“Χωρίς επαναστατική θεωρία δεν υπάρχει επαναστατικό κίνημα”.
Με αυτή τη γνωστή ρήση του Λένιν μάς εισήγαγε ο σύντροφος Θόδωρος Κουτσουμπός στην ανάγκη μελέτης και ανάπτυξης της διαλεκτικής υλιστικής σκέψης σε μια εποχή ιστορικής αναταραχής, όταν το κάθε σταθερότητα αμφισβητείται.
Η διαλεκτική της φύσης, η οποία έχει τόσο συκοφαντηθεί από τη μεταφυσική του σταλινισμού που προσπάθησε να την μετατρέψει σε δόγμα στα πλαίσια του οποίου έπρεπε να προσαρμοστεί η πραγματικότητα, όσο και από τον αστικό ακαδημαϊκό κόσμο και το θετικισμό, αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο σε μια επιστημονική αδογμάτιστη προσπάθεια κατανόησης αυτού του μεταβαλλόμενου κόσμου από τη σκοπιά της επαναστατικής δράσης.
Η εκδήλωση η οποία πραγματοποιήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου στη Λέσχη της Νέας Προοπτικής στην Πάτρα εισήγαγε μια σειρά συζητήσεων για την επαναστατική θεωρία, τη σχέση του μαρξισμού με τη φιλοσοφία, το διαλεκτικό υλισμό και τη διαλεκτική της φύσης. Αυτό το φιλόδοξο εγχείρημα σχεδιάζει να συνεχίσει η κομματική οργάνωση Πάτρας του ΕΕΚ το αμέσως επόμενο διάστημα.
Η έννοια του χρόνου, η οποία έχει αποτελέσει γρίφο για τους λαμπρότερους αντιπροσώπους των πιο διαφορετικών σχολών της ανθρώπινης σκέψης, από την καθολική παράδοση και τον Άγιο Αυγουστίνο μέχρι τον Άλμπερτ Αϊνστάιν και τη Σύγχρονη Φυσική, βρέθηκε στο κέντρο αυτής της πρώτης θεματικής συζήτησης.
Η μελέτη της έννοιας του χρόνου, του ερωτήματος της συνέχειας και της ασυνέχειας του, αποτέλεσε τον καθοδηγητικό μίτο για ένα ταξίδι σε περίπου τρεις χιλιάδες χρόνια της ανθρώπινης σκέψης, μέσα από την πλούσια εισήγηση του συντρόφου Θόδωρου Κουτσουμπού. Οι διαφορετικές θεωρήσεις του χρόνου, από τους Αρχαίους Έλληνες και τους Άραβες Μουτακαλαλίμ έως τις σύγχρονες επιστημονικές θεωρήσεις, τη Θεωρία της Σχετικότητας και την Κβαντομηχανική, ήταν οι διαφορετικοί σταθμοί αυτού του ταξιδιού-εγχειρήματος μιας διαλεκτικής προσέγγισης της έννοιας του χρόνου.
Η έννοια του χρόνου αποτέλεσε την πρώτη εισαγωγική θεματική σε αυτή την συζήτηση.
Είναι αδύνατο να συνοψίσουμε την πλούσια συζήτηση σε λίγες γραμμές. Δεν μπορούμε να παραλείψουμε, ωστόσο, τις τρεις βασικές αντιλήψεις για το χρόνο που εκτέθηκαν, την κυκλική αντίληψη της ελληνικής αρχαιότητας, την ευθύγραμμη της ιουδαιο-χριστιανικής παράδοσης και μια διαλεκτική αντίληψη για ένα χρόνο, συνεχή και ασυνεχή συγχρόνως.
Ως προς αυτήν την αντιφατική φύση του χρόνου τονίστηκε ότι κατά την ελληνική αρχαιότητα, οι ατομικοί φιλόσοφοι έθεσαν το πρόβλημα της ασυνέχειας της ύλης, του χρόνου και του χώρου, αναζητώντας το “ελάχιστο” τμήμα που αποτελεί τον χρόνο. Μετά την επικράτηση του χριστιανισμού ως κρατικής θρησκείας, οι περισσότερες φιλοσοφικές σχολές καταδιώχθηκαν, ιδίως οι σχολές των ατομικών φιλοσόφων. Η φιλοσοφία, η φυσική και τα μαθηματικά βρήκαν καταφύγιο στον αραβικό κόσμο. Ο αραβικός πολιτισμός δεν διατήρησε απλώς τις θεωρητικές κατακτήσεις των αρχαίων Ελλήνων, αλλά τις ανέπτυξε παραπέρα σε όλα τα επίπεδα. Η επαναφορά της θεωρίας των ατομικών φιλοσόφων συνδυάζεται με τη εμφάνιση στους Αράβες, για πρώτη φορά, του όρου “χρονοάτομο”, για να περιγράψουν το χρονικό ελάχιστο, αυτό που στην ορολογία της σύγχρονης φυσικής αναφέρεται ως κβάντο. Στον 20ό αιώνα, των επιστημονικών επαναστάσεων, με την θεωρία της σχετικότητας εισάγεται η αντίληψη μιας δυναμικής σχέσης του χρόνου, του χώρου και των υλικών σωμάτων (μάζας και πεδίων). Με την κβαντομηχανική και τις απόπειρες συμβατότητας των δυο μεγάλων επιστημονικών επαναστάσεων, έρχονται στο προσκήνιο αντιλήψεις ασυνεχούς φύσης του χωρόχρονου.
Το κατά απόλυτη πλειοψηφία νεολαιΐστικο κοινό της εκδήλωσης συνεισέφερε με ζωντάνια και ερωτήσεις στη συζήτηση που ακολούθησε την είσηγηση. Από το Big Bang μέχρι ερωτήματα για τις συνθήκες της επίσημης καταδίκης της Θεωρίας της Σχετικότητας στην ΕΣΣΔ την εποχή του σταλινικού ζόφου, απασχόλησαν τους παρευρισκόμενους.
Το βέβαιο αποτέλεσμα της εκδήλωσης είναι πως με τη συγκεκριμένη εκδήλωση ανοίγει ένας κύκλος συζητήσεων που πρέπει να συνεχιστεί· και συνολικά είναι αναγκαία μια θεωρητική συζήτηση στο εσωτερικό ολόκληρης της επαναστατικής αριστεράς στο θέμα της διαλεκτικής της φύσης.
Κλείνοντας να σημειώσουμε πως υπήρξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον και για το θεματικό βιβλιοπωλείο με τίτλους γύρω από τη φιλοσοφία, το μαρξισμό και τις φυσικές επιστήμες, το οποίο λειτουργούσε στη Λέσχη στα πλαίσια της εκδήλωσης. Το βιβλίο του ομιλητή Θ. Κουτσουμπού , “Οι έννοιες του Χρόνου – από την αρχαία ελληνική φιλοσοφία στη σύγχρονη φυσική” θα αποτελέσει σίγουρα ανάγνωσμα για πολλούς από τους παρευρισκόμενους που θέλουν να συνεχίσουν μαζί μας αυτό το ταξίδι στην επαναστατική θεωρία.
Ελένη Ισιγώνη
Νίκος Τζιρής
