Άρθρο στην “Νέα Προοπτική” αρ. φ. 513
[Το κείμενο που δημοσιεύουμε γράφτηκε από τον Λέον Τρότσκι στις 4 Nοέμβρη 1935. Δεν πρόκειται για το βιβλίο Tα Μαθήματα του Οκτώβρη του 1923 αλλά για άρθρο που γράφτηκε για την εφημερίδα Revolution στη 18η επέτειο της Oκτωβριανής Eπανάστασης.]
Δέχομαι με μεγάλη ευχαρίστηση την πρόταση του Φρεντ Ζέλερ1 να συνεισφέρω ένα άρθρο στην εφημερίδα Revolution, με την ευκαιρία της 18ης επετείου της Οκτωβριανής ανατροπής. Πράγματι, η εφημερίδα Revolution δεν είναι μια «μεγάλη» καθημερινή εφημερίδα· μόλις που παλεύει να γίνει βδομαδιάτικη. Yψηλόβαθμοι γραφειοκράτες μπορεί να την περιφρονούν λόγω αυτού του γεγονότος. Ωστόσο, είχα πολλές φορές την ευκαιρία να παρατηρήσω πόσες «πανίσχυρες» οργανώσεις με «πανίσχυρο» τύπο διαλύθηκαν υπό την πίεση των γεγονότων και πως από την άλλη, μικρές οργανώσεις με τεχνικά αδύναμο τύπο μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα μεταμορφώθηκαν σε ιστορικές δυνάμεις. Ας ελπίσουμε ότι αυτή ακριβώς θα είναι και η μοίρα της εφημερίδας σας και της οργάνωσής σας.
Το 1917, η Ρωσία περνούσε τη μεγαλύτερη κοινωνική κρίση της. Μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε, ωστόσο, στη βάση όλων των μαθημάτων της ιστορίας, ότι αν δεν υπήρχε το Μπολσεβίκικο Κόμμα η απροσμέτρητη επαναστατική ενέργεια των μαζών θα είχε χαθεί άδοξα με σποραδικές εκρήξεις και οι μεγάλοι σεισμοί θα είχαν τελειώσει με την πιο σκληρή αντεπαναστατική δικτατορία. Η ταξική πάλη είναι η κινητήρια δύναμη της ιστορίας. Χρειάζεται ένα σωστό πρόγραμμα, ένα δυνατό κόμμα, μια πιστή και θαρραλέα ηγεσία – όχι ήρωες των σαλονιών και των κοινοβουλευτικών φράσεων αλλά επαναστάτες έτοιμους να φθάσουν μέχρι το τέλος. Αυτό είναι το κύριο μάθημα της Οκτωβριανής Επανάστασης.
Πρέπει παρόλα αυτά να θυμόμαστε ότι στην αρχή του 1917 το Μπολσεβίκικο Κόμμα ήταν επικεφαλής μόνο ενός ασήμαντου αριθμού εργαζομένων. Όχι μόνο στα σοβιέτ των στρατιωτών αλλά επίσης στα σοβιέτ των εργατών, η Μπολσεβίκικη ομάδα αποτελούσε το 1% με 2%, στην καλύτερη των περιπτώσεων το 5%. Τα κύρια κόμματα της μικροαστικής δημοκρατίας (Μενσεβίκοι και Σοσιαλεπαναστάτες) τα ακολουθούσαν το 95% των εργατών, στρατιωτών και αγροτών που συμμετείχαν στην πάλη. Οι ηγέτες των κομμάτων αυτών αποκαλούσαν τους Μπολσεβίκους αρχικά σεχταριστές και έπειτα… πράκτορες του Γερμανού Κάιζερ.
Aλλά όχι, οι Μπολσεβίκοι δεν ήταν σεχταριστές! Όλοι τους η προσοχή στρεφόταν στις μάζες, και μάλιστα όχι στο ανώτερο στρώμα τους αλλά στο κατώτερο, στα πιο καταπιεσμένα εκατομμύρια και δεκάδες εκατομμύρια, τα οποία οι φλύαροι του κοινοβουλευτισμού συνήθως ξεχνούσαν. Ακριβώς για να καθοδηγήσουν τους προλετάριους και τους μισο-προλετάριους της πόλης και της υπαίθρου, οι Μπολσεβίκοι θεώρησαν αναγκαίο να διαχωριστούν ξεκάθαρα από όλες τις άλλες ομάδες και σχηματισμούς της αστικής τάξης, ξεκινώντας με αυτούς τους ψεύτικους «Σοσιαλιστές», που στην πραγματικότητα είναι πράκτορες της μπουρζουαζίας.
Ο πατριωτισμός είναι το κύριο τμήμα αυτής της ιδεολογίας μέσω της οποίας η μπουρζουαζία δηλητηριάζει την ταξική συνείδηση των καταπιεσμένων και παραλύει την επαναστατική τους θέληση, επειδή ο πατριωτισμός σημαίνει την υποταγή του προλεταριάτου στο «έθνος», στην κορυφή του οποίου βρίσκεται η μπουρζουαζία. Οι Μενσεβίκοι και οι Σοσιαλεπαναστάτες ήταν πατριώτες: έως την Φεβρουαριανή ανατροπή ημικαλυμμένοι και μετά τον Φεβρουάριο [του 1917] ανοιχτά ασύστολα. Έλεγαν: «Τώρα έχουμε δημοκρατία, την πιο ελεύθερη δημοκρατία στον κόσμο. Ακόμα και οι στρατιώτες μας είναι οργανωμένοι σε σοβιέτ. Πρέπει να υπερασπίσουμε τη δημοκρατία κατά του Γερμανικού μιλιταρισμού» Οι Μπολσεβίκοι απαντούσαν: «Αναμφίβολα η Ρωσική δημοκρατία είναι η πιο δημοκρατική. Αυτή όμως η επιφανειακή πολιτική δημοκρατία μπορεί αύριο να συντριφτεί καθώς στηρίζεται σε καπιταλιστικά θεμέλια. Όσο ο εργαζόμενος λαός, υπό την ηγεσία του προλεταριάτου, δεν απαλλοτριώνει τους φεουδάρχες τους και τους καπιταλιστές και δεν σκίζει τις ληστρικές συνθήκες με την Αντάντ, δεν μπορούμε να θεωρήσουμε τη Ρωσία πατρίδα μας και δεν μπορούμε να την υπερασπιστούμε». Οι αντίπαλοι μας εξοργίστηκαν. «Αν πιστεύετε αυτά, τότε δεν είστε απλά σεχταριστές, είστε πράκτορες των Χοετζόλερν! Προδίδετε για αυτούς τη Ρωσική, Γαλλική, Αγγλική και Αμερικάνικη δημοκρατία!» Η δύναμη όμως του Μπολσεβικισμού έγκειτο στην ικανότητά του να παραμερίζει τις σοφιστείες των δειλών «δημοκρατών» που αυτοαποκαλούνταν Σοσιαλιστές αλλά στην πραγματικότητα προσκυνούσαν την καπιταλιστική ιδιοκτησία.
Οι δικαστές της σύγκρουσης αυτής ήταν οι εργαζόμενες μάζες. Καθώς περνούσε ο καιρός η ετυμηγορία τους ολοένα και πιο πολύ έκλεινε υπέρ των Μπολσεβίκων. Χωρίς να προκαλεί έκπληξη, εκείνη την εποχή τα σοβιέτ συσπείρωσαν γύρω τους όλους τους προλετάριους, τους στρατιώτες και τους αγρότες που αφυπνίστηκαν με την πάλη και πάνω στους οποίους στηρίζονταν η τύχη της χώρας. Το «ενιαίο μέτωπο» των Μενσεβίκων και των Σοσιαλεπαναστατών κυριαρχούσε στα σοβιέτ και ουσιαστικά είχαν την εξουσία στα χέρια τους. Η μπουρζουαζία είχε παραλύσει τελείως πολιτικά καθώς δέκα εκατομμύρια στρατιώτες, εξαντλημένοι από τον πόλεμο, έστεκαν πλήρως εξοπλισμένοι με τη μεριά των εργατών και των αγροτών. Αυτό όμως που οι ηγέτες του «ενιαίου μετώπου» έτρεμαν περισσότερο απ’ όλα ήταν μην «τρομάξουν» την μπουρζουαζία και την «σπρώξουν» στο στρατόπεδο της αντίδρασης. Το ενιαίο μέτωπο δεν τόλμησε να αγγίξει ούτε τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο, ούτε τις τράπεζες, ούτε την φεουδαρχική ιδιοκτησία, ούτε τα μαγαζιά, ούτε και τα εργοστάσια. Πήγαινε βήμα σημειωτόν και μιλούσε γενικόλογα, ενώ οι μάζες έχαναν την υπομονή τους. Πέρα όπως από αυτό: Οι Μενσεβίκοι και οι Σοσιαλεπαναστάτες πρόσφεραν την εξουσία στο κόμμα των Καντέ [Συνταγματικοί Δημοκράτες, Σ.τ.μ.], το οποίο οι εργαζόμενοι το είχαν απορρίψει και το μισούσαν. Οι Καντέ εκπροσωπούσαν ένα ιμπεριαλιστικό αστικό κόμμα, το οποίο στηρίζονταν στα ανώτερα στρώματα των «μεσαίων τάξεων» αλλά παρέμενε πιστό στα συμφέροντα των «φιλελεύθερων» ιδιοκτητών σε όλα τα βασικά ζητήματα. Οι Καντέ, αν θέλετε, μπορούν να συγκριθούν με τους Γάλλους Ριζοσπάστες: η ίδια κοινωνική βάση, δηλαδή οι «μεσαίες τάξεις», το ίδιο νανούρισμα του λαού με κενές φράσεις και η ίδια πιστή υπηρεσία στον ιμπεριαλισμό. Όπως συμβαίνει και με τους Ριζοσπάστες, οι Καντέ είχαν την αριστερά και τη δεξιά τους πτέρυγα: η αριστερά για να μπερδεύει το λαό, η δεξιά για να κάνει «σοβαρή» πολιτική. Οι Μενσεβίκοι και οι Σοσιαλεπαναστάτες ήλπιζαν να λάβουν την υποστήριξη των μεσαίων τάξεων με μια συμμαχία με τους Καντέ, δηλαδή με τους εκμεταλλευτές και τους απατεώνες των μεσαίων τάξεων. Με αυτόν τον τρόπο οι σοσιαλπατριώτες υπέγραψαν τη θανατική τους καταδίκη.
Δένοντας τον εαυτό τους εθελοντικά στο άρμα της μπουρζουαζίας, οι ηγέτες των Μενσεβίκων και των Σοσιαλεπαναστατών προσπάθησαν να πείσουν τους εργαζόμενους να αφήσουν την απαλλοτρίωση των ιδιοκτητών για το μέλλον και εν τω μεταξύ… να πεθάνουν στο μέτωπο για τη «δημοκρατία», δηλαδή για τα συμφέροντα αυτής της ίδιας της μπουρζουαζίας. «Δεν πρέπει να σπρώξουμε τους Καντέτους στο μέτωπο της αντίδρασης», επαναλάμβαναν οι οπορτουνιστές παπαγάλοι σε κάθε εκδήλωση. Οι μάζες όμως δεν μπορούσαν και δεν ήθελαν να τους καταλάβουν. Έδωσαν όλη τους την υποστήριξη στο ενιαίο μέτωπο των Μενσεβίκων και των Σοσιαλεπαναστατών και ήταν έτοιμοι να το υπερασπιστούν με τα όπλα στο χέρι εναντίον της μπουρζουαζίας. Την ίδια στιγμή όμως, έχοντας αποκτήσει την εμπιστοσύνη του λαού, τα κόμματα του ενιαίου μετώπου καλούσαν το κόμμα της μπουρζουαζίας στην εξουσία και κρύφτηκαν πίσω από αυτό. Οι αφυπνισμένες επαναστατικές μάζες δεν συγχωρούν ποτέ τη δειλία και την προδοσία. Αρχικά οι εργάτες της Πετρούπολης και μετά από αυτούς το προλεταριάτο όλης της χώρας, μετά το προλεταριάτο οι στρατιώτες και μετά τους στρατιώτες οι αγρότες πείστηκαν μέσα από την εμπειρία τους ότι οι Μπολσεβίκοι είχαν δίκιο. Έτσι λοιπόν, μέσα σε λίγους μήνες οι χούφτα των «σεχταριστών», «τυχοδιωκτών», «συνωμοτών», «πρακτόρων των Χοετζόλερν» κ.λπ. μεταμορφώθηκαν στο κύριο κόμμα των εκατομμυρίων αφυπνισμένου λαού. Πίστη στο επαναστατικό πρόγραμμα, ασυμβίβαστη εχθρότητα απέναντι στη μπουρζουαζία, αποφασιστική ρήξη με τους σοσιαλπατριώτες, βαθιά εμπιστοσύνη στην επαναστατική δύναμη των μαζών – αυτά είναι τα κύρια μαθήματα του Οκτώβρη.
Ολόκληρος ο τύπος, συμπεριλαμβανομένου και των εφημερίδων των Μενσεβίκων και των Σοσιαλεπαναστατών πραγματοποίησαν μια αμείλικτη εκστρατεία, πρωτοφανή στην ιστορία, κατά των Μπολσεβίκων. Χιλιάδες και χιλιάδες τόνοι δημοσιογραφικού χαρτιού γέμισαν με αναφορές για τους δεσμούς των Μπολσεβίκων με την Τσαρική αστυνομία, ότι λάμβαναν φορτία χρυσού από τη Γερμανία, ότι ο Λένιν κρυβόταν σε Γερμανικό αεροπλάνο κ.τ.λ., κ.τ.λ. Τους πρώτους μήνες μετά τον Φεβρουάριο [του 1917], αυτός ο χείμαρρος δυσφήμισης επηρέασε τις μάζες. Ναύτες και στρατιώτες απείλησαν περισσότερο από μια φορά να εκτελέσουν τον Λένιν και άλλους ηγέτες του Μπολσεβικισμού. Τον Ιούλιο του 1917 η καμπάνια δυσφήμησης έφθασε στο απόγειο της. Πολλοί συμπαθούντες αριστεροί και ημιαριστεροί, ειδικά μεταξύ της διανόησης, τρομοκρατήθηκαν από την πίεση της αστικής κοινής γνώμης. Έλεγαν τότε: «Σίγουρα οι Μπολσεβίκοι δεν είναι πράκτορες του Χοετζόλερν αλλά είναι σεχταριστές, χωρίς τρόπους, προκαλούν τα δημοκρατικά κόμματα, είναι αδύνατο να συνεργαστούμε μαζί τους». Αυτός π.χ. ήταν ο τόνος που κυριαρχούσε στη μεγάλη καθημερινή εφημερίδα του Μαξίμ Γκόρκι, γύρω από την οποία είχαν συσπειρωθεί κάθε είδους κεντριστές, ημιμπολσεβίκοι, ημιμενσεβίκοι, θεωρητικά πολύ αριστερά, αλλά τρομερά φοβούμενοι για να σπάσουν από τους Μενσεβίκους και τους Σοσιαλεπαναστάτες. Αποτελεί νόμο όμως ότι όποιος φοβάται να σπάσει με τους σοσιαλπατριώτες αναπόφευκτα θα γίνει πράκτοράς τους.
Την ίδια στιγμή όμως μια εντελώς αντίθετη διαδικασία συντελούνταν μέσα στις μάζες. Όσο πιο πολύ απογοητεύονταν από τους σοσιαλπατριώτες, που πρόδιδαν τα συμφέροντα του λαού για τη φιλία τους με τους Καντέτους, τόσο πιο προσεκτικά άκουγαν τις ομιλίες των Μπολσεβίκων και τόσο πιο πολύ πείθονταν για την ορθότητά τους. Για τον εργάτη στο μαγαζί, το στρατιώτη στα χαρακώματα, τον λιμοκτονούντα αγρότη, έγινε ξεκάθαρο ότι οι καπιταλιστές και οι λακέδες τους δυσφημούσαν τους Μπολσεβίκους ακριβώς επειδή οι Μπολσεβίκοι ήταν σταθερά αφοσιωμένοι στα συμφέροντα των καταπιεσμένων. Η χθεσινή αγανάκτηση των στρατιωτών και των ναυτών κατά των Μπολσεβίκων μετατράπηκε σε θερμή αφοσίωση σ’ αυτούς και ανιδιοτελή ετοιμότητα να τους ακολουθήσουν ως το τέλος. Από την άλλη, το μίσος των μαζών για το Κόμμα των Καντέτων αναπόφευκτα μεταφέρθηκε στους συμμάχους τους, τους Μενσεβίκους και τους Σοσιαλεπαναστάτες. Οι σοσιαλπατριώτες δεν έσωσαν τους Καντέτους αλλά χάθηκαν οι ίδιοι. Η τελική ρήξη στη διάθεση των μαζών, που έλαβε χώρα εντός δυο ή τριών μηνών (Αύγουστος – Σεπτέμβρης [1917]) κατέστησε δυνατή τη νίκη του Οκτώβρη. Οι Μπολσεβίκοι κέρδισαν τα σοβιέτ και τα σοβιέτ πήραν την εξουσία.
Οι Κύριοι Σκεπτικιστές όμως μπορεί να πουν: μα στο τέλος η Οκτωβριανή Επανάσταση οδήγησε στο θρίαμβο της γραφειοκρατίας. Τελικά άξιζε; Ένα άλλο άρθρο ίσως και δυο θα πρέπει να αφιερωθούν σ’ αυτό το ζήτημα. Εδώ ας πούμε εν συντομία: η ιστορία δεν προχωρά ευθύγραμμα αλλά ακολουθεί ένα λοξό δρόμο· μετά από ένα γιγάντιο άλμα προς τα μπρος ακολουθεί, όπως συμβαίνει μετά από μια βολή του πυροβολικού, ένα πισωγύρισμα. Παρόλα αυτά η ιστορία προχωρά μπροστά. Αναμφίβολα ο Σοβιετικός γραφειοκρατισμός είναι ένας επικίνδυνο έλκος που απειλεί τόσο τις κατακτήσεις της Οκτωβριανής Επανάστασης όσο και του παγκόσμιου προλεταριάτου. Η ΕΣΣΔ όμως κατέχει κάτι πέρα από τον γραφειοκρατικό απολυταρχισμό: τα εθνικοποιημένα μέσα παραγωγής, σχεδιασμένη οικονομία, κολλεκτιβοποίηση της γεωργίας, που παρά το τερατώδες κακό του γραφειοκρατισμού, οδηγεί προς τα μπρος τη χώρα οικονομικά και πολιτιστικά ενώ οι καπιταλιστικές χώρες κινούνται προς τα πίσω. Η Οκτωβριανή Επανάσταση μπορεί να απελευθερωθεί από τη μέγγενη του γραφειοκρατισμού μόνο με την ανάπτυξη της διεθνούς επανάστασης, η νίκη της οποίας πραγματικά θα διασφαλίσει την οικοδόμηση της σοσιαλιστικής κοινωνίας.
Τέλος –και αυτό δεν είναι καθόλου ασήμαντο- η Οκτωβριανή Επανάσταση είναι σημαντική επίσης επειδή έδωσε στη διεθνή εργατική τάξη μια σειρά πολύτιμων μαθημάτων. Οι προλετάριοι επαναστάτες της Γαλλίας ας μάθουν καλά τα μαθήματα αυτά και θα γίνουν ανίκητοι.
4 Nοεμβρίου 1935
1. Fred Zeller, ζωγράφος, γενικός γραμματέας της Σοσιαλιστικής Nεολαίας στην περιοχή του Σηκουάνα, διαγράφτηκε από την SFIO μετά το συνέδριο της Mιλούζ το 1935. Aργότερα μέλος της τροτσκιστικής Eπαναστατικής Σοσιαλιστικής Nεολαίας.
==513==
