Διεθνιστική απάντηση
του Θόδωρου Κουτσουμπού
Η απόφαση του τουρκικού Συμβουλίου της Επικρατείας για μετατροπή της Αγίας Σοφίας από μουσείο σε τζαμί και η άμεση επικύρωσή της από τον πρόεδρο Ερντογάν -που έχει τον κύριο λόγο- είναι μια αντιδραστική πράξη εθνικιστικής τύφλας και θρησκευτικής μισαλλοδοξίας, που ρίχνει λάδι στους εθνικιστικούς ανταγωνισμούς στην ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο, αυξάνοντας τους κινδύνους μιας αιματηρής πολεμικής σύρραξης στην περιοχή.
Καταδικάζοντας απερίφραστα την μισαλλόδοξη πράξη του καθεστώτος Ερντογάν, δηλώνουμε εξ αρχής την ταξική και πολιτική μας αντίθεση στην επίσης μισαλλόδοξη προπαγάνδα του ελληνικού καπιταλισμού, κρατική, κυβερνητική, εκκλησιαστική και των ΜΜΕ. Η απάντηση στον εθνικιστικό και θρησκευτικό φανατισμό δεν είναι ο «δικός μας» εθνικισμός. Είναι η διεθνιστική προλεταριακή αλληλεγγύη που παλεύει ενάντια στις ντόπιες αστικές τάξεις, τις αντιδραστικές τους κλίκες και τους ιμπεριαλιστές που καραδοκούν να έχουν υπό την επικυριαρχία τους, υποταγμένους, τους αλληλοσπαρασσόμενους τοπικούς καπιταλισμούς.
Η αντιδραστική απόφαση μετατροπής του καθεστώτος της Αγίας Σοφίας από μουσείο σε τζαμί, αλλάζει το καθεστώς που ισχύει από το 1934, όταν η κυβέρνηση του Κεμάλ Ατατούρκ άλλαξε το καθεστώς του θρησκευτικού τεμένους και έκανε την Αγία Σοφία μουσείο. Είναι μια πράξη διπλής στόχευσης εκ μέρους του καθεστώτος Ερντογάν, προς το εξωτερικό και το εσωτερικό της Τουρκίας.
Προς το εξωτερικό ένα μήνυμα αδιαλλαξίας προκειμένου να διαπραγματευτεί με τους δυτικούς αντιπάλους και ανταγωνιστές του, εν προκειμένου με την Ελλάδα, χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (τη Γαλλία, Ιταλία κ.λπ.) τα επίμαχα ζητήματα των ΑΟΖ, υφαλοκρηπίδας, αγωγών μεταφοράς φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο. Διεκδικώντας έναν ρόλο τοπάρχη, τοπικής υπο-ιμπεριαλιστικής δύναμης, η Τουρκία επιχειρεί να επιβληθεί στην περιοχή από το Τουρκεστάν στην κεντρική Ασία μέχρι τον Ευφράτη, τη Συρία, την ανατολική Μεσόγειο και έως τη Λιβύη. Έχοντας υπό κατάληψη σχεδόν τη μισή Κύπρο, εσχάτως έχει καταλάβει μέρος της Συρίας, ενώ οι στρατιωτικές της επεμβάσεις «για λόγους εθνικής ασφάλειας» είναι σχεδόν καθημερινές στο γειτονικό Ιράκ, στον πόλεμό της με τους Κούρδους αντάρτες.
Προς το εσωτερικό, πυροδοτώντας το θρησκευτικό φανατισμό επιχειρεί να συγκαλύψει τα τεράστια προβλήματα που έχει προκαλέσει η καπιταλιστική κρίση που στην Τουρκία -και προ κορονοϊού- παίρνει καταστροφική μορφή. Μεγάλη ύφεση στην παραγωγή, τεράστια ανεργία, ανεξέλεγκτος πληθωρισμός, γιγάντιο εξωτερικό και εσωτερικό χρέος. Προκειμένου να εκτραπούν οι δυσαρέσκειες των λαϊκών μαζών από την ταξική πάλη και την πάλη για ανατροπή του Ερντογάν, εργαλειοποιεί τη θρησκεία, πυροδοτώντας τον τυφλό θρησκευτικό φανατισμό και ένα ψευδή λαϊκίστικο αντι-ιμπεριαλισμό, με τη φιλοδοξία να γίνει αυτός το ρόπαλο του δυτικού ιμπεριαλισμού και των πολυεθνικών… Συγχρόνως, στοχεύει ένα ακόμη πλήγμα στην παράδοση του ρεπουμπλικανισμού που έφερε στην Τουρκία η επανάσταση του 1923, προκειμένου να χτίσει ένα κράτος θρησκευτικού χαρακτήρα, ένα είδος ισλαμικής δημοκρατίας α λα Τουρκ (γιατί βεβαίως κανείς δεν μπορεί να γυρίσει τον τροχό της ιστορίας πίσω).
Μαζί με ψύχραιμες φωνές μέσα στην Τουρκία, στον μουσουλμανικό κόσμο και σε όλο τον κόσμο και ειδικούς της τέχνης και του πολιτισμού, απαιτούμε την επαναφορά του καθεστώτος της Αγιά Σοφιάς σε μουσείο. Είναι ένα ύψιστο εμβληματικό δημιούργημα που ανήκει στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά. Εδαφικά είναι στην Τουρκία και ασφαλώς η Τουρκία έχει τα κυριαρχικά δικαιώματα. Όμως, ο ναός της Αγίας Σοφίας ξεπερνά τα όρια της χώρας με τον οικουμενικό του χαρακτήρα ως παγκόσμιο μνημείο και σύμβολο ενότητας λαών, πολιτισμών πάνω από έθνη και θρησκείες. Αυτό ήταν εξ άλλου το νόημα της ένταξης της Αγ. Σοφίας στα προστατευόμενα μνημεία της UNESCO.
Η απάντηση στη στρατηγική της έντασης του Ερντογάν δεν είναι η πυροδότηση του εθνικισμού, ιδίως από την Ελλάδα, ή ενός αντίστοιχου θρησκευτικού φανατισμού. Το αν «έκλαψε» η (εικόνα της) Παναγιάς ύστερα από την απόφαση του τουρκικού ανώτατου δικαστηρίου ας το αφήσουμε στη φαντασία της κυρίας Αρβελέρ. Δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις το θρησκευτικό φανατισμό με θρησκευτικά φληναφήματα. Από την ιστορία γνωρίζουμε (και το γνωρίζει και η κυρία Αρβελέρ) ότι κάθε κατακτητής χτίζει τα δικά του σύμβολα κυριαρχίας πάνω στα σύμβολα των κατακτημένων. Έτσι έγινε με τον χριστιανισμό όταν, κυριαρχώντας πάνω σε ό,τι ονόμαζαν ειδωλολατρία, στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, έχτισαν τις χριστιανικές εκκλησίες πάνω στους αρχαίους ναούς και με τα υλικά των αρχαίων ναών που κατέστρεψαν… Η κυριαρχία των Οθωμανών στο Βυζάντιο για πάνω από 400 χρόνια είχε ως αποτέλεσμα την μετατροπή του χριστιανικού ναού σε ισλαμικό τέμενος. Στον 20ο αιώνα, η ρεπουμπλικανική κοσμική (αστική) επανάσταση καθιέρωσε τον ναό ως σύμβολο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Το να θελήσει κανείς να γυρίσει την ιστορία πίσω επικαλούμενος αναφαίρετα «ιστορικά» δικαιώματα πρώτης κτήσης (ή όπως κάνει ο αντιδραστικός σιωνισμός στην Παλαιστίνη με την επίκληση των… «Ιερών Γραφών») σημαίνει ότι θέλει να τη γυρίσει στην βαρβαρότητα των ανθρωποσφαγείων, αυτή τη φορά με τη χρήση των πιο μοντέρνων όπλων εξόντωσης.
Αντίθετα με τις αστικές τάξεις, τις κυβερνήσεις τους, τους ενσωματωμένους διανοούμενους και τους χυδαίους αρθρογράφους τους, η εργατική τάξη και το επαναστατικό προλεταριάτο στις δύο πλευρές του Αιγαίου πρέπει να αναπτύξει μια κοινή διεθνιστική πάλη. Τα δημιουργήματα του ανθρώπινου πνεύματος στην ιστορία της ανθρωπότητας είναι μνημεία που ενώνουν τους λαούς, σημεία σύγκλισης πολιτισμών. Το επαναστατικό προλεταριάτο θα αναπτύξει αυτά τα μνημεία, σεβόμενο τις διαφορετικότητες των πολιτισμών και των ιστορικών εμπειριών κάθε λαού. Η έμπνευσή μας δεν είναι οι πολεμοκάπηλοι στις δύο πλευρές του Αιγαίου που μόνο θάνατο, δυστυχία, εξανδραποδισμούς, πείνα, δυστυχία και ταπείνωση προκάλεσαν. Έμπνευσή μας είναι ο σεΐχης Μπεντρεντίν που πριν έξι αιώνες ηγήθηκε ενός από τα πρώτα κομμουνιστικής και διεθνιστικής κατεύθυνσης κινήματα αγροτών (το μνημείο του βρίσκεται στην αγορά της πόλης των Σερρών). Όπως ο μεγάλος Τούρκος κομμουνιστής ποιητής Ναζίμ Χικμέτ γράφει, ο Μπεντρεντίν δίδασκε:
«Eγώ τώρα θα αποκαλυφθώ και θα επαναστατήσω!
Άνθρωποι της γης, πάμε να καταλάβουμε τη γη και
Χρησιμοποιώντας των επιστημών τη δύναμη
και το μυστικό της ενότητας
Θα καταργήσουμε τους κανόνες των εθνών και των θρησκειών».
Έμπνευσή μας είναι ο Ρήγας Φεραίος, ο πρωτεργάτης της αστικοδημοκρατικής επανάστασης στα Βαλκάνια που στο Θούριο και στη Χάρτα του καλεί σε επανάσταση ενάντια στην τυραννία του Οθωμανικού δεσποτισμού -ενάντια στον Σουλτάνο, τους Πασάδες, τον Πατριάρχη, τους Μητροπολίτες, τους Φαναριώτες, τους Κοτζαμπάσηδες- χωρίς να ξεχωρίζει τους ανθρώπους λόγω θρησκείας ή γλώσσας «χωρίς εξαίρεσιν θρησκείας και διαλέκτου, Έλληνες, Αλβανοί, Βλάχοι, Αρμένιδες, Τούρκοι και κάθε άλλο είδος γενεάς».
Απέναντι στην εθνικιστική τύφλα των κυρίαρχων τάξεων να αντιτάξουμε τη διεθνιστική ενότητα της εργατικής τάξης. «Οι προλετάριοι δεν έχουν πατρίδα», όπως λέει το Κομμουνιστικό Μανιφέστο. Στον εθνικισμό και τον θρησκευτικό φανατισμό να αντιτάξουμε την σοσιαλιστική επανάσταση ενάντια στους «δικούς μας» καπιταλιστές, για μια ομοσπονδία των λαών της περιοχής, των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής, των ελεύθερων λαών χωρίς αφεντικά, καπιταλιστές και ιμπεριαλιστές πάτρωνες.
