του Σάββα Στρούμπου
Βικτόρ Σερζ
«Από τον Λένιν στον Στάλιν»
εκδόσεις Θύραθεν
Η ίδια η ζωή του Βικτόρ Σερζ (Βικτόρ Κιμπάλτσιτς, Βρυξέλλες 1890 – Μεξικό 1947) αποτυπώνει το έπος και την τραγωδία του πρώτου μισού του 20ου αιώνα, περίοδος η οποία άφησε ανεξίτηλο το στίγμα της στην ιστορία της ανθρωπότητας, με προσδοκίες που ακόμα μένουν ανεκπλήρωτες και τραύματα που δεν λένε να επουλωθούν.
Ο Σερζ εμπνέεται από τα επαναστατικά οράματα πολύ νέος, αφού ήδη στα χρόνια της εφηβείας του γίνεται μαχητικό μέλος της οργάνωσης Groupe Revolutionnaire στις Βρυξέλλες. Το 1908 εγκαθίσταται στο Παρίσι. Το 1912 είναι ο εκδότης της εφημερίδας L’Anarchie. Σύντομα συλλαμβάνεται ως μέλος της αναρχικής οργάνωσης Συμμορία του Μπονό, που επιδίδεται σε ένοπλες ληστείες, στις οποίες ο ίδιος δεν συμμετέχει. Αρνείται να αποκηρύξει τις ιδέες του και τα μέλη της οργάνωσης, πολλά από τα οποία πεθαίνουν στη λαιμητόμο, και καταδικάζεται σε πέντε χρόνια φυλακή. Το 1917 αποφυλακίζεται, καταφεύγει στη Βαρκελώνη, γίνεται μέλος της CNT (Confederation National del Trabajo), συνεργάτης της αναρχικής εφημερίδας Tierra y Libertad και συμμετέχει στην αποτυχημένη εξέγερση του Ιουλίου 1917. Κατόπιν επιχειρεί μέσω Γαλλίας να διαφύγει προς την επαναστατημένη Ρωσία. Συλλαμβάνεται στο Παρίσι, κρατείται σε στρατόπεδο συγκέντρωσης και τελικά, ανταλλάσσεται τον Ιανουάριο του 1919 ως Μπολσεβίκος όμηρος, με Γάλλο αξιωματικό αιχμάλωτο στη Ρωσία. Τελικά φθάνει στην Πετρούπολη. Εντάσσεται στο Κόμμα των Μπολσεβίκων και συμμετέχει στην Εκτελεστική Επιτροπή της Κομμουνιστικής Διεθνούς στα χρόνια του Εμφυλίου Πολέμου, ενώ υπηρετεί στη στρατιωτική άμυνα της Πετρούπολης ως πυροβολητής σε ειδικό τάγμα. Στην Κομμουνιστική Διεθνή διευθύνει το τμήμα λατινογενών γλωσσών και στήνει τον εκδοτικό οίκο της Διεθνούς.
Το 1925, με την άνοδο της σταλινικής γραφειοκρατίας, παίρνει δημόσια το μέρος της Αριστερής Αντιπολίτευσης. Μετά την ήττα της Αντιπολίτευσης διαγράφεται από το Κομμουνιστικό Κόμμα και φυλακίζεται για δύο μήνες (Μάρτιος 1928). Το 1933 συλλαμβάνεται και πάλι. Αυτή τη φορά εκτοπίζεται στο Όρενμπουργκ, μια πόλη στα σύνορα με το Καζακστάν. Στο μεταξύ έχει γίνει γνωστός στη Γαλλία ως μεταφραστής του Λένιν και του Τρότσκι, όπως επίσης και ως συγγραφέας μυθιστορημάτων και άρθρων για την επαναστατημένη Ρωσία. Στους κύκλους των Γάλλων διανοούμενων ξεκινάει εκστρατεία για την απελευθέρωση του Σερζ. Τελικά απελευθερώνεται την άνοιξη του ‘36. Βρισκόμενος πια στην Ευρώπη συμμετέχει στο τροτσκιστικό κίνημα, αποκαλύπτοντας την αληθινή κατάσταση στη Σοβιετική Ένωση και καταγγέλλοντας τις στημένες Δίκες της Μόσχας, που πραγματικό στόχο έχουν να εξαφανίσουν ολόκληρη τη γενιά των επαναστατών του Κόκκινου Οκτώβρη. Την εποχή του Ισπανικού Εμφυλίου ο Σερζ στηρίζει το ΡΟUM (Partido Obrero de Unificacion Marxista), γεγονός που τον φέρνει αντιμέτωπο με τον Τρότσκι, ο οποίος θεωρεί την πολιτική του κόμματος «κεντριστική». Μετά την νίκη των Ναζί στη Γαλλία, μαζί με τον γιό του Βλάντι βρίσκουν άσυλο στο Μεξικό, όπου φτάνουν ένα χρόνο μετά τη δολοφονία του Τρότσκι. Ανάμεσα στα έργα του, ο Σερζ θα γράψει τη μονογραφία του Τρότσκι σε συνεργασία με την Ναταλία Σέντοβα, σύζυγο του μεγάλου επαναστάτη. Ο Σερζ πεθαίνει στο Μεξικό στις 17 Νοεμβρίου 1947.
Το βιβλίο «Από τον Λένιν στον Στάλιν», που κυκλοφόρησε πρόσφατα, για πρώτη φορά στα ελληνικά, από τις εκδόσεις Θύραθεν, ο Σερζ το γράφει τον Δεκέμβριο του ‘36. Σε 184 σελίδες του μας μεταφέρει στην ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα των ηρωικών χρόνων της Οκτωβριανής Επανάστασης και του Εμφυλίου Πολέμου, όταν ένας ολόκληρος λαός, με επικεφαλής τους Μπολσεβίκους, άλλαζε τον κόσμο. Κεντρικές φιγούρες στη διαδικασία αυτή είναι οι Λένιν και Τρότσκι, οι οποίοι θα αποτελέσουν την ψυχή και το πνεύμα της επανάστασης, εμπνέοντας τις εργάτριες και τους εργάτες, τους στρατιώτες, τις αγρότισσες και τους αγρότες να γίνουν δημιουργοί των όρων της ζωής τους. Ψεύδεται οικτρά όποιος νομίζει ότι η Οκτωβριανή Επανάσταση αφορά μονάχα τη Ρωσία. Πρόκειται για ένα παγκόσμιο σεισμογενές συμβάν, του οποίου οι δονήσεις φτάνουν ως τις μέρες μας, παρ’ όλο που προδόθηκε από τη σταλινική κλίκα των νεκροθαφτών του Οκτώβρη και των Μπολσεβίκων.
Η τραγική αυτή διαδικασία μετάβασης από τα ηρωικά, επαναστατικά χρόνια του Λένιν, στα χρόνια του ζόφου και της απόγνωσης, του φόβου και της ίντριγκας, των ομαδικών εκκαθαρίσεων αγωνιστών και αγωνιστριών που έδωσαν όλη τη ζωή τους στην υλοποίηση του επαναστατικού ονείρου, όπου κεντρική φιγούρα είναι πλέον αυτή του Στάλιν, αποτυπώνεται με τρόπο βιωματικό και άμεσο από την πένα του Σερζ. Συγκλονίζουν οι επιστολές εκτοπισμένων, φυλακισμένων, εξόριστων γυναικών και αντρών της Αντιπολίτευσης, που αρνούνται πεισματικά να προδώσουν τις ιδέες και τα ιδανικά τους, που αρνούνται να υποταχθούν στη μέγγενη του σταλινικού ολοκληρωτικού κράτους.
Οι άνθρωποι αυτοί είναι οι πρόγονοί μας. Δεν μπορούμε να προχωρήσουμε μπροστά χωρίς να γνωρίσουμε σε βάθος τους αγώνες και τις αγωνίες τους, τις θυσίες και την ακλόνητη πίστη τους στη δυνατότητα επαναστατικού μετασχηματισμού της ανθρωπότητας, αυτό το όραμα του πανανθρώπινου ελευθεριακού κομμουνισμού για το οποίο έδωσαν απλόχερα τη ζωή τους. Δεν μπορούμε να προχωρήσουμε μπροστά χωρίς την επίγνωση ότι μας χωρίζει ένα ποτάμι αίμα από τους νεκροθάφτες του Οκτώβρη. Σε κάθε περίπτωση, η επαναστατική προοπτική που άνοιξε τα ηρωικά αυτά χρόνια, μπορεί να ποδοπατήθηκε, μπορεί να υπέστη τις χειρότερες ταπεινώσεις και προδοσίες, δεν μπόρεσαν, ωστόσο, να την εξαφανίσουν. Είναι διαρκώς παρούσα, επιμένοντας να εμπνέει τη ζωή και τα όνειρα των καταπιεσμένων, επιμένοντας να απειλεί καταπιεστές, και εκμεταλλευτές όπου γης.
Σάββας Στρούμπος
Αθήνα, 17/1/2022
