Σάββας Μιχαήλ
Mέρος 2ο
H «αλυσίδα» έχει σπάσει
Ο υψηλός βαθμός ολοκλήρωσης της παγκόσμιας οικονομίας που παράχθηκε από την χρηματιστική καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση, ασύγκριτα υψηλότερος από εκείνον που υπήρχε τον καιρό της Μεγάλης Ύφεσης του 1930, όπως και η ενδόρρηξη της παγκοσμιοποίησης το 2007-08, με όλες τις αλυσιδωτές αντιδράσεις που ακολούθησαν την τελευταία δεκαετία, καθιστούν καθοριστική την καθολική επίδραση της κρίσης, ενοποιώντας τις κοινωνικές και πολιτικές, εθνικές και διεθνείς συγκρούσεις τόσο στον παγκόσμιο Βορρά όσο και στον παγκόσμιο Νότο.
Η νέα φάση της παγκόσμιας κρίσης που βρίσκεται μπροστά μας, είναι φανερό ότι συνδυάζει χαρακτηριστικά του διεθνούς Κραχ του 1997 που είχε επίκεντρο την Ασία και τον Ειρηνικό και την ενδόρρηξη του 2007-2008 με κέντρο την Αμερική και την Ευρώπη. Και στις δύο αυτές ιστορικές στιγμές, ο καθολικός χαρακτήρας της κρίσης εκδηλώθηκε πολύ γρήγορα. Η καθολικότητα της συστημικής-δομικής καπιταλιστικής κρίσης τώρα αγκαλιάζει τόσο τον παγκόσμιο Νότο όσο και τον παγκόσμιο Βορρά: από την Αργεντινή και την Βραζιλία ως την Τουρκία, την Μέση Ανατολή και την Ασία, από την Νότια Αφρική ως την Ευρώπη και την Βόρεια Αμερική.
Το κέντρο της παγκόσμιας κρίσης και ο πιο ισχυρός παράγοντας για την όξυνσή της εντοπίζεται στην ίδια την ηγεμονική, σε παγκόσμια κλίμακα, δύναμη, τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, την πιο ισχυρή χώρα οικονομικά, πολιτικά, και στρατιωτικά. Από εκεί, το 2007-2008, η παγκόσμια κρίση ξεκίνησε και επεκτάθηκε γρήγορα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, λόγω των βαθιών δεσμών της με την οικονομία των ΗΠΑ, διαμέσου του παγκοσμιοποιημένου χρηματιστικού συστήματος, δίνοντας ένα καταστροφικό χτύπημα στο τραπεζικό της σύστημα και πυροδοτώντας την κρίση εξωτερικού χρέους της Ευρωζώνης σπάζοντας πρώτα τον αδύναμο κρίκο της, την Ελλάδα.
Όπως έχουμε επισημάνει σε άλλες περιστάσεις , χρησιμοποιώντας την μεταφορά του Λένιν, δεν είναι απλά ο αδύναμος κρίκος, η Ελλάδα, η οποία έχει σπάσει αλλά η η ίδια η αλυσίδα καθεαυτή, η Ευρωζώνη και η Ε.Ε. Η εξάπλωση της κρίσης εξωτερικού χρέους από την Ελλάδα σύντομα εξαπλώθηκε σε όλη την περιφερειακή Ευρώπη (Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ιταλία, Ισπανία – που ονομάστηκαν με τα αρχικά τους PIIGS από τους κυνικούς δανειστές), κι από εκεί απείλησε την επιβίωση των κύριων δανειστών στο κέντρο της Ε.Ε., τις Γαλλικές και Γερμανικές τράπεζες.
Μετά την περιφέρεια, ήταν ο ίδιος ο «πυρήνας» που επλήγη, ανοίγοντας και διευρύνοντας χάσμα ανάμεσα στη Γαλλία με τα αυξανόμενα ελλείμματά της και την «βιομηχανική ατμομηχανή» της Ε.Ε, την Γερμανία που συσσωρεύει πλεονάσματα, βγαίνοντας κερδισμένη από την εισαγωγή του ευρώ. Ο άξονας του σχεδίου συγκρότησης της Ε.Ε. ράγισε αμετάκλητα.
Σαν συνέπεια, αυτή την τελευταία δεκαετία, ολόκληρο το οικοδόμημα της Ε.Ε. τεμαχίστηκε οικονομικά και πολιτικά σε Βορρά και Νότο, Ανατολή και Δύση.
Η επέκταση στην Ανατολή κατέληξε σε αδιέξοδο, στην άνοδο των «ανελεύθερων δημοκρατιών», την αυξανόμενη απογοήτευση των πληθυσμών, το Ουκρανικό δράμα και τον πόλεμο στο Ντονμπάς, τις γεωπολιτικές εντάσεις με την Ρωσία, στα ανατολικά σύνορα της Ευρώπης.
Οι εορτασμοί του τέλους του Ψυχρού Πολέμου και του «τέλους της Ιστορίας», της «διαρκούς ειρήνης”», του «θριάμβου της φιλελεύθερης δημοκρατίας», της «τελικής και πλήρους νίκης του παγκόσμιου καπιταλισμού», ηχούν τώρα σαν κακόγουστη φάρσα. Οι φιλοδοξίες για ένα νέο, παγκόσμιο ηγεμονικό ρόλο της ιμπεριαλιστικής Ευρώπης γκρεμίζονται και η διαδικασία της αποσύνθεσης της Ε.Ε. προχωράει χωρίς να αναχαιτίζεται.
Η προσπάθεια της Γαλλίας υπό τον Μακρόν να αποκαταστήσει τον Γάλλο-Γερμανικό άξονα και να ανανεώσει το σχέδιο της Ε.Ε, με μια σειρά προτάσεων για προώθηση της ολοκλήρωσης και επέκτασης, έχει συναντήσει ήδη την εχθρότητα της Γερμανικής μπουρζουαζίας και την αντίθεση του σαθρού συνασπισμού CDU-CSU/SPD της Κυβέρνησης στο Βερολίνο, που κλονίζεται μπροστά στο ανερχόμενο «ευρωσκεπτικιστικό» ακροδεξιό AfD των κληρονόμων του Ναζισμού.
Έχοντας περάσει από την χρεοκοπία της Ελλάδας και το απειλούμενο Grexit στο υπαρκτό Brexit με όλες του τις διεθνείς και εθνικές συνέπειες πουδεν ε΄χουν φανεί ακόμα, οι Βρυξέλλες αντιμετωπίζουν τώρα τον «ελέφαντα μέσα στο δωμάτιο», την Ιταλία με το τεράστιο δημόσιο και ιδιωτικό χρέος και την εχθρική ακροδεξιά κυβέρνηση των Σαλβίνι – Ντε Μάιο.
Η ευθραυστότητα του Ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος εκδηλώθηκε πρόσφατα ξανά. Η κατάρρευση των Ελληνικών τραπεζικών χρηματιστηρίων, ακολουθώντας την ένταση ανάμεσα στην Ρώμη και τις Βρυξέλλες για τον Ιταλικό προϋπολογισμό είναι σημάδι συναγερμού. Η μετά το 2010 ελληνική κρίση ωχριά τώρα μπροστά στο ιταλικό ηφαίστειο που είναι έτοιμο να εκραγεί.
Ευρώπη και Καπιταλιστική Παρακμή
Ολόκληρο το οικοδόμημα της Ε.Ε. συγκλονίζεται, αποκαλύπτοντας ότι έχει χτιστεί με μια ελαττωματική αρχιτεκτονική, σε θεμέλια υπονομευμένα από άλυτες ιστορικές αντιφάσεις – πρώτα απ’ όλα από την αντίφαση ανάμεσα στις ανάγκες της διεθνοποιημένης οικονομικής ζωής και τα σύνορα των ανταγωνιστικών καπιταλιστικών συμφερόντων περιχαρακωμένων στο Εθνικό Κράτος. Τα εμπόδια στην αναγκαία δημοσιονομική και τραπεζική ένωση σε ευρωπαϊκό επίπεδο εκδηλώνουν τα ανισομερή επίπεδα της οικονομικής ανάπτυξης διαφορετικών χωρών και την ανικανότητα των αρχουσών τάξεων να υπερβούν τα συγκρουόμενα συμφέροντά τους.
Η ευαλωτότητα της Ε.Ε. αντανακλά τον ανισομερή χαρακτήρα του ίδιου του παρακμάζοντος παγκόσμιου καπιταλισμού. Η παρακμή δεν είναι γραμμική, ομοιογενής, αλλά αντιφατική, ετερογενής, με πολλαπλές ταχύτητες, ανισομερής και συνδυασμένη διαδικασία.
Η άνοδος των ΗΠΑ στην ηγετική θέση παγκοσμίως, στην ιμπεριαλιστική εποχή της καπιταλιστικής παρακμής, συμπίπτει με την παρακμή της Βρετανίας, του προηγούμενου παγκόσμιου ηγεμόνα και της καπιταλιστικής Ευρώπης συνολικά. Ο αμερικανικός καπιταλισμός εκπροσωπεί το υψηλότερο ιστορικό σημείο που πέτυχε η καπιταλιστική ανάπτυξη. Ο ανταγωνισμός της Αμερικής με την διασπασμένη σε πολλά εθνικά κράτη Ευρώπη, την γενέτειρα του καπιταλισμού, αποτελεί ένα από τα βασικά και διαρκή χαρακτηριστικά ολόκληρης της μεταβατικής εποχής, στην οποία έχει μπει η ανθρωπότητα από το τέλος του 19ου αιώνα, τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917.
Ο αναμφισβήτητος ηγετικός ρόλος των ΗΠΑ μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου επισκίασε τους υπαρκτούς, οξυνόμενους ανταγωνισμούς, οι οποίοι επανεμφανίστηκαν με το τέλος της μεταπολεμικής επέκτασης το 1971-1973, και ιδιαίτερα, με την κατάρρευση των σταλινικών καθεστώτων στην Ανατολική Ευρώπη, την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, το 1989-91.
Η Συμφωνία του Μάαστριχτ το 1992, το εγχείρημα της Ευρωπαϊκής καπιταλιστικής ολοκλήρωσης σε μια Ευρωπαϊκή Ένωση γύρω από τον Γάλλο-Γερμανικό άξονα, το λανσάρισμα του ευρώ, η πορεία επέκτασης της ΕΕ και καθυπόταξης της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, των Βαλκανίων και του πρώην Σοβιετικού χώρου, είναι εκδηλώσεις και βήματα που έγιναν από την ιμπεριαλιστική Ευρώπη παλεύοντας για την ηγεμονία στον μετα-ψυχροπολεμικό χαοτικό κόσμο.
Η παγκόσμια κρίση που ξέσπασε το 2007 έδωσε ένα θανάσιμο χτύπημα σε όλο αυτό το εγχείρημα. Αποκάλυψε ξανά, με τον πιο δραματικό τρόπο, την ιστορική ανικανότητα της ευρωπαϊκής μπουρζουαζίας να ενοποιήσει, οικονομικά και πολιτικά, την ήπειρο, για να αμφισβητήσει την υπεροχή των ΗΠΑ.
Αλλά την ίδια στιγμή, παρά την υπεροχή των ΗΠΑ, η παγκόσμια κρίση αποκάλυψε πέρα από κάθε αμφιβολία, την παρακμή, όχι μόνο του ευρωπαϊκού αλλά και του αμερικανικού καπιταλισμού. Η πολεμική κραυγή «Κάντε την Αμερική Μεγάλη Ξανά!» του Ντόναλντ Τραμπ και του τμήματος της καπιταλιστικής τάξης των ΗΠΑ που τον προώθησε στον Λευκό Οίκο είναι από την μια διακήρυξη πολέμου κατά πάντων, με στόχο την αντιστροφή της παρακμής, κι από την άλλη, ομολογία μιας τρομερής ιστορικής αποτυχίας.
Όπως σωστά επισήμανε η Απόφαση της Επείγουσας Ευρω-Μεσογειακής Συνδιάσκεψης που συνεκάλεσε το Βαλκανικό Σοσιαλιστικό Κέντρο «Κρίστιαν Ρακόφσκυ» τον Ιούλιο του 2018: «Το Δόγμα Τραμπ «Κάντε την Αμερική Μεγάλη Ξανά» είναι μια Διακήρυξη Πολέμου ενάντια στην Ευρωπαϊκή Ένωση, την Ρωσία, την Κίνα, το Ιράν και τον υπόλοιπο κόσμο, συμπεριλαμβανομένης, τελικά, της ίδιας της Αμερικής.
Αυτό έγινε πεντακάθαρο, ακόμα και στους πιο σκεπτικιστές, με το τελευταίο ταξίδι του Προέδρου των ΗΠΑ στην Ευρώπη στις 11-16 Ιουλίου, το 2018…»
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι, άμεσα και έμμεσα, ο κύριος στόχος όλων των εμπορικών και νομισματικών πολέμων του Τραμπ, της αναμέτρησης με την Κίνα, του τέλους της πυρηνικής συμφωνίας με το Ιράν, των κυρώσεων ενάντια στο Ιράν και τη Ρωσία, της αντι-Ε.Ε. στάσης των «ανελεύθερων καθεστώτων» στην Κεντρική-Ανατολική Ευρώπη και της εκστρατείας που οδηγεί τώρα ο γκουρού της «εναλλακτικής δεξιάς» των ΗΠΑ Στηβ Μπάνον, ο αρχιτέκτονας της εκλογικής νίκης του Τραμπ, να ενώσει όλη την ανερχόμενη ευρωπαϊκή άκρα δεξιά ενάντια στις Βρυξέλλες και την κλυδωνιζόμενη φιλελεύθερη αστική πολιτική τάξη πραγμάτων στην Ευρώπη.
Η συνέχεια στο επόμενο φύλλο
