Η περίπτωση των Bob Vylan
του Άρη Μαραβά
Το καλοκαίρι του 2025, την ώρα που η φωτιά έπεφτε ακόμη απ’ τον ουρανό της Γάζας, κι οι παιδικές ανάσες χάνονταν μέσα στο χώμα και την πείνα, μια κραυγή διέσχισε τα στάχια της μουσικής και της αντίστασης – απ’ τη σκηνή του Γκλάστονμπερι. Το βρετανικό πανκ ντουέτο Bob Vylan στάθηκαν μπροστά σε χιλιάδες κι ύψωσαν τη φωνή τους με πάθος: «Λευτεριά, λευτεριά στην Παλαιστίνη!», «Θάνατος, θάνατος στον IDF!». Δεν ήταν λόγια μίσους. Ήταν η οργή των απόκληρων. Η οργή των αφυπνισμένων. Η οργή που άρχισε να βλέπει το αίμα να στάζει απ’ τα χέρια της αυτοκρατορίας.
Μέσα σε λίγα εικοσιτετράωρα, το αμερικανικό κράτος αντέδρασε. Οι βίζες των Bob Vylan ανακλήθηκαν. Οι φωνές του σιωνιστικού Τύπου -νεκρές και νεκροζώντανες- ούρλιαξαν με λύσσα. Και το ιμπεριαλιστικό σύστημα έθεσε σε κίνηση τα γρανάζια του, όχι για να κυνηγήσει εγκληματίες πολέμου, αλλά για να εξοντώσει μουσικούς. Αυτό δεν είναι απλώς λογοκρισία. Είναι ταξική επίθεση. Και είναι σημάδι: το καθεστώς φοβάται. Τρέμει. Όχι τη μουσική. Αλλά τον ίδιο τον λαό του.
Μια Ταξική Γραμμή Χαράσσεται
Η ποινικοποίηση του αντισιωνισμού δεν είναι υπόθεση «ευγένειας», ούτε παρεξήγηση ύφους. Είναι πολιτική ενέργεια – συνειδητή, βίαιη, ταξική. Πρόκειται για το ένστικτο αυτοσυντήρησης ενός συστήματος εξουσίας που αισθάνεται τα θεμέλιά του να τρίζουν. Οι Bob Vylan δεν αποκλείστηκαν επειδή υπέθαλψαν βία· αποκλείστηκαν επειδή την ξεμπρόστιασαν. Δεν έσπειραν μίσος· φανέρωσαν το ήδη υπάρχον. Τα συνθήματά τους στο Glastonbury δεν ήταν κάλεσμα στα όπλα· ήταν κατηγορητήριο. Όχι απλώς ενάντια στον ισραηλινό στρατό, αλλά ενάντια σε ολόκληρο το πλέγμα της ιμπεριαλιστικής εξουσίας που τον θρέφει, τον προστατεύει, τον ξεπλένει, και του δίνει τη θεϊκή άδεια να σφαγιάζει στο όνομα της «ασφάλειας».
Να ποιο είναι το πραγματικό σκάνδαλο: Όχι ότι κάποιοι μουσικοί ευχήθηκαν την ήττα ενός στρατού, αλλά ότι αυτός ο στρατός διαπράττει -στα μάτια όλης της ανθρωπότητας- γενοκτονία, και οι κυβερνήσεις της Δύσης κρατούν τη σκανδάλη μαζί του. Είναι σκάνδαλο η κανονικοποίηση της εξόντωσης· η τεχνοκρατική διαχείριση του θανάτου· η μεταμφίεση της παιδοκτονίας σε «ανθρωπιστική επιχείρηση». Κάθε βόμβα που πέφτει έχει πάνω της μια υπογραφή: Made in Europe. Made in USA. Και το αίμα που χύνεται, δεν ξεπλένεται με διαβήματα, αλλά με εξέγερση.
Ο Σιωνισμός ως Αιχμή του Ιμπεριαλισμού
Ο σιωνισμός σήμερα δεν είναι ούτε θρησκεία, ούτε πολιτισμός, ούτε μια «παραλλαγή εθνικής αυτοδιάθεσης». Είναι η ιδεολογική βιτρίνα ενός κράτους-φρουρίου, χτισμένου πάνω στα ερείπια ενός λαού, το οποίο συντηρείται με αίμα, βόμβες και δολάρια. Το Ισραήλ δεν υπάρχει χωρίς τις πλάτες του αμερικανικού Πενταγώνου, χωρίς τα όπλα της Ευρώπης, χωρίς τα διπλωματικά βέτο που μετατρέπουν τη γενοκτονία σε «αυτοάμυνα». Ο σύγχρονος σιωνισμός δεν είναι κίνημα απελευθέρωσης· είναι όργανο καταστολής. Είναι η λογική τού «ο ισχυρός έχει δίκιο» υψωμένη σε καθεστώς. Και το να είσαι αντισιωνιστής σήμερα, σημαίνει να παλεύεις ενάντια στη βαρβαρότητα του παγκόσμιου καπιταλισμού που έχει ανάγκη το Ισραήλ -όπως είχε ανάγκη τη Νότια Αφρική του απαρτχάιντ, όπως έχει ανάγκη κάθε δικτατορία που φυλάει τα συμφέροντά της με σιδηρά πυγμή.
Γι’ αυτό και το ψέμα της εποχής μας, το μεγάλο τους όπλο, είναι η εξίσωση «αντισιωνισμός = αντισημιτισμός». Μια εξίσωση τόσο διαστρεβλωτική, ώστε μετατρέπει τον αντιρατσισμό σε “έγκλημα μίσους”, και την αλληλεγγύη στους καταπιεσμένους σε “τρομοκρατία”. Δεν πρόκειται για άμυνα του εβραϊκού λαού – που υπήρξε και αυτός θύμα της Ιστορίας, των πογκρόμ, της Σοά (του Ολοκαυτώματος). Πρόκειται για άμυνα του κεφαλαίου. Για την υπεράσπιση ενός γεωστρατηγικού προπυργίου σε μια περιοχή όπου το πετρέλαιο ρέει και οι μάζες βράζουν. Το Ισραήλ είναι το όπλο τους, όχι το θύμα. Είναι ο μπράβος τους στη Μέση Ανατολή· ο τοποτηρητής της βαρβαρότητας.
Αλλά το ψέμα ραγίζει. Η εικόνα που με τόσο κόπο κατασκευάζουν -του δημοκρατικού, φιλελεύθερου, πολυπολιτισμικού Ισραήλ- καταρρέει μπροστά στις κάμερες που καταγράφουν σχολεία να βομβαρδίζονται και μωρά να θάβονται κάτω από τα χαλάσματα. Και μαζί με την εικόνα, καταρρέει και η σιωπή. Η παγκόσμια εργατική τάξη, από τις ΗΠΑ μέχρι την Ινδονησία, από το Λονδίνο μέχρι το Ρίο, σηκώνει το βλέμμα και βλέπει: δεν είναι ο Ισραηλινός Στρατός προστάτης του εβραϊκού λαού. Είναι ο ένοπλος βραχίονας της καταπίεσης. Είναι στρατός κατοχής, μηχανή εξόντωσης, και σύμβολο του παγκόσμιου φασισμού με φιλελεύθερο πρόσωπο.
Οι Καλλιτέχνες Πρώτοι στον Στόχο – Γιατί η Τέχνη Είναι Αλήθεια
Πάντα οι εξουσίες φοβούνταν τους καλλιτέχνες. Όχι επειδή ζωγραφίζουν, τραγουδούν ή γράφουν ποιήματα, αλλά επειδή κρατούν καθρέφτες. Επειδή, μέσα από την τέχνη, αρθρώνεται η φωνή εκείνων που δεν έχουν φωνή, φλέγεται το ψέμα εκείνων που δεν έχουν πια τίποτα άλλο από το ψέμα. Η απαγόρευση των Bob Vylan δεν είναι «παρεξήγηση», ούτε μεμονωμένο περιστατικό «προβληματικής ρητορικής». Είναι μια πολιτική πράξη εκδίκησης – από την ίδια κάστα που κάποτε έστηνε πυρές για τους αιρετικούς, έκαιγε βιβλία, έφτιαχνε λίστες ανεπιθύμητων, απαγόρευε πίνακες και μουσικές. Είναι η συνέχεια του Χίτλερ, του Μακάρθι, της λογοκρισίας του Μάη του ’68· η απόγνωση ενός κόσμου που τρέμει την τέχνη όταν αυτή δεν κολακεύει, αλλά ξεσηκώνει.
Δεν είναι δείγμα ισχύος· είναι κραυγή τρόμου. Οι αυτοκρατορίες, όσο κι αν μοιάζουν αμετακίνητες, τρέμουν την παραφωνία. Και δεν υπάρχει πιο επικίνδυνη παραφωνία από έναν στίχο που αποκαλύπτει, μια μελωδία που ξεγυμνώνει, μια φωνή που λέει τα πράγματα με το όνομά τους μπροστά σε δεκάδες χιλιάδες νέους που διψούν για αλήθεια. H τέχνη σε εποχές παρακμής δεν μπορεί να είναι «ουδέτερη». Ή θα υπηρετεί την καταπίεση, ή θα εξεγείρεται εναντίον της. Και όταν εξεγείρεται, η καταπίεση απαντά με βία – όχι επειδή είναι παντοδύναμη, αλλά επειδή ψυχορραγεί.
Η απαγόρευση, η φίμωση, η απόλυση, η δαιμονοποίηση των καλλιτεχνών που στέκονται στο πλευρό των καταπιεσμένων, δεν είναι απλώς αυταρχισμός. Είναι σύμπτωμα παρακμής. Είναι η επιθανάτια αγωνία ενός συστήματος που έχει στερέψει από έμπνευση, ελπίδα και νομιμοποίηση· που δεν έχει πια τίποτα να προσφέρει πέρα από drones, παρακολουθήσεις, δελτία τύπου και προπαγάνδα. Κι όσο περισσότερο οι καλλιτέχνες λένε την αλήθεια, τόσο περισσότερο η εξουσία ξεσκεπάζεται. Όσο πιο βαθιά τραγουδιέται η αδικία, τόσο πιο φανερή γίνεται η σήψη. Και τότε, όπως πάντα, οι ποιητές προηγούνται των επαναστάσεων.
Αλληλεγγύη Και Ανυπακοή
Αλλά η καταστολή δεν έφερε σιωπή. Έφερε οργή, έφερε σύγκρουση, έφερε συνειδητοποίηση. Δεν βύθισε τους ανθρώπους στον φόβο· τους ύψωσε στη στάση. Οι λέξεις έγιναν πιο καθαρές, τα συνθήματα πιο δυνατά, τα τραγούδια πιο αιχμηρά. Η λογοκρισία δεν είναι πράξη προστασίας – είναι τεχνική εξουσίας, ένα εργαλείο για να κρατά τους λαούς υπάκουους, σιωπηλούς, χειραγωγήσιμους. Στην mainstream τέχνη, η ειλικρίνεια διώκεται· η σύμβαση επιβραβεύεται. Οι καλλιτέχνες είναι ευπρόσδεκτοι μόνο όταν οι απόψεις τους πωλούνται στο ράφι της «ποικιλομορφίας», σαν άλλο ένα προϊόν lifestyle. Όταν οι φωνές τους αγγίζουν τον πυρήνα της εξουσίας, τις φιμώνουν.
Μα αυτή τη φορά, το στόμα δεν έκλεισε· άνοιξε περισσότερα στόματα. Και οι λέξεις έγιναν πράξεις. Η αλληλεγγύη, που κάποτε θεωρούνταν ποιητική υπερβολή ή ρομαντική καταφυγή, τώρα είναι αναγκαιότητα επιβίωσης. Γιατί οι λαοί αρχίζουν να βλέπουν: το αληθινό μίσος δεν τραγουδιέται· πέφτει από τον ουρανό. Το αληθινό μίσος δεν γράφεται σε στίχους· εγγράφεται στα σώματα των παιδιών της Γάζας. Δεν βρίσκεται στα πανό και στις κιθάρες· βρίσκεται στους πυραύλους, στους φράχτες, στα drones και στις σφαίρες.
Κι αν κάποτε προσπαθούσαν να μας πείσουν πως η «ουδετερότητα» είναι αρετή, τώρα ξέρουμε: η σιωπή είναι συνενοχή. Η αποστασιοποίηση είναι θέση. Η υποτιθέμενη «ψυχραιμία» είναι προδοσία. Όποιος δεν στέκεται σήμερα δίπλα στην Παλαιστίνη, στέκεται απέναντι από την ανθρωπότητα.
Από την Καταγγελία στην Επανάσταση
Τα συνθήματα που ακούστηκαν στο Γκλάστονμπερι δεν ήταν προσευχές ειρήνης. Ήταν κήρυξη πολέμου στον πόλεμο. Ήταν, στην ουσία, κάλεσμα της εργατικής τάξης να παρέμβει, να εξεγερθεί, να βάλει τέλος στη σφαγή – όχι με παρακάλια στην εξουσία, αλλά με την ανατροπή της.
Η λύση δεν είναι στις ΜΚΟ, ούτε στα ψηφίσματα. Είναι στην οργάνωση ενός νέου επαναστατικού κέντρου – ενός επαναστατικού κόμματος και μιας Διεθνούς που θα ενώνει την πάλη για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης με τον διεθνή αγώνα ενάντια στον ιμπεριαλισμό, τον καπιταλισμό και κάθε μορφή καταπίεσης.
Η καταστολή των Bob Vylan είναι προειδοποίηση – αλλά και κάλεσμα. Η Ιστορία δεν ξεχνά εκείνους που τραγούδησαν για τη Γάζα που καιγόταν. Ούτε εκείνους που προσπάθησαν να τους φιμώσουν.