Στην Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (BIS) τα απολογιστικά στοιχεία των τελευταίων δέκα ετών αποτυπώνουν σε ένα πολύ ενδιαφέρον διάγραμμα την εναγώνια προσπάθεια του συστήματος, μέσω των μεγάλων κεντρικών τραπεζών, να κρατήσουν εν ζωή το τραπεζικό σύστημα αποφεύγοντας μια σχεδόν οριζόντια κατάρρευση του διεθνούς τραπεζικού συστήματος.
Το διάγραμμα αυτό καταγράφει τις προσπάθειες των κεντρικών τραπεζών των ΗΠΑ (FED), της Ευρωζώνης (ΕΚΤ), της Μ. Βρετανίας (BoE), της Ιαπωνίας (BoJ) και της Κίνας (PboC).
Συνολικά οι τράπεζες αυτές “τύπωσαν” περί τα 20 τρις δολάρια και με αυτά “αγόραζαν” από τις τράπεζες ό,τι “μη εξυπηρετούμενο” ή “κόκκινο χρέος” είχαν στα χαρτοφυλάκιά τους και σε κάποιες περιπτώσεις (Ιαπωνία, ΗΠΑ) και μετοχές μεγάλων κρατικών ή ιδιωτικών εταιρειών που κινδύνευαν με κατάρρευση.
Οι τράπεζες που σε αντάλλαγμα των “σκουπιδιών” που πουλούσαν έπαιρναν ισχυρό νόμισμα, “δημιουργούσαν” κεφάλαια τα οποία στη συνέχεια αγόραζαν ή δάνειζαν άλλους για να αγοράσουν μετοχές, ομόλογα και κάθε είδους “χρέος” εκτινάσσοντας το ιδιωτικό κυρίως χρέος αυτά τα χρόνια σε ύψη πρωτοφανή, που λίγο πολύ είναι αδύνατο να αποπληρωθούν αν οι κεντρικές τράπεζες παύσουν να “ρίχνουν” νέα κεφάλαια στις αγορές μέσω των τραπεζών.
Με αυτό τον τρόπο οι κεντρικές τράπεζες εμπόδισαν το σύστημα να καταρρεύσει και στη συνέχεια επέτρεψαν να στηριχθεί και να αναζωογονηθεί η οικονομική δραστηριότητα αποφεύγοντας την άμεση απειλή να οδηγηθεί ο πλανήτης σε μια χωρίς προηγούμενο ύφεση.
Από το 2009 μέχρι και το 2018 ο χρόνος έχει χωρισθεί σε τρεις περιόδους με βάση τους όγκους των κεφαλαίων που έχουν διοχετευθεί από τις κεντρικές τράπεζες.
Την πρώτη περίοδο, από το 2009 μέχρι και το 2011, η FED και η BoJ χωρίς όρια άρχισαν να αγοράζουν ομόλογα χρέους και στεγαστικά δάνεια (subprime loans) που δεν μπορούσαν να πληρωθούν και στη συνέχεια και ό,τι τοξικό είχαν στα χαρτοφυλάκιά τους οι τράπεζες. Η PboC στην Κίνα επίσης και σχεδόν ταυτόχρονα χρηματοδότησε χωρίς όρια τις τράπεζες της Κίνας για να απορροφήσουν το εξωτερικό σοκ. H ΕΚΤ αρχικά έκανε περιορισμένης κλίμακας παρεμβάσεις στήριξης. Kαι σε κάποια στιγμή ο πάλαι ποτέ επικεφαλής της, ο γάλλος Ζαν Κλώντ Τρισέ, τόλμησε να αυξήσει τα επιτόκια προκαλώντας ακόμα μεγαλύτερους τριγμούς μεταφέροντας την πίεση και στο κρατικό χρέος με αποτέλεσμα να καταρρεύσουν σε χρόνο μηδέν οι πρώτες παρεμβάσεις διάσωσης όπως π.χ. της Ελλάδας με το διακρατικό δάνειο των 52 δις ευρώ (GLF). Τότε υποχρεώθηκε να κινηθεί ταχύτατα διοχετεύοντας ένα τρις ευρώ στο τραπεζικό σύστημα με δάνεια χαμηλού κόστους.
Η δεύτερη περίοδος άρχισε το 2012 και κρατά μέχρι το 2014. Και πάλι η FED με την BoJ άρχισαν να αγοράζουν ό,τι… κινείται και αμφισβητείται η αξιοπιστία του προκειμένου να τροφοδοτήσουν τις τράπεζες με “υγιή” κεφάλαια για να ξαναπάρει εμπρός η οικονομική δραστηριότητα. Βέβαια η δραστηριότητα πήρε μπρος πριν απ’ όλα στο χρηματιστήριο καθώς το μεγαλύτερο μέρος των κεφαλαίων περνούσε μέσα από την Γουώλ Στρήτ και τα άλλα χρηματιστήρια και πολύ λιγότερο σε επενδύσεις οδηγώντας σε μια χωρίς προηγούμενο “έξοδο” κεφαλαίων προς κάθε κατεύθυνση. Η ΕΚΤ, αντίθετα, προσπάθησε να εκμεταλλευτεί την υπερτροφοδοσία κεφαλαίων από την Fed και να αποσύρει τα κεφάλαια που είχε ρίξει πριν η ίδια στις τράπεζες για να μειώσει την φούσκα των πλασματικών κεφαλαίων που είχαν δημιουργηθεί.
Η τρίτη περίοδος αρχίζει το 2015 και κλείνει το 2017. Σ’ αυτήν την περίοδο η Fed δρομολογεί για πρώτη φορά την προσπάθεια να μαζέψει σταδιακά τα κεφάλαια που είχε διαχύσει τα προηγούμενα χρόνια, διακόπτοντας σταδιακά το QE και αυξάνοντας για πρώτη φορά τα επιτόκια. Η κίνηση αυτή προκάλεσε πρωτοφανή αναταραχή με αποτέλεσμα να ανασταλεί η προσπάθεια αύξησης των επιτοκίων. Στο μεταξύ ένα κύμα πτώσης των τιμών των πρώτων υλών αρχίζει να τροφοδοτεί προσδοκίες αποπληθωρισμού σε συνθήκες όπου στην Ευρώπη η κρίση χρέους είχε χτυπήσει πέρα από την Ελλάδα, την Ισπανία, την Πορτογαλία, την Ιρλανδία. Η απάντηση Ντράγκι ήταν ακαριαία· έκανε αυτό που είχαν κάνει οι άλλοι λίγα χρόνια πριν ρίχνοντας στις τράπεζες τεράστιους όγκους μηδενικού κόστους κεφαλαίων, μηδενίζοντας τα επιτόκια, ενώ παράλληλα άρχισε να αγοράζει χρέος 80 δις ευρώ κάθε μήνα. Στην Ιαπωνία η ανάλογης έκτασης παρέμβαση της BoJ έφτασε στο σημείο να αγοράσει η κεντρική τράπεζα το 100% του δημόσιου χρέους που εξέδωσε η κυβέρνηση για να καλύψει το δημόσιο έλλειμμα. Μόνο η Κίνα επιχείρησε να αποσύρει την ίδια περίοδο κεφάλαια στην προσπάθειά της να κρατήσει σταθερή την ισοτιμία του γουάν με το δολάριο, αλλά πολύ σύντομα εγκατέλειψε την προσπάθεια στηρίζοντας και πάλι τις κινεζικές εμπορικές τράπεζες.
Το 2017 ήταν η χρονιά που σημειώθηκε το υψηλότερο σημείο διόγκωσης της ρευστότητας παγκοσμίως, ήτοι του μεγαλύτερου όγκου διαθέσιμων πλασματικών κεφαλαίων που είχαν στο σύνολό τους προκύψει από το “χρήμα” που είχαν ρίξει στις αγορές οι κεντρικές τράπεζες. Οχι τυχαία, την χρονιά αυτή σημειώνεται τρελή άνοδος στα χρηματιστήρια και στις τιμές των ομολόγων με την διεθνή οικονομική δραστηριότητα να έχει αρχίσει κάπως να “κινείται” και πάλι.
Το 2018 αντίθετα, ειδικά μετά την σταθερή τάση της Fed να αυξάνει σταδιακά τα επιτόκια και να μην επανεπενδύει τους τίτλους που είχε αγοράσει και αρχίζουν να λήγουν, οι δείκτες ρευστότητας αρχίζουν να στρέφονται προς τα κάτω. Μαζί τους και οι προβλέψεις για οικονομική επιβράδυνση αρχίζουν να αντανακλούν με σαφή πλέον τρόπο την μη αναστρέψιμη υποχρέωση των κεντρικών τραπεζών να αποσύρουν τα κεφάλαια (μίας πρωτοφανούς ιστορικά μεγέθους φούσκας) με τα οποία κράτησαν το σύστημα σε “λειτουργία” αυτά τα χρόνια…
Η διετία 2018 – 2019 είναι πλέον χωρίς την παραμικρή αμφιβολία το χρονοδιάγραμμα του εν δυνάμει ισχυρότερου κλονισμού και αμφισβήτησης της οικονομικής και πολιτικής δυνατότητας του συστήματος να διαχειρισθεί το οριστικό τέλος των πολιτικών “ποσοτικής χαλάρωσης”. Αυτής της νέας κατάστασης αποτέλεσμα, αλλά και επί μέρους “αιτίες”, είναι οι οικονομικο-πολιτικοί σπασμοί μέσα από τους οποίους αναδύονται εφιάλτες τύπου Τραμπ/Μπολσονάρο αλλά και τεράστιες ιστορικής σημασίας επαναστατικές ευκαιρίες…
Γ. Aγγ.
