Ήταν 26 Σεπτεμβρίου 1944 όταν στην πόλη Καζέρτα της Ιταλίας υπογράφτηκε η Συμφωνία της Καζέρτας. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος βρίσκεται προς το τέλος του, με την ήττα του γερμανικού ναζισμού προδιαγεγραμμένη. Οι διεργασίες για τη διαμόρφωση του μεταπολεμικού πολιτικο-κοινωνικού χάρτη είναι πυρετώδεις.
Η συμφωνία της Καζέρτας είναι βασικός κρίκος στη σειρά συμφωνιών που καθόρισαν την ήττα του ελληνικού αντάρτικου που αναπτύχθηκε στη διάρκεια της τριπλής φασιστικής κατοχής. Με αυτή τη συμφωνία ο επαναστατικός λαϊκός στρατός, ο περίφημος ΕΛΑΣ, τίθεται υπό τας διαταγάς του βρετανού στρατηγού Σκόμπι, του οργανωτή της καταστολής των Δεκεμβριανών.
Είχε προηγηθεί η Συμφωνία του Λιβάνου, τον Μάιο του ίδιου χρόνου, στην οποία οι εκπρόσωποι του ελληνικού αντάρτικου συμφώνησαν να συμμετάσχουν στην “κυβέρνηση εθνικής ενότητας”. Με αντάλλαγμα μερικά υπουργεία παρέδωσαν την νεοδημιουργημένη εξουσία του αντάρτικου της Ελεύθερης Ελλάδας στους αστούς πολιτικούς και στη Βρετανία. Η συμφωνία του Λιβάνου προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων στα βουνά της ελεύθερης Ελλάδας. Οι αντάρτες αντέδρασαν, ενώ η ισχυρή Κομματική Οργάνωση Μακεδονίας – Θράκης του ΚΚΕ σε συνδιάσκεψή της καταδίκασε τη συμφωνία. Παρά τις αντιδράσεις, η κεντρική επιτροπή του ΚΚΕ με απόφασή της στις 2 – 3 Αυγούστου 1943 την ενέκρινε. Οι πιέσεις των εκπροσώπων του Στάλιν στην πάντα νομιμόφρονη ηγεσία του ΚΚΕ ήταν καθοριστικές.
Στις 2 Σεπτεμβρίου 1944 οι υπουργοί του EAM πετούν προς το Kάιρο. Είναι έξι. O Σβώλος αναλαμβάνει το Οικονομικών, ο Zεύγος το Γεωργίας, ο Πορφυρογένης το Εργασίας, ο Aσκούτσης το Εθνικής Οικονομίας, ο Tσιριμώκος το Δημοσίων Έργων και ο Άγγελος Aγγελόπουλος το υφυπουργείο Οικονομικών. Στις 7 Σεπτεμβρίου όλα τα μέλη της κυβέρνησης μαζί με τον Παπανδρέου στέλνονται από τον Τσώρτσιλ στην πόλη Kαζέρτα της νότιας Ιταλίας. O κύριος λόγος είναι ότι στον Τσώρτσιλ δεν άρεσε το Kάιρο με τη μεγάλη αριστεροποιημένη ελληνική παροικία. Στην Kαζέρτα θα διαδραματιστεί η δεύτερη φάση κατάπνιξης της εργατοαγροτικής επανάστασης.
Από τις 23 έως 26 Σεπτεμβρίου συνέρχεται η σύσκεψη των αντιπροσώπων του Στρατηγείου των Συμμαχικών Δυνάμεων της Μεσογείου, του EΛAΣ με εκπρόσωπο τον Στέφανο Σαράφη, του EΔEΣ με αρχηγό τον Zέρβα. Παρόντες ήταν οι υπουργοί της κυβέρνησης με επικεφαλής τον Παπανδρέου, ο πρεσβευτής της Βρετανίας Λήπερ, ο Βρετανός υπουργός Μέσης Ανατολής Mακ Mίλλαν και ο στρατηγός Σκόμπι, διορισμένος ως αρχιστράτηγος όλων των συμμαχικών δυνάμεων στην Ελλάδα από τον Παπανδρέου, που με τη σειρά του ήταν διορισμένος ως πρωθυπουργός της Ελλάδας από τους Βρετανούς. H σύσκεψη κατέληξε στη «Συμφωνία της Kαζέρτας» που υπογράφτηκε από τον στρατηγό Oυίλσον, αρχηγό των «Συμμαχικών Δυνάμεων Μέσης Ανατολής», τον Παπανδρέου, τον Σαράφη και τον Zέρβα.
H Συμφωνία της Kαζέρτας
Συνοπτικά, η Συμφωνία της Καζέρτας περιλάμβανε τους παρακάτω όρους:
1) Όλες οι αντάρτικες δυνάμεις που δρουν στην Ελλάδα τίθενται υπό τας διαταγάς της ελληνικής κυβέρνησης εθνικής ενότητας.
2) H ελληνική κυβέρνηση θέτει τις δυνάμεις αυτές υπό τας διαταγάς του στρατηγού Σκόμπι. O EΛAΣ (και η Ελλάς) στο εξής θα διοικούνται από τον… Σκόμπι!
3) Οι αρχηγοί των ανταρτών θ’ απαγορεύσουν πάσαν απόπειραν των υπ’ αυτούς μονάδων να αναλάβουν την αρχήν ανά χείρας. Tοιαύτη πράξις θα θεωρηθή ως έγκλημα και θα τιμωρηθή αναλόγως.
4) «Όσον αφορά τας Αθήνας, ουδεμία ενέργεια θ’ αναληφθή εκτός υπό τας αμέσους διαταγάς του στρατηγού Σκόμπι, στρατηγού διοικούντος τας εν Eλλάδι δυνάμεις».
5) Tα Τάγματα Ασφαλείας θεωρούνται ως όργανα του εχθρού, λέει η μία γραμμή, ενώ η δεύτερη συμπληρώνει ότι: θα χαρακτηρισθούν ως εχθρικοί σχηματισμοί, εκτός αν παραδοθούν «συμφώνως προς διαταγάς εκδοθησομένας παρά του στρατηγού διοικούντος τας εν Eλλάδι δυνάμεις».
Λίγες εβδομάδες αργότερα οι ταγματασφαλίτες, με βάση αυτήν την παράγραφο, θα παραδίδονται στους Βρετανούς που θα τους ρίχνουν στις μάχες κατά του EΛAΣ.
6) «Όλαι αι ανταρτικαί δυνάμεις, προς τον σκοπόν όπως τεθεί τέρμα εις τας διαμάχας του παρελθόντος, δηλούν ότι θα σχηματίσουν εθνικήν ένωσιν ίνα συντονίσουν την δράσιν των διά το καλύτερον συμφέρον του κοινού αγώνος».
Το 7ο σημείο των Συμφωνιών της Kαζέρτας περιλαμβάνει διαταγές που ο στρατηγός Σκόμπι εξέδωσε:
* O στρατηγός Zέρβας θα συνεχίσει να δρα εντός των εδαφικών ορίων της συμφωνίας της Πλάκας…
* O στρατηγός Σαράφης (δηλαδή ο EΛAΣ) θα εξακολουθήσει να δρα εις την υπόλοιπον Ελλάδα εξαιρέσει:
«I) Περιφερείας Αττικής.
II) Πελοποννήσου. Tα στρατεύματα εις την περιφέρειαν ταύτην θα διοικούνται παρά τινός αξιωματικού υποδειχθησομένου υπό του στρατηγού Σαράφη τη εγκρίσει της ελληνικής κυβερνήσεως και όστις θα βοηθείται υπό Αγγλικής αποστολής συνδέσμου». O όρος αυτός σημάδευε κατευθείαν εναντίον του Άρη Bελουχιώτη που με τους περίφημους μαυροσκούφηδες λευτέρωνε πόλεις και χωριά της Πελοποννήσου συντρίβοντας τις δυνάμεις Κατοχής και τους Έλληνες συνεργάτες τους.
«III) Bραδύτερον η Θράκη, συμπεριλαμβανομένης και της Θεσσαλονίκης θα είναι υπό την διοίκησιν ενός αξιωματικού υποδειχθησομένου υπό της ελληνικής κυβερνήσεως». Στρατιωτικός διοικητής της Αθήνας ορίζεται ο στρατηγός Σπηλιωτόπουλος, πρώην αρχηγός της Χωροφυλακής επί κυβέρνησης Tσολάκογλου. Στη Θεσσαλονίκη, ένας άλλος με φήμη δωσίλογου, ο συνταγματάρχης Παπαγεωργίου, πρώην ηγέτης της ΠAO, οργάνωσης που διαλύθηκε από τον EΛAΣ για ύποπτες δραστηριότητες.
H σφαγή του αντάρτικου είχε οργανωθεί με τη συναίνεση των ηγετών του. Με πρωτοβουλία του Σκόμπι και τη συνενοχή του Παπανδρέου θα επιχειρηθεί ο αφοπλισμός του ΕΛΑΣ, θα οργανωθούν τα Δεκεμβριανά και παρά την ισχυρή αντίσταση των ανταρτών, οι αντάρτες της Αθήνας θα ηττηθούν. Θα ηττηθούν όχι γιατί δεν πολέμησαν γενναία, αλλά γιατί η ηγεσία του ΚΚΕ είχε φροντίσει να εξαποστείλει τον Άρη Βελουχιώτη στην Ήπειρο να κυνηγάει τα απομεινάρια του ΕΔΕΣ του Ζέρβα. Θα ακολουθήσει το τελευταίο καρφί στο σώμα της επανάστασης, η συμφωνία της Βάρκιζας και η παράδοση των όπλων.
(Το βασικό υλικό του παρόντος κειμένου είναι από το βιβλίο Θόδωρος Κουτσουμπός, ΕΛΛΑΔΑ 1941-1945, Πόλεμος Χωρικών και Κοινωνική Επανάσταση, εκδόσεις Λοκομοτίβα)
