία της, την έφοδο στον ουρανό της κοινωνικής απελευθέρωσης και τη δραματική πτώση, ούτε ο εκλεκτικισμός ούτε οι μισές αλήθειες και ακαδημαϊκές αναθεωρήσεις των μέχρι πρότινος κομματικών θέσφατων, όπως κάνει το ΚΚΕ, επαρκούν. Απαιτείται η αλήθεια ολόκληρη, όχι οι μισοαλήθειες που συνθέτουν τα χειρότερα ψέματα…
2. Στη Σοβιετική Ένωση, στο επαναστατικό κράτος που προέκυψε από τη μεγαλύτερη επανάσταση στην ιστορία, την προλεταριακή σοσιαλιστική επανάσταση του 1917, ορθώθηκε σαν καρκινικός όγκος ένας τρομερός κρατικός Λεβιάθαν – που μόνο η ναζιστική Γερμανία του Χίτλερ τον ξεπερνούσε.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1920 και τη δεκαετία του ‘30 εγκαθιδρύθηκε ένα καθεστώς τρόμου και κρατικής καταπίεσης που δύσκολα βρίσκει το αντίστοιχό του στην ιστορία. Βέβαια, όπως συνέβη και στην πρώτη μεγάλη επανάσταση της νεότερης ιστορίας, τη Μεγάλη Γαλλική επανάσταση με το πέρασμά της στο θερμιδόρ, το διευθυντήριο και το βοναπαρτισμό, ο εκφυλισμός του επαναστατικού σοβιετικού κράτους, πρέπει πρωτίστως να αναζητηθεί στις αντιφάσεις της ίδιας της κοινωνίας κι όχι στα πρόσωπα, που βεβαίως παίζουν τον δικό τους σημαντικό ρόλο στην πορεία της ιστορικής εξέλιξης. Το σοβιετικό κράτος εκφυλίστηκε και πήρε τερατώδη μορφή, με έναν εν πολλοίς αντίστοιχο τρόπο, με τον οποίο εκφυλίστηκε η μεγάλη αστική επανάσταση στα τέλη του 18ου αιώνα. Η πορεία της ιστορίας συχνά δεν ήταν εκείνη που επιθυμούσαν και για την οποία πάλευαν οι εμπνευστές και οργανωτές της επανάστασης. Mιλώντας στο XI συνέδριο του KKP(μπ), στα τέλη του Mάρτη 1922, ο Λένιν περιέγραψε τον μηχανισμό που κάνει το KK να υποκύπτει στη γραφειοκρατία. Eνώ έχει στα χέρια του την πολιτική εξουσία και επίσης όλη η βασική οικονομική δύναμη (μεγάλες επιχειρήσεις, σιδηρόδρομοι κ.λπ.) βρίσκονται στα χέρια του προλεταριακού κράτους, ωστόσο βρίσκονται μπροστά σε ένα «βουνό» γραφειοκρατικής μηχανής. «Aμφιβάλλω πολύ, αν μπορεί κανείς να πει ότι οι κομμουνιστές οδηγούν αυτό το βουνό. Για να πούμε την αλήθεια δεν οδηγούν αυτοί, αλλά οδηγούνται1Λένιν, Άπαντα, τομ. 45, σελ. 95.», θα γράψει.
Ο εκφυλισμός του σοβιετικού κράτους είχε ξεκινήσει ζώντος του Λένιν και είναι γνωστή και καλά καταγραμμένη η τελευταία αγωνιώδης μάχη του Λένιν ενάντια στην ανερχόμενη γραφειοκρατία και τον ίδιο τον Στάλιν προσωπικά, του οποίου την αντικατάσταση από τη θέση του Γενικού Γραμματέα είχε ζητήσει στη Διαθήκη του (Η οποία κρατήθηκε κρυφή μέχρι το 20ό συνέδριο, το 1956. Στο σημείο αυτό, επειδή δεν μπορούμε σε τούτη τη συζήτηση να επεκταθούμε, θα πρότεινα τη μελέτη των τόμων 45 και 54 των Απάντων του Λένιν στα Ελληνικά).
Η Αριστερή Αντιπολίτευση (Μπολσεβίκοι–Λενινιστές), που σχηματίστηκε στην ΕΣΣΔ το 1923, ουσιαστικά είναι η συνέχεια της λενινιστικής πάλης κατά της γραφειοκρατίας. Συνεχίζουν την πάλη για την υπεράσπιση του μονοπώλιου στο εξωτερικό εμπόριο, για το εθνικό ζήτημα και κατά της γραφειοκρατίας – τα κύρια ζητήματα που απασχολούσαν τον Λένιν τα τελευταία χρόνια της ζωής του, μέχρι το θάνατό του τον Γενάρη του 1924. Επεξεργάζονται ένα πρόγραμμα αντιμετώπισης των οικονομικών προβλημάτων, προτείνοντας την εισαγωγή του σχεδιασμού στην οικονομία, με σχεδιασμένη εκβιομηχάνιση και κρατική φροντίδα για εθελοντική ίδρυση και ενίσχυση των κολχόζ στην αγροτική οικονομία. Στο άλλο άκρο του ΚΚΡ(μπ), με τον Μπουχάριν επικεφαλής και την στήριξη του Στάλιν, πρόβαλλαν ως κεντρικό σύνθημα το “κουλάκοι πλουτίστε”, υποθέτοντας ότι έτσι προωθείται ο σοσιαλισμός, “με βήματα χελώνας”. Ο Στάλιν μάλιστα ξεθάβοντας τη “θεωρία του σοσιαλισμού σε μία μόνο χώρα” του Γερμανού σοσιαλδημοκράτη Βόλμαρ, θεωρητικοποιεί την αντίθεση στη θεωρία της διαρκούς και παγκόσμιας επανάστασης του Τρότσκι. Είναι μια συντηρητική πολιτική που μετατρέπει την Τρίτη Κομμουνιστική Διεθνή σε εξάρτημα της γραφειοκρατίας της Μόσχας…
Οι δυσκολίες της ειρήνης, μετά από τρία χρόνια εμφυλίου πολέμου και ιμπεριαλιστικής επέμβασης – που αντιμετωπίστηκαν από τον Κόκκινο Στρατό της επανάστασης, αποδείχθηκαν πιο δύσκολες από την εμπόλεμη περίοδο. Οι συνθήκες της ΝΕΠ, μετά το πέρας του αναγκαστικού “πολεμικού κομμουνισμού”, μια αναγκαστική τακτική υποχώρηση, θα δυναμώσουν τις καπιταλιστικές τάσεις και θα ενισχύσουν την γραφειοκρατία. Το 1923, είναι μια χρονιά τομή καθώς οι προσδοκίες για την παγκόσμια επανάσταση εξανεμίζονται μετά την ήττα της γερμανικής επανάστασης του 1923. Το μπλοκάρισμα της παγκόσμιας επανάστασης, που λίγο αργότερα, λόγω των λαθών της Κομιντέρν, ενισχύεται με τις ήττες της Κινέζικης επανάστασης και της γενικής απεργίας στην Αγγλία, θα ενισχύσουν περαιτέρω τις τάσεις γραφειοκρατισμού.
Σε αυτές τις εσωτερικές και διεθνείς συνθήκες, «η μολυβένια ουρά της γραφειοκρατίας αποδείχθηκε βαρύτερη από το κεφάλι της επανάστασης2Λέον Τρότσκι, Προδομένη Επανάσταση, σελ. 83, εκδόσεις Αλλαγή.», όπως έγραψε αργότερα ο Τρότσκι για να εξηγήσει την ανάπτυξη του σοβιετικού θερμιδόρ.
3. Το θερμιδόρ, η εσωτερική αντίδραση στην επανάσταση, μετά το 1924 επιταχύνεται και το 1927 αρχίζουν μαζικές διαγραφές μελών της Αριστερής Αντιπολίτευσης από το κόμμα και παράνομες, αναιτιολόγητες, χωρίς δίκη συλλήψεις μελών του μπολσεβίκικου κόμματος. Ο Τρότσκι εκτοπίζεται τον Ιανουάριο του 1928 στην Άλμα Άτα του Καζακστάν και την επόμενη χρονιά (1929) εξορίζεται στην Τουρκία, στο νησάκι Πρίγκηπος του Μαρμαρά. Η ήττα του προλεταριάτου στη Γερμανία, με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, θα επιταχύνει την πορεία του γραφειοκρατικού εκφυλισμού του κόμματος και του κρατικού μηχανισμού. Η αριστερίστικη στροφή της 3ης περιόδου με την βίαιη κολλεκτιβοποίηση/αποκουλακοποίηση και την ξέφρενη εκβιομηχάνιση, συμπληρωνόταν με την πολιτική της Κομιντέρν στο εξωτερικό. Αντί για την πάλη κατά του ανερχόμενου ναζισμού, αγνοούσαν όλες τις προειδοποιήσεις του Τρότσκι και με την θεωρία του σοσιαλφασισμού (την ταύτιση της σοσιαλδημοκρατίας με το φασισμό ως “δίδυμα αδέλφια”!) άφησαν ελεύθερο το πεδίο στο Χίτλερ και το ναζιστικό του κόμμα να κυριαρχήσουν. Ήταν μια επονείδιστη ιστορική ήττα κι όμως τόσο η ηγεσία του KPD όσο και η Κομιντέρν θεώρησαν ότι όλα ήταν καλώς γινομένα. Μάλιστα, ακόμη και μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία περίμεναν ότι η πολιτική του θα χρεοκοπήσει και… μετά τον Χίτλερ θα ρθει η σειρά του Τέλμαν, ηγέτη του γερμανικού ΚΚ.
Στο εσωτερικό της ΕΣΣΔ θα εξαπολυθεί ένα κυνηγητό αριστερών κομμουνιστών. Χιλιάδες θα είναι οι εκτοπισμένοι, εξόριστοι, φυλακισμένοι. Σε τουλάχιστον 8.000 υπολογίζει η Ναταλία Σέντοβα (στο βιβλίο Λέων Τρότσκι που υπαγορεύει/συγγράφει με τον Βίκτωρα Σερζ), τον αριθμό των συλληφθέντων, εκτοπισμένων και φυλακισμένων μελών. Σε 8.000 υπολογίζει και ο Ντόυτσερ τα φυλακισμένα μέλη της Αριστερής Αντιπολίτευσης το 1929.
Στο βιβλίο του, ο Μπρουέ στις 100 πρώτες σελίδες δίνει μια συνοπτική παρουσίαση των διωγμών της Αριστερής Αντιπολίτευσης, αλλά και της ηρωικής τους αντίστασης, μέχρι την αιματηρή καταστολή των περιβόητων Δικών της Μόσχας. Το δεύτερο μέρος του βιβλίου περιλαμβάνει πολιτικές δηλώσεις των φυλακισμένων ηγετικών στελεχών της Αριστερής Αντιπολίτευσης προς την ηγεσία του ΚΚ της ΕΣΣΔ. Το τρίτο και το τέταρτο μέρος είναι συγκλονιστικά κείμενα μέσα από τις φυλακές κρατουμένων αγωνιστών, που επινοώντας διάφορους τρόπους συχνά βγάζουν στο εξωτερικό μηνύματα, πληροφορίες και τις απόψεις τους. Πολλά από αυτά, ή μέρος τους δημοσιεύονταν στο Biulletin Oppositsii , το Δελτίο της Αριστερής Αντιπολίτευσης που κυκλοφορούσε στα ρωσικά με τη φροντίδα του Λέον Σεντόφ.
Η κατάσταση στις φυλακές συνοψίζεται κατά κάποιον τρόπο στην Πολιτική Δήλωση της Ομάδας Εκτοπισμένων του Κανσκ προς το Προεδρείο του 16ου Συνέδριου του ΚΚΣΕ, τον Ιούλιο του 1930:
Ενάντια στην Αντιπολίτευση έχουν εξαπολυθεί οι πιο τερατώδεις και παράλογες κατηγορίες χωρίς να αποδεικνύονται. Η υποτιθέμενη “ιδεολογική” πάλη ενάντια στην Αντιπολίτευση δεν σηκώθηκε ποτέ πιο πάνω από το επίπεδο των δόλιων πρακτικών και τώρα έχει καταλήξει σε μια δίωξη χωρίς προηγούμενο. Η δίωξη αυτή διεγείρει μια άγρια καταστολή που έχει χάσει κάθε ίχνος νομιμότητας και αποβλέπει στην εκκαθάριση της Αντιπολίτευσης χωρίς να διστάζει ακόμη και μπροστά στον φυσικό αφανισμό των στελεχών.
σελ. 251-52.
Έχοντας επίγνωση των ευθυνών της μπροστά στο κόμμα και την εργατική τάξη, η ομάδα των μπ.λ. [Μπολσεβίκων–Λενινιστών] του Κανσκ, εφιστά την προσοχή του συνεδρίου:
1) Mέσα στις παλιές φυλακές που χρησίμευσαν στον τσαρισμό για να φυλακίζει τους επαναστάτες αργοπεθαίνουν σήμερα οι μπολσεβίκοι–λενινιστές. Στην αρχή είχε επιλεγεί ως σημείο συγκέντρωσης για την απομόνωση της λενινιστικής πτέρυγας του κόμματος, η κεντρική φυλακή του Τομπόλσκ, καθώς όμως υπερπληρώθηκε πέρα από κάθε μέτρο, πρόσθεσαν στο σύστημα απομόνωσης των μπολσεβίκων τη φυλακή του Βερχνεουράλσκ, που είναι απολύτως απαράδεκτη για διαμονή πολιτικών κρατουμένων. Σήμερα οι αντιπολιτευόμενοι έχουν κατανεμηθεί σε όλες τις φυλακές όλων των περιοχών της ΕΣΣΔ. Μόνο μέσα στην απομόνωση του Βερχνεουράλσκ υπάρχουν περισσότεροι από 150 άνθρωποι. Μεγάλος αριθμός μπολσεβίκων εκτίουν την κανονική ποινή τους στη φυλακή του Τσελιαμπίνσκ, που άλλοτε δεν υπήρχαν παρά μόνο δραπέτες και υπότροποι. Στο Τομσκ, στις απομονώσεις του Βιάτκα, του Σουζντάλ και του Σβερντλόβσκ βρίσκονται επίσης μπολσεβίκοι–λενινιστές. Τέλος, εδώ και κάποιο καιρό, αντιπολιτευόμενοι έχουν αποσταλεί στην κεντρική φυλακή του Αλεξαντρόφσκ, στην απομόνωση των Ουραλίων, δηλαδή σε φυλακές που προορίζονται μόνο για εγκληματίες και όπου δεν υπάρχει ένα ιδιαίτερο καθεστώς για τους πολιτικούς. Η διάρκεια των ποινών φυλάκισης όλων των συντρόφων καθορίζεται αυθαίρετα, με τον κανόνα να είναι στα τρία χρόνια, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις ανεβαίνει στα πέντε με έξι χρόνια. Μέσα στις πολιτικές απομονώσεις επικρατεί το παλαιό καθεστώς που επιτρέπει στη διοίκηση να αυθαιρετεί. Γνωρίζουμε περιπτώσεις κατά τις οποίες δηλώσεις ή καταγγελίες απευθυνόμενες στην ΚΕΕ [Κεντρική Εξελεγκτική Επιτροπή] και στην GPU επιστράφηκαν και δεν παραδόθηκαν στους παραλήπτες τους ή ακόμη επιστράφηκαν με σβησμένη τη διεύθυνση της ΚΕΕ (Ουράλσκ). Πολύ συχνά οι κρατούμενοι δέχονται χτυπήματα (V.O., Σβερντλόβσκ) ή τους καταβρέχουν με παγωμένο νερό (V.O.). Τους απειλούν με τυφεκισμό, κάτι που ευτυχώς δεν έχει συμβεί, χάρις στην επαναστατική συνείδηση των κόκκινων στρατιωτών (Τομπλόσκ). Αρνούνται την παροχή ιατρικής βοήθειας σε βαριά άρρωστους (Τομσκ, V.O., Ουράλσκ, κ.λπ.). Φυλακίζονται σε συνθήκες που τους καταδικάζουν σε φυσική εξόντωση (π.χ. στο V.O. που ο φυλακισμένος δεν έχει περισσότερο χώρο απ’ ό,τι μέσα σε ένα τάφο). Γίνονται διαρκείς έρευνες αποκλειστικά στις διαμονές των μπολσεβίκων–λενινιστών, που μέχρι να φθάσουν οι σύντροφοί μας στην απομόνωση (Σουζντάλ) διεξάγονταν ενάντια στους μενσεβίκους, τους σοσιαλεπαναστάτες και τους λευκοφρουρούς.
4. Μελετώντας τα κείμενα των φυλακισμένων σοβιετικών τροτσκιστών, απλών μελών και στελεχών, όχι του Τρότσκι ή του Ρακόφσκι, μπορεί κανείς να αντιληφθεί το ποιόν των ανθρώπων. Τα κείμενα δεν γράφονται σε συνθήκες γραφείου˙ γράφονται σε συνθήκες καταπίεσης, απομόνωσης, βασανιστηρίων. Και μελετώντας τα μπορεί κανείς να αντιληφθεί ότι οι συντάκτες τους, ήταν κομμουνιστές μαχητές της πρώτης γραμμής – οι περισσότεροι είχαν παλέψει για τη νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης και του Κόκκινου Στρατού στον εμφύλιο και την ιμπεριαλιστική επέμβαση. Μέσα στις φυλακές της σταλινικής γραφειοκρατίας αντιμετώπιζαν τη βία των ανθρωποφυλάκων, (πολλοί από τους οποίους ήταν παλιοί “λευκοί” – αντιδραστικοί), την πείνα, τους ξυλοδαρμούς, την παγωνιά… και όταν η ποινή τους έληγε, ερχόταν η διοικητική ανανέωση της φυλάκισης χωρίς καμιά νέα κατηγορία… Αργότερα, στα χρόνια του μεγάλου τρόμου, θα δολοφονούνται με μια σφαίρα στον κρόταφο ή στο εκτελεστικό απόσπασμα.
Η πρώτη αιματηρή αντιμετώπιση υποστηρικτή της Αριστερής Αντιπολίτευσης ήταν η δολοφονία του Γιάκοβ Μπλούμκιν το 1929. Ο Μπλούμκιν, πρώην σοσιαλεπαναστάτης μαχητής που δολοφόνησε τον πρεσβευτή της Γερμανίας και άλλους δύο Γερμανούς αξιωματούχους μέσα στην πρεσβεία τους στη Μόσχα, το 1918, συνελήφθη και ύστερα από μια ολονύκτια συζήτηση με τον Τρότσκι πέρασε με το μέρος των μπολσεβίκων. Καταδικάστηκε σε θάνατο, όμως η ποινή δεν εκτελέστηκε και τον Μάιο του 1919 του δόθηκε χάρη από την Πανρωσική Κεντρική Εκτελεστική Επιτροπή. Αναδείχθηκε σε επαναστατικό στέλεχος και μέλος της Τσεκά υπό τον Τζερτζίνσκι, πήρε μέρος σε πολλές επικίνδυνες αποστολές στο εσωτερικό της ΕΣΣΔ και στο εξωτερικό, οργάνωσε επαναστάσεις σε διάφορες ασιατικές χώρες και εθεωρείτο ήρωας της σοσιαλιστικής επανάστασης. Ήταν όμως φίλος του Λέον Τρότσκι και μαχητής της παγκόσμιας επανάστασης. Γι’ αυτό τον εκτέλεσαν με εντολή του Γιάκοντα και του Στάλιν το 1929. Στα γράμματα των φυλακισμένων τροτσκιστών συχνά αναφέρεται το όνομα του Μπλούμκιν. Μια αιμάτινη γραμμή άρχιζε να χωρίζει τους κομμουνιστές μπολσεβίκους–λενινιστές της Αριστερής Αντιπολίτευσης από την γραφειοκρατική ομάδα του Στάλιν που ηγείτο του ΚΚ Σοβιετικής Ένωσης.
Την ίδια εποχή εντείνεται η καταστολή και οι φυλακίσεις των μελών της Αριστερής Αντιπολίτευσης που μέσα από τις φυλακές δίνουν σκληρές μάχες. Συχνά, ο μόνος τρόπος αντίστασης που τους απομένει είναι η απεργία πείνας και τότε αντιμετώπιζαν τον “σωφρονισμό” με μάνικες παγωμένου νερού μέσα στο καταχείμωνο με θερμοκρασία δεκάδες βαθμούς κάτω από το μηδέν. Αντιγράφουμε από τον Μπρουέ:
«Όμως το μεγαλύτερο μέρος του στρατού της Αντιπολίτευσης, οι εκτοπισμένοι, ο πραγματικός αριθμός των οποίων ανέρχεται σε 8.000 το 1933, είχε πολύ λίγα μέσα δράσης για αυτό που ήταν ο κύριος στόχος τους, η βελτίωση των συνθηκών κράτησης. Οι εκτοπισμένοι και οι φυλακισμένοι τιμούν πάντα με εκδηλώσεις δύο ημερομηνίες, την 1η Μάη και την 7η του Νοέμβρη, τραγουδώντας τη Διεθνή παρά την απαγόρευση και ανεμίζοντας κόκκινα πανιά σαν σημαίες. Αυτές οι εκδηλώσεις τούς κοστίζουν γενικά πολύ ακριβά: συλλήψεις εκτοπισμένων, όπως για παράδειγμα αυτών στο Ρουμπτσόβσκ το 1930, και σοβαρές κυρώσεις στους απομονωμένους, ειδική απομόνωση, μπουντρούμι, παρατάσεις ποινών. Όμως όταν το καθεστώς της κράτησης γίνεται ανυπόφορο, δεν απομένει άλλη επιλογή από αυτή της απόγνωσης: η απεργία πείνας. Η πρώτη εκδηλώθηκε ήδη τους πρώτους μήνες του 1928 στη φυλακή του Τομσκ. Η δεύτερη έλαβε χώρα στο σωφρονιστήριο του Τομπόλσκ όπου επικρατούσε βάρβαρο καθεστώς. Το 1930 μέσα στο απομονωτήριο με τους υπεράριθμους κρατούμενους -περισσότεροι από 450 φυλακισμένοι την εποχή του Βερχνεουράλσκ- ο διευθυντής της φυλακής Μπιζιούκοφ αλυσόδενε γυμνούς τους κρατούμενους απεργούς πείνας και τους κατάβρεχε με παγωμένο νερό στη μέση του χειμώνα για να τους αναγκάσει να παραδοθούν», (σελ. 69).
Στις σελίδες του βιβλίου αναφέρονται κι άλλες απεργίες πείνας, επίσης στο Βερχνεουράλσκ, μετά τον τραυματισμό κρατουμένου από πυροβολισμό δεσμοφύλακα. «Οι 176 κομμουνιστές όλων των τάσεων συμμετείχαν στην απεργία και είχαν την υποστήριξη των αναρχικών. Απαιτούσαν κυρώσεις στους υπεύθυνους, την αλλαγή του διευθυντή, εγγυήσεις για το μέλλον, την απελευθέρωση και τη νοσοκομειακή περίθαλψη του τραυματία, την αναπροσαρμογή του κανονισμού και τη βελτίωση της καθημερινότητας».
Στην εισαγωγή του, ο Μπρουέ προσθέτει τη μαρτυρία της Μαρίας Γιόφε, συζύγου τού επαναστάτη Άντολφ Γιόφε, που αυτοκτόνησε το 1927 διαμαρτυρόμενος για τις γραφειοκρατικές πιέσεις. Η Μαρία Γιόφε, όπως σχεδόν όλοι οι φυλακισμένοι μπολσεβίκοι–λενινιστές, μεταφέρθηκε το 1936 στη Βορκούτα, στο “κάτεργο πέρα από τον πολικό κύκλο”, και είναι από τους/τις λίγες που επιβίωσαν. Μια απεργία πείνας στο τέλος Οκτώβρη του 1936 διήρκεσε 136 ημέρες. Χρησιμοποιήθηκαν όλα τα μέσα για να τη σπάσουν: σίτιση δια της βίας, διακοπή της θέρμανσης σε θερμοκρασίες της τάξης του -50 βαθμών Κελσίου. Οι απεργοί άντεξαν και γύρω στις αρχές του Μάρτη του 1937 οι τοπικές αρχές δέχθηκαν εντολή από τη Μόσχα να ικανοποιηθούν όλα τα αιτήματα. Βέβαια, μετά από μερικούς μήνες η καταστολή ξανάρχισε. Τους ελάττωσαν τη μερίδα του ψωμιού, ενθάρρυναν βιαιότητες κρατουμένων του “κοινού ποινικού δικαίου” και μετά τους τροτσκιστές και αυτούς που τους ακολούθησαν τους συγκέντρωσαν σε ένα παλιό κεραμοποιείο στη Βορκούτα, τριγυρισμένο με συρματοπλέγματα και φρουρούμενο μέρα νύχτα. Ένα πρωινό του Μαρτίου 1938, 35 μπολσεβίκοι–λενινιστές, άνδρες και γυναίκες, οδηγήθηκαν μέσα στην τούντρα, στοιχήθηκαν μπροστά σε λάκκους που είχαν σκαφτεί και εκτελέστηκαν επί τόπου με πολυβολισμό. Οι εκτελέσεις συνεχίστηκαν για περισσότερο από δύο μήνες με τον ίδιο τρόπο.
Οι τρομακτικές συνθήκες κράτησης ανάγκασαν πολλούς να συνθηκολογήσουν. Η μεγαλύτερη πίεση πάνω τους, πάντως, ασκήθηκε από τη σύγχυση και συνθηκολόγηση μιας σειράς ηγετών, που στην (βίαιη) κολλεκτιβοποίηση και στην (ξέφρενη) εκβιομηχάνιση της “τρίτης περιόδου” είδαν ιδέες της Αντιπολίτευσης, έστω και με άλλη μορφή, να εφαρμόζονται από την “κεντριστική” ομάδα του Στάλιν. Τελευταίος στη λίστα των συνθηκολογημένων ο Κρίστιαν Ρακόφσκι, το 1934, βαριά άρρωστος, αλλά και πολύ ανήσυχος από τις συνέπειες της επικράτησης του ναζισμού. Κανείς τους όμως δεν θα γλυτώσει στην επόμενη φάση του τρόμου, στις διαβόητες Δίκες της Μόσχας το 1936–38. Οι εκτελέσεις θα συνεχιστούν έως το 1941. Όλοι οι ηγέτες της Οκτωβριανής επανάστασης και του Κόκκινου στρατού, όλα τα στελέχη που προήδρευσαν στα 4 πρώτα συνέδρια της Κομιντέρν θα εκτελεστούν σαν προδότες. Ο Τρότσκι θα δολοφονηθεί στις 20 Αυγούστου 1940, αφού επανειλημμένες απόπειρες εναντίον του δεν είχαν επιτυχία.
5. Επαναστατική αξιοπρέπεια και θεωρία
Η πλειοψηφία των φυλακισμένων δεν λύγισε.
«Και μου παρουσίασαν», γράφει ο φυλακισμένος Ν. Ι. Μεκλέρ στις 27 Οκτωβρίου 1929 στον Λέον Σεντόφ, γιο του Τρότσκι και “ψυχή” του Δελτίου της Αντιπολίτευσης, «να υπογράψω μια δεσμευτική δήλωση. Πότε θα τελειώσει αυτή η αυθαιρεσία; Μπορούν να μας συμπεριφέρονται σαν να είμαστε σκυλιά, σαν να είμαστε δούλοι ή να μας κλείνουν στα πέτρινα κλουβιά των απομονώσεων. Είμαι φοβερά κουρασμένος από το να με πετάνε από τις αποικίες της εξορίας στις απομονώσεις, αλλά δεν θα αφήσω να ποδοπατήσουν την επαναστατική μου αξιοπρέπεια».
Ο Μεκλέρ δεν είναι ο μόνος. Η επαναστατική αξιοπρέπεια φαίνεται σε κάθε γραμμή των γραμμάτων και μηνυμάτων.
Επίσης φαίνονται οι θεωρητικές αναζητήσεις, ομαδικές και ατομικές που οι επαναστατικές ομάδες οργανώνουν στις φυλακές και στους τόπους εξορίας. «Μας απασχολούν λίγο οι υλικές συνθήκες. Τα τρόφιμα σπανίζουν και είναι εξαιρετικά ακριβά. Ξεκίνησα τη μελέτη της Λογικής του Χέγκελ», γράφει ο Μπορίς Ν. Βιαζνικόβτσεφ στον Σεντόφ τον Οκτώβριο του 1929.
Στο κεραμοποιείο της Βορκούτα, οι φυλακισμένοι δεν μπορούσαν να έχουν γραπτή/χειρόγραφη εφημερίδα. Είχαν όμως προφορική εφημερίδα, την Πράβδα πίσω από τα κάγκελα!
Ένας παλιός κρατούμενος, εξιστορεί την πρώτη εκτέλεση το 1938 στο κεραμοποιείο της Βορκούτα της οποίας υπήρξε μάρτυρας. Θυμάται για τη ζωή μέσα στο παράπηγμα:
σελ. 93.
“Είχαμε μια προφορική εφημερίδα, την Πράβδα πίσω από τα κάγκελα, κάναμε μικρές ομάδες, κύκλους όπου υπήρχαν πολλοί άνθρωποι διανοούμενοι και καλλιεργημένοι. Κάθε τόσο δημοσίευαν ένα σατιρικό φύλλο. Ο Βίλκα, ο εκπρόσωπος του θαλάμου μας, ήταν δημοσιογράφος, κάποιοι σχεδίαζαν παραστάσεις στον τοίχο. Γελούσαμε ακόμη. Υπήρχαν πολλοί νέοι”.
Η Μαρία Γιόφε εξιστορεί:
Το κεραμοποιείο είχε συγκεντρώσει κάτω από την ερειπωμένη στέγη του τη δημιουργική αφρόκρεμα του στρατοπέδου: γενναίους ανθρώπους με θαρραλέο πνεύμα. Με την κατάρτιση και τα επιχειρήματά τους, με την ικανότητά τους να δίνουν λογικές απαντήσεις, μερικές φορές προφητικές, έφεραν έναν δυναμισμό ζωής μέσα στην αφόρητη στατική ύπαρξη αυτού του απίστευτα παγωμένου και γεμάτου αρρώστους θαλάμου […] Η καυστικότητα του σαρκασμού τους αποκάλυπτε την αλήθεια μιας φαινομενικά ακατανόητης πραγματικότητας […] Μια μέρα, μοίρασαν από μια μερίδα καπνού. “Ετοιμαστείτε για μια μεταγωγή”. Ήταν σαν να έγινε μια ένεση με ελιξίριο ζωής […] Ξεχύθηκαν εκείνη την ημέρα καλωσορίζοντας τον καθαρό αέρα, τον κατάλευκο δρόμο, και ίσως μια καινούργια ζωή. Ετοίμασαν βιαστικά τα πράγματά τους: ήταν άνθρωποι που ήξεραν να γελούν και να αστειεύονται […] Σε λιγότερο από μία ώρα αργότερα, το πρώτο σώμα έπεφτε σαν κορμός που του έκοψαν τις ρίζες. Μετά απ’ αυτόν, ολόκληρη η σειρά των ανδρών και των γυναικών σαν ένα χαλαρό σχοινί, μια άμορφη μάζα, αιωρήθηκε και έπεσε ανακατωμένη στο βάθος της εκσκαφής. Και το βάρος των πτωμάτων αυτών που τους ακολούθησαν τους σκέπασαν.
σελ. 94.
Αυτοί που σκέφτονται αυθεντικά αποτελούν πάντοτε μειοψηφία. Από αυτούς πρέπει πρώτα-πρώτα να απαλλαγούμε: Ένα! Δύο! Πυρ! Όρθιοι δίπλα στους τάφους τους τραγουδούσαν “Άνεμοι θύελλες γύρω μας πνέουν”… Τα λόγια του τραγουδιού ανακατεύονταν με τις εκρήξεις.
Ο Κασκεντίν [ο άνθρωπος του Στάλιν που είχε επιφορτιστεί να φέρει σε πέρας την “τελική λύση” του προβλήματος της Αριστερής Αντιπολίτευσης] στέκονταν στο πλάι και έδινε το σύνθημα στους πολυβολητές. Οι ριπές των πολυβόλων θέριζαν τα πάντα, τα τραγούδια, τα πνεύματα, τις ζωές. Ποδοπατούσαν υπάρξεις που οι σελίδες της ζωής τους δεν είχαν τελειώσει. Πόσα θα είχαν να δώσουν στην επανάσταση, στον λαό, στη ζωή; Αλλά δεν υπήρχαν πλέον. Οριστικά και χωρίς επιστροφή.
Μέσα από τα ντοκουμέντα των φυλακισμένων τροτσκιστών, των Μπολσεβίκων–Λενινιστών, εκφράζεται ένα βαθύ θεωρητικό περιεχόμενο, μια μαρξιστική ανάλυση και προοπτική και ένα εναλλακτικό πρόγραμμα για την ΕΣΣΔ και την Τρίτη Διεθνή. Εξαιρετική είναι η θεωρητική ανάλυση των φυλακισμένων τροτσκιστών του Βερχνεουράλσκ για τον φασισμό, που τις αγνοούσε ο Πιερ Μπρουέ όταν έγραφε το βιβλίο και ήλθαν στο φως το 2018, σε εργασίες που γίνονταν στο πάτωμα μιας πτέρυγας της φυλακής. Είναι μια ανάλυση που γράφθηκε λίγες εβδομάδες μετά τον διορισμό του Χίτλερ ως καγκελάριου που σε πολλά σημεία συμπίπτει με την ανάλυση του Τρότσκι – και σε πλήρη αντίθεση με την καταστροφική γραμμή της Κομιντέρν και του Στάλιν που οδήγησε στην χωρίς αντίσταση επιβολή της ναζιστικής δικτατορίας3Βλ. Οι φυλακισμένοι Τροτσκιστές για το Φασισμό..
Παρά τις συγχύσεις και αντιπαραθέσεις, που πάντα οξύνονται σε συνθήκες φυλάκισης, οι θέσεις των φυλακισμένων τροτσκιστών συμπίπτουν με τις αντίστοιχες του Τρότσκι. Η υπεράσπιση της ΕΣΣΔ είναι γι’ αυτούς επαναστατικό καθήκον, μη ταυτίζοντας το κράτος της επανάστασης με το πολιτικό καταπιεστικό καθεστώς του σταλινικού γραφειοκρατισμού.
6. Πώς κράτησαν αυτοί οι επαναστάτες;
Λαθροχειρικά, ο ιστορικός αναθεωρητισμός επιχειρεί να παρουσιάσει το κράτος ζόφου του Στάλιν, ως γνήσιο καρπό της σοσιαλιστικής επανάστασης και του μπολσεβικισμού, και τον σταλινισμό ως συνέχεια του λενινισμού ή και του μαρξισμού, γενικότερα. Τα ιστορικά στοιχεία δείχνουν ότι η αριστερή πτέρυγα του μπολσεβίκικου κόμματος δεν πρόδωσε τις ιδέες με τις οποίες έκαναν την έφοδο στον ουρανό τον Οκτώβρη του 1917. Οι μπολσεβίκοι–λενινιστές, οι σύντροφοι του Τρότσκι, αντιστάθηκαν, πάλεψαν, θυσίασαν τις ζωές τους, για να υπερασπίσουν την απελευθέρωση του προλεταριάτου, τη σοσιαλιστική επανάσταση και τον κομμουνισμό.
Τι ήταν αυτό που τους κράτησε στον αγώνα και δεν λύγισαν, ακόμη και όταν τους βασάνιζαν και τους πολυβολούσαν;
Πρώτα πρώτα κράτησαν και δεν λύγισαν γιατί αποτελούσαν τον ανθό της Οκτωβριανής επανάστασης και του Κόκκινου στρατού, ήταν επαναστάτες κομμουνιστές, αγωνιστές της απελευθέρωσης του προλεταριάτου, υπερασπιστές της νεαρής σοβιετικής δημοκρατίας από την λευκή αντεπανάσταση και την ιμπεριαλιστική εισβολή. Θεωρούσαν και το αποδείκνυαν με τις πράξεις και τις θεωρητικές τους αναλύσεις ότι αποτελούν την ιστορική, οργανική συνέχεια του μπολσεβικισμού. Αυτοί ήταν οι γνήσιοι συνεχιστές του λενινισμού και του μπολσεβικισμού, με ηγέτη τον Λέον Τρότσκι, και όχι οι σταλινικοί γραφειοκράτες του “σοσιαλισμού σε μια μόνο χώρα” – όργανα και εκπρόσωποι του σοβιετικού θερμιδόρ και του βοναπαρτισμού. Ο Πιέρ Μπρουέ παραθέτει ένα γνωστό απόσπασμα του αρχηγού της Κόκκινης Ορχήστρας, του μεγαλύτερου κατασκοπευτικού δικτύου του Κόκκινου Στρατού στη Δυτική Ευρώπη, Λέοπολντ Τρέπερ:
Οι τροτσκιστές έχουν το δικαίωμα να κατηγορούν αυτούς που ούρλιαζαν μαζί με τους λύκους. Aς μην ξεχνούν όμως κάθε φορά ότι απέναντί μας έχουν το τεράστιο πλεονέκτημα να διαθέτουν ένα συνεκτικό πολιτικό σύστημα ικανό να αντικαταστήσει τον σταλινισμό και στο οποίο μπορούσαν να στηριχθούν μέσα στη βαθιά αγωνία της προδομένης επανάστασης. Αυτοί δεν “ομολόγησαν” γιατί γνώριζαν ότι η ομολογία τους δεν εξυπηρετούσε ούτε το κόμμα ούτε το σοσιαλισμό.
Λέοπολντ Τρέπερ, Το Μεγάλο Παιχνίδι.
Ή, όπως το περιγράφει σε ένα Γράμμα από τη Μόσχα προς το Biulletin Oppositsii (Φεβρουάριος 1933) ο αριστερός αντιπολιτευόμενος με το ψευδώνυμο Σβόι (Τ.Τ.), «Οι Αριστεροί [Αντιπολιτευόμενοι] έχουν πρόγραμμα, πραγματικούς μαχητές, χαρακτήρες και ηγέτες» (σελ. 475).
Αξίζει η τιμή σε αυτούς τους μαχητές του κομμουνισμού που αντιστάθηκαν στον γραφειοκρατικό εκφυλισμό της επανάστασης, που έδωσαν τη ζωή τους για να παραδώσουν στις επόμενες γενιές ακηλίδωτη τη σημαία του μαρξισμού και του μπολσεβικισμού. Και αιώνιο ανάθεμα στους κίβδηλους, πλαστογράφους του κομμουνισμού, τους απάνθρωπους θύτες του σταλινισμού και στους αρχηγούς τους. Ο Στάλιν θα μείνει στην ιστορία σαν ο νεκροθάφτης της επανάστασης και μια από τις πιο απαίσιες μορφές της παγκόσμιας ιστορίας.
Αυτή την επαναστατική παράδοση συνεχίζουμε σήμερα εμείς, οι διεθνιστές κομμουνιστές–τροτσκιστές – συνεχιστές του έργου του Λένιν, του Τρότσκι και των Μπολσεβίκων–Λενινιστών των φυλακών του Βερχνεουράλσκ, της Κολυμά και της Βορκούτα. Και είμαστε περήφανοι που είμαστε συνεχιστές αυτής της επαναστατικής κομμουνιστικής παράδοσης.
Υποσημειώσεις
