Τα 100χρονα της Ρώσικης Επανάστασης
Σύγχρονοι ‘Ελληνες Εικαστικοί εμπνέονται από την Oκτωβριανή Eπανάσταση
και την Ρωσική Πρωτοπορία
Άρτεμις Καρδουλάκη
Ένας αιώνας πέρασε από την μεγαλειώδη Ρώσικη Επανάσταση που άλλαξε την πορεία της ανθρωπότητας κι εξακολουθεί σαν όραμα να εμπνέει τόσο τους εργαζόμενους όσο και τους καλλιτέχνες σε παγκόσμια κλίμακα. Τα όρια ανάμεσα στις τέχνες είχαν σπάσει με την συναρπαστική έκρηξη των τεχνών και την απελευθέρωση της φαντασίας και της δημιουργικότητας των καλλιτεχνών της Ρωσικής Πρωτοπορίας που έφερε στο προσκήνιο η Ρώσικη Επανάσταση.
Σήμερα που οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες είναι ακόμη πιο εκρηκτικές και όλοι οι όροι υπάρχουν για να ξεπεράσει τα όριά της κάθε μορφή τέχνης και λόγου, το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης – Συλλογή Κωστάκη οργανώνει την έκθεση «Η μνήμη της Επανάστασης. Σύγχρονοι ‘Ελληνες Εικαστικοί – 100 χρόνια μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση».
Το Μουσείο επιδιώκει να ανιχνεύσει τους όρους που «οι Ρώσοι πρωτοπόροι καλλιτέχνες συντάχθηκαν και έθεσαν τον εαυτό τους στην υπηρεσία της Οχτωβριανής Επανάστασης, επικεντρώθηκαν στην δημιουργία μιας καινούργιας αντίληψης για την τέχνη, πλήρως αποδεσμευμένης από αστικά και αισθητικά πρότυπα, για μια τέχνη σε άμεση συνάρτηση με την παραγωγή και την τεχνολογία, τα υλικά, τις ιδιότητες και τις δυνατότητές τους για μια τέχνη που χαρτογραφούσε τα νέα όριά της σε σχέση με τη ζωή».
Ο επιμελητής της Γιάννης Μπόλης απαντώντας σε ερωτήματα που του θέσαμε μας είπε: «Με την έκθεση αυτή επιχειρούμε να δείξουμε το πως σύγχρονοι καλλιτέχνες εικονογραφούν την μνήμη της επανάστασης. Κάθε καλλιτέχνης προσεγγίζει το θέμα με το δικό του τρόπο. Κάποιος μπορεί να έχει επηρεαστεί από τον κονστρουκτιβισμό, από τον σουπρεματισμό, από τον κινηματογράφο, το φωτομοντάζ, από το μνημείο της 3ης Διεθνούς του Τάτλιν κ.λπ., τις εικόνες, τα συνθήματα της επανάστασης αναφερόμενοι στην ηρωική περίοδό της.
Προσδοκούμε ένα μεγάλο μέρος του κόσμου να προσεγγίσει την έννοια της επανάστασης και κυρίως με τα εκπαιδευτικά προγράμματά μας που στοχεύουν στις μικρότερες ηλικίες».
Για το πρόταγμα που βάζει στο σήμερα η Ρωσική Επανάσταση ο Γιάννης Μπόλης παρ’ όλα αυτά έχει τις επιφυλάξεις του και υποστηρίζει ότι : «Είναι ιδανικό αλλά στις μέρες μας με τις συνθήκες που υπάρχουν δεν μπορεί να υλοποιηθεί».
Το ένα τρίτο της έκθεσης αποτελείται από έργα των σύγχρονων καλλιτεχνών, το άλλο παρουσιάζει έργα της ρωσικής πρωτοπορίας και το τελευταίο αποτελείται από αντικείμενα και έργα αισθητικής σοσιαλιστικού ρεαλισμού από τη συλλογή του Βασίλη Κωνσταντίνου η οποία έχει παρουσιαστεί καθεαυτή στο παρελθόν.
Συμμετέχοντες καλλιτέχνες: Αρφαράς Μιχάλης, Βελώνης Κωστής, Βενετόπουλος
Μπάμπης, Βούσουρας Ανδρέας, Γραμμένος Κορνήλιος, Δαμπασίνα Λυδία, Ζουρούδης Δημήτρης, Καββαθά Αντιγόνη, Καμάρης Στέφανος, Καρλαφτόπουλος Δημήτρης, Λάλος Θοδωρής, Λασηθιωτάκης Γιάννης, Λυμπεράτος Ανδρέας, Μαγκανιώτης Αλέξανδρος, Μεράντζας Δημήτρης, Μπαμπούσης Μανώλης, Μπήτσικας Ξενοφώντας, Μπλιάτκας Νικόλας, Παπαδόπουλος Αντώνης, Παππά Αλίκη, Πάτσιος Κωνσταντίνος, Πουλαντζά Νατάσσα, Σεπετζόγλου Νίκος, Σκαλτσάς Γιάννης, Σπηλιόπουλος Μάριος, Τσεριώνης Γιώργος, Τσώλης Κώστας, Χαραλάμπους Πάνος, Χριστόπουλος Κώστας, Χρυσικός Θοδωρής, Ψυχοπαίδης Γιάννης.
Η Νέα Προοπτική μίλησε με την διευθύντρια του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, Μαρία Τσαντσάνογλου, για το θέμα αυτό.
Ερ. 100 χρόνια μετά τί σημαίνει για τον σύγχρονο κόσμο η Ρώσικη Επανάσταση;
Απ. Η ρωσική επανάσταση ήταν ένα κορυφαίο ιστορικό γεγονός για τον 20ο αιώνα γιατί βασίστηκε στην υλοποίηση μιας πολιτικο-οικονομικής φιλοσοφίας που άλλαζε τα δεδομένα των κοινωνικών διεκδικήσεων σε μια εποχή που η Ρωσία αλλά και η Ευρώπη αφενός έτρεχαν με την ταχύτητα της νέας οικονομίας, των μεγαλοβιομηχάνων και των μονοπωλίων, από την άλλη η καθημερινή ζωή είχε αλλάξει χάρη στις νέες τεχνολογίες της επικοινωνίας, του τηλεφώνου, του τηλέγραφου, των εφημερίδων, των γρήγορων μεταφορών. Στη Ρωσία, εκτός από τους εργάτες υπήρχε και ο πολύ μεγάλος αριθμός των αγροτών που εξακολουθούσαν να δουλεύουν σε συνθήκες φεουδαρχίας. Η προσπάθεια εδραίωσής της επανάστασης πέρασε μέσα από πολλές δυσκολίες, από έναν σκληρό εμφύλιο πόλεμο, από ιδεολογικές ανατροπές και συχνά δυσάρεστες αλλοιώσεις. Το αρχικό μήνυμα όμως παραμένει, αρκεί να μπορεί να προσαρμόζεται στις συνθήκες της κάθε εποχής, στους δίκαιους κοινωνικούς αγώνες που σήμερα, 100 χρόνια μετά, έχουν επιτύχει εύθραυστες -όπως δυστυχώς αποδεικνύεται- νίκες σε πολλά θέματα, υπολείπονται όμως ή και οπισθοδρομούν σε πολλά άλλα.
Ερ. Πως βλέπεις στην εποχή μας την σύγχρονη τέχνη; Το μήνυμα: Η τέχνη στη ζωή – Η ζωή στην τέχνη, είναι εφικτό; Μπορεί η ουτοπία να γίνει πραγματικότητα;
Απ. Ελπίζω η ίδια η έκθεση να δώσει κάποιες απαντήσεις σ’ αυτά τα ερωτήματα. Η τέχνη παρακολουθεί την εποχή της και την επικαιρότητα αλλά πολλές φορές την προλαβαίνει, κι αυτό είναι μεγαλειώδες. Η τέχνη έχει την σπουδαία ικανότητα να μεταφέρει μηνύματα και αξίες που ακόμα και ο ίδιος ο δημιουργός πολλές φορές δεν μπορεί να αρθρώσει σε λόγο. Ένα έργο τέχνης που έγινε πριν από 100 χρόνια μπορεί σήμερα να αποκτήσει νέα σημασία. Η ουτοπία δεν είναι μια έννοια που ανταγωνίζεται την πραγματικότητα. Αν η επιστήμη εξελίσσεται με σταθερό ρυθμό και δοκιμασμένα αποτελέσματα, η τέχνη μπορεί να κάνει άλματα, να δοκιμάσει το υπέρλογο, να χτυπήσει το κοινό γούστο. Ο καλλιτέχνης είναι ο ουτοπιστής που φανερώνει τις ιδέες και τις εικόνες που θα μπορέσουν, ενδεχομένως, με την δική μας προσπάθεια, να γίνουν πραγματικότητα.
Να τι λέει στην Νέα Προοπτική ο Δημήτρης Ζουρούδης για την έκθεση στην οποία είναι ένας από τους συμμετέχοντες.
Ερ. Δημήτρη τι νομίζεις για το σύνθημα: η τέχνη στη ζωή, η ζωή στη τέχνη; Τι σημαίνει για σένα;
Απ. Είναι το παλιό δίλημμα αν η τέχνη είναι για την τέχνη ή αν είναι για τη ζωή; Το απότοκο μήνυμα είναι ότι κάποιοι καλλιτέχνες φιλοτεχνούσαν για τις προσωπικές και οικονομικές τους επιδιώξεις ενώ άλλοι για την ιδεολογία τους.
Ερ. Μπορεί η ουτοπία να γίνει σήμερα πραγματικότητα;
Απ. Σίγουρα για τους καλλιτέχνες αυτό το «ουτοπικό» πλαίσιο είναι ό,τι καλύτερο μπορούσε να τους συμβεί τα τελευταία χρόνια. Τους απελευθέρωσε για να δώσουν την προσωπική τους έκφραση και την ατομική τους σκέψη χωρίς να έχουν ανάγκη οποιαδήποτε παραγγελία από τον εκάστοτε εξουσιαστή.
Ερ. Τι πιστεύεις για την Ρώσικη Επανάσταση εκατό χρόνια μετά;
Απ. Τι θα γινόμασταν αν δεν είχε γίνει η Οκτωβριανή Επανάσταση; Δεν θα υπήρχε ούτε ίχνος καλλιτεχνικής έκφρασης που ν’ αντιστέκεται στην καπιταλιστική λαίλαπα.
Από την συμβολική αλλά και ουσιαστική αποδόμηση της εικονολατρίας και των θρησκευτικών και εξουσιαστικών συμβόλων φτάσαμε στη δύναμη της απέριττης φόρμας η οποία στα χέρια του εικαστικού καλλιτέχνη γίνεται ένα όπλο χειρισμού με την έννοια ότι ο καλλιτέχνης δεν είναι ένας παραγγελιοδόχος ή εντολοδόχος.
