Βιβλιοπαρουσίαση από την Κατερίνα Μάτσα
Τάσος Θεοφίλου, Η ΦΥΛΑΚΗ εκδόσεις Αντίποδες, 2025
Ο συγγραφέας του βιβλίου Τάσος Θεοφίλου κατηγορήθηκε άδικα τον Αύγουστο 2012 για συμμετοχή σε ληστεία τράπεζας στην Πάρο, κατά την οποία δολοφονήθηκε ένας οδηγός ταξί, και για συμμετοχή σε τρομοκρατική οργάνωση. Έμεινε στη φυλακή 5 χρόνια, 3,5 στον Κορυδαλλό και 1,5 στο Δομοκό. Αθωώθηκε στο Εφετείο το 2017, γιατί δεν υπήρχαν επαρκή ενοχοποιητικά στοιχεία!
Στο εξαιρετικό αυτό βιβλίο, με τις υπέροχες φωτογραφίες, ο Θεοφίλου καταγράφει τη σημειολογία της φυλακής, μέσα από την προσωπική του οδυνηρή εμπειρία. Περιγράφει τη ζωή της φυλακής στη βασική της διάρθρωση και στην παθογένειά της. Αναφέρεται με λεπτομέρειες στην αρχιτεκτονική των δύο φυλακών που γνώρισε, του Κορυδαλλού και του Δομοκού, τις ταξικές ανισότητες, τις φυλετικές διακρίσεις, τους άγραφους νόμους, τους ρόλους της φυλακής.
«Ένας από τους βασικούς ρόλους της φυλακής είναι η οργάνωση της παραβατικής οικονομίας και ο κρατικός έλεγχός της» (σελ. 36). Η φυλακή είναι το σχολείο της παραβατικής οικονομίας. Σ’ αυτό φοιτούν οι φυλακισμένοι, μαθαίνοντας να σέβονται στην πράξη τούς μαιάνδρους της παραβατικότητας και τον καθοριστικό ρόλο της «υπηρεσίας» και των σωφρονιστικών υπαλλήλων.
Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα τα ναρκωτικά, που μέσα στη φυλακή βρίσκουν την καλύτερη πιάτσα. «Η οικονομία των ναρκωτικών είναι τόσο ισχυρή που καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τις σχέσεις, τους συσχετισμούς και τις ισορροπίες μεταξύ κρατουμένων και υπηρεσίας – ισορροπίες που καμιά πλευρά δεν θέλει να ανατρέψει. Η πρέζα, μαζί με τα υπόλοιπα ναρκωτικά, εισάγονται είτε απευθείας από σωφρονιστικούς υπαλλήλους, είτε από κρατούμενους στα επισκεπτήρια, κατόπιν συνεννόησης με την υπηρεσία. Αν κάποιος κρατούμενος πάρει προσωπική πρωτοβουλία να εισαγάγει ναρκωτικά, συνήθως τον πιάνουν και το ίδιο ισχύει αν κάποιος σωφρονιστικός παρακάμψει την ιεραρχία και επιχειρήσει να βάλει ναρκωτικά για δικό του κέρδος. Τα μαγαζιά είναι εδραιωμένα και ο ανταγωνισμός σκληρός. Από το να ανοίξει κανείς το δικό του μαγαζί, είναι προτιμότερο να αναζητήσει μια καριέρα στο ήδη στρωμένο από τη δεκαετία 1990 μαγαζί-γωνία» (σελ. 85 – 86).
Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα των φυλακών είναι ο υπερπληθυσμός. Όπως διαβάζουμε σε δημοσιεύματα (Εφ.Συν. 30/6/25 «Εκρηκτική αύξηση κρατουμένων στις ελληνικές φυλακές»), η αύξηση ξεπερνά το 7% σε ετήσια βάση. Με βάση τα στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Αντιεγκληματικής Πολιτικής του υπουργείου ΠΡΟ.ΠΟ, οι κρατούμενοι αυξάνονται κατά 100 το μήνα! Χαρακτηριστικά, τον Απρίλη 2025 καταγράφτηκαν 12.351 κρατούμενοι στις ελληνικές φυλακές, ενώ τον Απρίλη 2024 καταγράφτηκαν 10.515! Η αύξηση αυτή δημιουργεί συνθήκες ασφυξίας μέσα στις φυλακές. Αν μάλιστα πάρουμε υπόψη και τις τραγικές ελλείψεις σε ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, σε ψυχιάτρους, ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς, η κατάσταση γίνεται κόλαση.
Έχει μεγάλη σημασία να τονίσουμε ότι ο υπερπληθυσμός των φυλακών δεν οφείλεται στην αύξηση της εγκληματικότητας, αλλά στην αυστηροποίηση των ποινών που επιβάλουν οι Νέοι Ποινικοί Κώδικες. Η Ελλάδα είναι πρώτη στην Ευρώπη ως προς τον υπερπληθυσμό των φυλακών. Η αυστηρότητα, όμως, των ποινών δεν μειώνει την εγκληματικότητα. Γιατί, όπως σημειώνει εύστοχα ο Θεοφίλου «αυτό που μπορεί να μειώσει την εγκληματικότητα είναι αφενός η επιείκεια τόσο στις ποινές όσο και στις συνθήκες κράτησης και αφετέρου η υποστήριξη αυτών που αποφυλακίζονται προκειμένου να ενταχθούν στην κοινωνία με τρόπους τέτοιους που να μην καταστεί μονόδρομος η επιστροφή στη φυλακή» (σελ.33).
Το βιβλίο αυτό, στην εξαιρετικά επιμελημένη και καλαίσθητη έκδοση στους Αντίποδες, είναι σημαντικό για να προβληματίσει και να συμβάλει στην ανάπτυξη του κινήματος ενάντια στο ακραία κατασταλτικό σωφρονιστικό σύστημα της χώρας. Και όπως λέει στον ωραίο πρόλογό του ο Χρ. Κρυστάλλης «Οι φυλακές είναι πάρκινγκ και γυμναστήριο για τους κρατούμενους και τις κρατούμενες, διευθυντήριο και σχολείο για το έγκλημα, ένοχο μυστικό για τη δικαιοσύνη και μαύρο κουτί για την κοινωνία των πολιτών» (σελ. 16 ).