Του Χόρχε Αλταμίρα
Η Βραζιλιάνικη κρίση ανησυχεί όλη την Λατινική Αμερική και ακόμη παραπέρα όλο τον πλανήτη. Η Wall Street Journal την περιγράφει, στο φύλλο της 30/3/2016, μετριοπαθώς, ως έναν “οικονομικό γκρεμό, εν μέσω πολιτικού χάους”. Ήταν το κύριο θέμα στις συναντήσεις μεταξύ του προέδρου των HΠA Ομπάμα και του προέδρου της Aργεντινής Μάκρι – τουλάχιστον σύμφωνα με την εφημερίδα Clarin. Μια κατάρρευση της Βραζιλίας θα ανάγκαζε την Δεξιά του Προέδρου Μάκρι να βγάλει από το συρτάρι ένα Σχέδιο Β, το οποίο δεν διαθέτει.
Χρεοκοπία
Η οικονομική εφημερίδα των ΗΠΑ προειδοποιεί για ένα δημόσιο χρέος 1 τρισ. δολαρίων, που το επόμενο έτος θα φθάσει το 80% του ΑΕΠ. Έχει θορυβηθεί από ένα ιδιωτικό χρέος περίπου 300 δις δολαρίων, του οποίου η εξυπηρέτηση αυξάνεται κατά 14% κάθε χρόνο. Η Petrobras [Σ.τ.Μ.: ημι-κρατική πολυεθνική εταιρεία της Βραζιλίας στη βιομηχανία του πετρελαίου], ωστόσο, είχε, από μόνη της, ένα χρέος (ευρύτερου δημόσιου τομέα) 150 δις δολάρια, τον περασμένο Σεπτέμβριο, “ένα από τα μεγαλύτερα εταιρικά χρέη στον κόσμο” (Valor, 23/3). Και όχι μόνο αυτό: έχει φορολογικές οφειλές περί τα 160 δις ρεάλ και άλλες, εργασιακές, περί τα 20 δις ρεάλ – δηλαδή περίπου 60 δις δολάρια επιπλέον. Η προσφορά του μετοχικού κεφαλαίου της εταιρείας έχει μειωθεί κατά 85%, λίγο περισσότερο από 20 δις δολάρια. “Στο τέλος του 2015, αναφέρει η Wall Street Journal, 54,1 εκατομμύρια Βραζιλιάνοι είχαν καθυστερήσει στις πληρωμές των περίπου 60 δις δολαρίων σε δάνεια”. Με αυτό το χρέος πυρπολήθηκε η “εθνική και λαϊκή” κατανάλωση μεταξύ των γειτόνων μας. Η κατάρρευση των επενδύσεων συνδέεται με μια δραματική μείωση της προσωπικής κατανάλωσης και με την πιθανότητα πτώχευσης των τραπεζών. Ο οίκος αξιολόγησης S&P υποβάθμισε στην κατηγορία “defol” (χρεοκοπημένη) την [χαλυβουργική] Usiminas – μια εταιρική σχέση μεταξύ της Nippon Steel και της Tenaris, τίποτα λιγότερο. Οι πρόσφατες απολύσεις φτάνουν το ένα εκατομμύριο εργαζομένους και η ανεργία έχει υπερβεί το 10% του ενεργού πληθυσμού.
Σύμφωνα με μια μελέτη (Valor, 23/3), η Petrobras δεν έχει τρόπο να πληρώσει το χρέος της: “σώθηκε από το γιουάν, ή καλύτερα, από τις εισφορές της Τράπεζας Ανάπτυξης της Κίνας, με αντάλλαγμα την παράδοση του πετρελαίου σε προνομιακές τιμές. Πράγμα που σημαίνει ότι αν η τιμή του πετρελαίου δεν ανακάμψει γρήγορα, θα χρειαστούν περισσότερες εισφορές από την Κίνα”. Το συμπέρασμα αυτό ακούγεται αισιόδοξο, πρώτον, διότι, με τη συμφωνία αυτή, η Petrobras υποθηκεύει μεγάλο μέρος του μελλοντικού εισοδήματός της και, δεύτερον, επειδή η κινεζική διάσωση σημαίνει ότι η Βραζιλία θα συνεχίσει να εισάγει χάλυβα από την Κίνα πράγμα που υπαγορεύει την τελική καταδίκη για την χρεοκοπημένη βιομηχανία σιδήρου και χάλυβα που δραστηριοποιείται στη Βραζιλία. Η Petrobras δε θα μπορούσε καν να αναχρηματοδοτήσει μια διέξοδο από το ανεξόφλητο χρέος, γιατί δεν της επιτρέπεται να επωφεληθεί από το πτωχευτικό δίκαιο όντας εταιρεία με κρατική πλειοψηφία, γι’ αυτό και δεν μπορεί να προσφέρει σαν εγγύηση μια ενδεχόμενη δικαστική δημοπρασία των περιουσιακών της στοιχείων. Η Petrobras έχει χάσει 10 δις δολάρια κατά το τελευταίο τρίμηνο του περασμένου έτους – “χωρίς να φαίνεται το φως στο βάθος του τούνελ” (ό.π.). Σε αυτήν την περίπτωση, θα έπρεπε να κεφαλαιοποιηθεί με φορολογικούς πόρους ενός Κράτους που βρίσκεται σε πτώχευση. Η Ένωση Βιομηχάνων Βραζιλίας προειδοποιεί για την “καταστροφή των εγχώριων επιχειρήσεων”.
Σύμφωνα με την Valor, “μετά την αλλαγή της διοίκησης του κράτους, στις αρχές του 2015, διάφορες προσπάθειες έγιναν στην αγορά πάνω σε ένα μοντέλο σύμπραξης με τον ιδιωτικό τομέα για την BR Distribuidora” – την κύρια θυγατρική της Petrobras [Σ.τ.Μ.: διανομέας πετρελαίου]. Το “μοντέλο” είναι περίεργο: μια μειοψηφία του μετοχικού κεφαλαίου της εταιρίας θα πωληθεί, αλλά με μια έκπτωση 40 τοις εκατό και ένα σύστημα που θα έδινε την πλειοψηφία στον ιδιωτικό τομέα, το οποίο θα προχωρούσε έτσι στη διοίκηση της εταιρείας. Είναι η σημερινή κυβέρνηση η οποία ανέλαβε την πρωτοβουλία της δημοπρασίας της εθνικής περιουσίας, υποστηρίζοντας την αντιπολίτευση και το χρηματιστικό κεφάλαιο. Στη Γερουσία, εν τω μεταξύ, οι κυβερνώντες που το γύρισαν σε αντιπολίτευση, αλλά και η παραδοσιακή αντιπολίτευση, πάνε παραπέρα: θέλουν να αντικαταστήσουν το σύστημα κατανομής των κερδών στους τομείς του πετρελαίου με την πλειοψηφία της Petrobras, με ένα σύστημα παραχωρήσεων στα ιδιωτικά μονοπώλια.
Ο πραξικοπηματισμός (κοινοβουλευτικός, δικαστικός, μιντιακός, οικονομικός) είναι το αποτέλεσμα της πολιτικής κρίσης, όχι η αιτία της. Οι καταγγελίες για διαφθορά και οι συλλήψεις και οι καταδίκες των αναμεμειγμένων είναι απλώς μια εκδήλωση της διαμάχης για τα λάφυρα της οικονομικής χρεοκοπίας. Υπάρχει μια άλυτη αντίφαση μεταξύ της ανάγκης για μια λύση στην καπιταλιστική χρεοκοπία, από τη μία πλευρά, και στην κυβέρνηση και στο υπάρχον πολιτικό καθεστώς, από την άλλη.
Ο πιλότος και οι επιβάτες
Ότι η κρίση καλύπτει ολόκληρο το πολιτικό σύστημα αποτυπώνεται στις δημοσκοπήσεις, οι οποίες δείχνουν μια καταδίκη τόσο της κυβέρνησης όσο και της αντιπολίτευσης. Οι πολίτες, συμπεριλαμβανομένου ενός σημαντικού ποσοστού των εργαζομένων, δεν αντιλαμβάνονται ωστόσο, ότι η εντολή της πολιτικής λύσης βρίσκεται στα χέρια του κομματιού εκείνου που υποστηρίζει την ανατροπή της κυβέρνησης, δηλαδή των πραξικοπηματιών. Η απόφαση να επιταχυνθεί η μομφή κατά της Προέδρου οφείλεται στην ανάγκη να προκύψει μια κυβέρνηση αντικατάστασης πριν φτάσουν κλητεύσεις στους ηγέτες του πραξικοπήματος – τον αντιπρόεδρο ή τον πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων*.
Ενισχύει επίσης τον επείγοντα χαρακτήρα του ξετυλίγματος της δικαστικής διαδικασίας. Από τη μία πλευρά, επειδή ο πρόεδρος και ακόμη και το διοικητικό συμβούλιο της Odebrecht [Σ.τ.Μ.: Βραζιλιάνικος όμιλος που αποτελείται από διαφοροποιημένες επιχειρήσεις στους τομείς της μηχανικής, των κατασκευών, των χημικών και πετροχημικών προϊόντων], αποφάσισαν να ενωθούν με την “επιβραβευμένη κατάδοση” προκειμένου να επιτύχουν τη μείωση των ποινών για τον ιδιοκτήτη της εταιρείας και να θωρακίσουν την εταιρεία από τις οικονομικές προδικάσεις που θα προκαλέσει η ευθύνη της στο σύστημα των ανταποδόσεων, συμπεριλαμβανομένης και της ανακάλυψης παράλληλων λογιστικών. Η Odebrecht διεκδικεί μια νομοθεσία που θα την απαλλάσσει από την πατρογονική ευθύνη. Οι πληροφορίες που η Odebrecht προσφέρει θα ήταν θανάσιμες για τους κυβερνώντες και τη Ντίλμα Pούσερ και τον Λούλα – τους κοντινότερους συνεργάτες της. Από την άλλη πλευρά, η δίωξη έχει εκτροχιαστεί με την υποκλοπή τηλεφωνικών συνδιαλέξεων της Προέδρου της χώρας, από τον δικαστή της υπόθεσης και την ίδια την Εισαγγελεία. Το Ανώτατο Δικαστήριο έχει τώρα μια εξαιρετική δικαιολογία για να ακυρώσει τη διαδικασία και να θέσει τη δίωξη υπό τον έλεγχό της. Ένα άρθρο στην οικονομική εφημερίδα Valor καταλήγει στο συμπέρασμα ότι με μια κυβέρνηση Τεμέρ [Σ.τ.Μ.: Αντιπροέδρου της Βραζιλίας] “θα συνέχιζαν οι προσπάθειες να σταματήσουν οι έρευνες και οι κυρώσεις, επειδή απειλούν δεκάδες πολιτικούς. Όταν ο νομοθέτης ξαναρχίσει τη δραστηριότητά του, μια ανεξάρτητη κομματική ομάδα θα μπορέσει να καταψηφίσει νόμους που διέπουν το Lava Jato [Σ.τ.Μ.: Η Επιχείρηση Lava Jato (Car Wash) είναι μια έρευνα που διεξάγεται από την ομοσπονδιακή αστυνομία της Βραζιλίας, με δικαστική εντολή του δικαστή Σέρζιο Μόρο από τις 17 Μαρτίου του 2014. Αρχικά η έρευνα αφορούσε ξέπλυμα χρήματος, έχει όμως επεκταθεί σε έρευνα καταγγελιών για διαφθορά στην Petrobras, όπου προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι τα στελέχη της δωροδοκήθηκαν σε αντάλλαγμα για την ανάθεση συμβάσεων σε κατασκευαστικές εταιρείες σε διογκωμένες τιμές.] και αναιρούν μέρος των αποτελεσμάτων του. Ήταν ένας συνδυασμός αυτού του τύπου που εμπόδισε την ανάπτυξη της Επιχείρησης Mani Pulite (στην Ιταλία).”
Στην Ιταλία, οι δικαστές της υπόθεσης καταπολέμησης της διαφθοράς ενοχοποιήθηκαν σε εκατοντάδες δικαστικές διαδικασίες. Αλλαγή της κυβέρνησης, του νόμου περί επιείκειας στις καπιταλιστικές επιχειρήσεις, περιορισμός των δικαστικών διαδικασιών – το εργοδοτικό πολιτικό σύστημα έχει καταρτίσει το φύλλο πορείας του. Το πραξικόπημα παρουσιάζεται ως ο μόνος τρόπος για να σωθούν οι διεφθαρμένοι. Παράδοξο, έτσι δεν είναι;
Είναι το πολιτικό καθεστώς, ηλίθιε!
Το πιο σημαντικό σ’ αυτόν τον οδικό χάρτη είναι η δήμευση της πτωχευτικής περιουσίας και η λιτότητα.
Ο Ντελφίμ Νέτο, πρώην οικονομικός τσάρος της δικτατορίας, και ο Αρμίνιο Φράγκα, πρώην πρόεδρος της Κεντρικής Τράπεζας, έχουν ήδη καταρτίσει ένα σχέδιο υπό τον αντιπρόεδρο Μισέλ Τέμερ. Κρίνουν ότι το Ανώτατο Δικαστήριο θα ρίξει μια σανίδα σωτηρίας στην Ντίλμα και εξουσιοδότησαν το διορισμό του Λούλα ως επικεφαλής του επιτελείου. Αν συμβεί αυτό, η Βραζιλία θα μπορούσε να ζήσει ένα εκπληκτικό χρηματιστηριακό κραχ και την κατάρρευση του νομίσματός της· ένα πραξικόπημα στην αγορά.
Η υπεροχή που απέκτησε το Ανώτατο Δικαστήριο σε σχέση με τις άλλες εξουσίες του Κράτους, αναδεικνύει την προχωρημένη διάλυση του πολιτικού καθεστώτος. Μια φράξια της αστικής τάξης, ο Αέσιο Νέβες και η Μαρίνα Σίλβα, καλούν σε γενικές εκλογές, ως ένα είδος ανώδυνης εξόδου από την πανωλεθρία της κυβέρνησης και του Κογκρέσου. Αλλά ακόμη και αυτό χρειάζεται μια μεταβατική κυβέρνηση με ένα βασικό σχέδιο διακυβέρνησης.
Η διαδικασία που λαμβάνει χώρα στην Βραζιλία δείχνει ότι η κεντρική πτυχή της τρέχουσας πολιτικής φάσης είναι η κάθετη κρίση εξουσίας – και όχι μια “κυκλική αλλαγή”. Το κεφάλαιο προσπαθεί να εγκαθιδρύσει “κυβερνήσεις λιτότητας”, αλλά δεν έχει ακόμη συγκεντρώσει ούτε τα οικονομικά ούτε τα πολιτικά μέσα για το έργο του. Η Βραζιλία δείχνει το χαρακτήρα της κρίσης που έχει κατακλύσει την Λατινική Αμερική και την επιχείρηση “διάσωσης” που επιχείρησε ο Ομπάμα – αρχίζοντας, φυσικά, από την Κούβα.
Στη Βραζιλία, ξεδιπλώνεται μια βίαιη αντιπαράθεση μεταξύ των καπιταλιστικών φραξιών, αναγκαστικά μέσω ενός πραξικοπήματος. Στην ημερήσια διάταξη του κεφαλαίου περιλαμβάνεται ένα έκτακτο πρόγραμμα μέτρων λιτότητας ενάντια στις μάζες. Ο άξονας αυτής της λιτότητας, που εκτιμάται στο φορολογικό κομμάτι στα 145 δις ρεάλ (40 δις δολάρια), είναι ένα πλήγμα στη συνταξιοδότηση, και την Κοινωνική Ασφάλιση ως πηγή χρηματοδότησης κεφαλαίου.
Κανένας εργαζόμενος δεν μπορεί να ευθυγραμμιστεί με το πραξικόπημα, υποστηρίζοντας την υπαρκτή διαφθορά, ούτε να κρατήσει στάση ουδετερότητας· αλλά ούτε μπορεί να υποστηρίξει τη σημερινή κυβέρνηση, η οποία παζαρεύει κάθε μέρα με τον πραξικοπηματισμό για να καθυστερήσει την πτώση της ή να κερδίσει λίγο χώρο στην περαιτέρω διαδικασία.
Γι’ αυτό είναι αναγκαίο ένα Συνέδριο των Εργαζομένων για να καταστήσει δυνατή την ανεξάρτητη πρόταση της εργατικής τάξης και ένα σχέδιο δράσης.
30 Μαρτίου 2016
Μετάφραση ΝΑΛ
* H ειδική επιτροπή της Kάτω Bουλής υπερψήφισε την υποβολή πρότασης μομφής με 38 ψήφους υπέρ έναντι 27 κατά. Την Kυριακή 17 Aπριλίου αναμένεται να διεξαχθεί ψηφοφορία στην ολομέλεια της Kάτω Bουλής. Aν η πρόταση μομφής συγκεντρώσει τα 2/3 των βουλευτών, τότε θα σταλεί στην Γερουσία για τις περαιτέρω διαδικασίες.
