100 XPONIA AΠO THN OKTΩBPIANH EΠANAΣTAΣH

Πρωτοβουλία «Tο 2017 για το 1917»

Η Ουτοπία είναι το Μέλλον

Σάββας Μιχαήλ

[Δεκάδες καλλιτέχνες και κοινό συμμετείχαν στην καταληκτήρια δημόσια συζήτηση για το Μέλλον της Ουτοπίας των μελών της Πρωτοβουλίας Το 2017 για το 1917, στο Κέντρο Τεχνών (πρώην ΕΑΤ-ΕΣΑ), την Τετάρτη 29 Νοεμβρίου 2017. Το κείμενο που δημοσιεύουμε είναι οι Σημειώσεις του Σάββα Μιχαήλ, στην συζήτηση.]

Η Πρωτοβουλία Το 2017 για το 1917 συγκροτήθηκε, όπως τονίζει και στην ιδρυτική της ανακοίνωση, για να έρθει σε ένα αντισυμβατικό διάλογο, μέσα από όλες τις μορφές τέχνης, με το μέγα Ρήγμα στην Ιστορία και τον Πολιτισμό που συντελείται με την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917, αποφεύγοντας μνημόσυνα και τυπικές επετείους.

Άξονας της προσέγγισης ένας διάλογος της Τέχνης σήμερα με την Ρωσική Πρωτοπορία που όχι μόνον άνθησε τον καιρό της Επανάστασης αλλά φανερώνει και την ουσία της, το τί ουσιαστικά διακυβεύονταν. Με τα λόγια του Πάβελ Φιλόνοφ το 1922, τίτλο σε πίνακά του, το διακύβευμα ήταν και είναι: “Η στροφή από την Παγκόσμια Οδύνη στην Παγκόσμια Άνθηση μέσω της Ρωσικής Επανάστασης”.

Ένα πρώτος, πολύ συνοπτικός, απολογισμός δείχνει ότι στον διάλογο με τον Οκτώβρη 1917 συμμετείχαν με έργα τους και ομιλίες πάνω από 50 καλλιτέχνες και πάνω από 20 διανοούμενοι και πανεπιστημιακοί, ενώ συνολικά περίπου 1000 επισκέπτες ήρθαν στις εκδηλώσεις.

Όλες σχεδόν οι μορφές τέχνης εκφράστηκαν. Η μουσική, η όπερα, ο χορός, η ποίηση, το θέατρο, ο κινηματογράφος, η performance, το μουσικό-φουτουριστικό καμπαρέ, τα εικαστικά, η φωτογραφία.

Η Έκθεση περιελάμβανε σύγχρονα έργα εικαστικά και φωτογραφικά και ντοκουμέντα της ρωσικής πρωτοπορίας (από την συλλογή της Μαρίας Τσαντσάνογλου, διευθύντριας του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης).

Πέρα από συζητήσεις που ακολουθούσαν κάθε εκδήλωση έγιναν στρογγυλά τραπέζια και ομιλίες με θέματα Η Ρωσική Πρωτοπορία και η Τέχνη σήμερα (με τους Ντένη Ζαχαρόπουλο, Πέπη Ρηγοπούλου, Εμμανουήλ Μαυρομάτη, Σάββα Μιχαήλ, Λένα Σρατόρι κα την Λίνα Τσίκουτα πρόεδρο)· Επανάσταση και Ελευθερία της Τέχνης (με τους Χάρη Βρόντο και Σάββα Μιχαήλ)· Ισιδώρα Ντάνκαν – Ο Χορός στην Επανάσταση κι ο Χορός ως Επανάσταση (Βικτώρια Ζαφέτ)· Ο Ανδρέας Εμπειρίκος για την χώρα του Οκτώβρη (Λεωνίδας Εμπειρίκος και Λένα Σαρτόρι)· Οκτώβρης ’17 – Μάης ’68, Τώρα (και πάλι) (Περικλής Κοροβέσης, Δημήτρης Πουλικάκος, Τέο Ρόμβος, Αντώνης Αντωνάκος)· Τυπογραφικοί πειραματισμοί την περίοδο της ρωσικής πρωτοπορίας (Μαρία Τσαντσάνογλου)· Φωτογραφία και Επανάσταση (Γιάννης Καρπούζης, Γιώργος Καραηλίας, Δημήτρης Κεχρής Ηλίας Λιατσόπουλος)· Το μέλλον της Ουτοπίας (μέλη της Πρωτοβουλίας).

Μαζί με το 4σέλιδο Πρόγραμμα που φιλοτέχνησαν ο Σταύρος Πετσόπουλος και οι εκδόσεις Άγρα, υπήρξε ειδική έκδοση 8σέλιδης εφημερίδας με κείμενα σχετικά με την Ρωσική Πρωτοπορία (επιμέλεια Γιώργος Χατζημιχάλης και Κύριλλος Σαρρής) καθώς και υπερρεαλιστική – φουτουριστική μπροσούρα του Βασίλη Ludens.

Σχηματίστηκαν έτσι, αυτό που ονόμαζε ο Walter Benjamin “αστερισμοί ανάμεσα στο Τώρα και στο Τότε”

ανάμεσα στο 2017 και το 1917
ανάμεσα στα 100 χρόνια του 1917, τα 50 χρόνια από την εγκαθίδρυση της χούντας το 1967 (η επιλογή του εμβληματικού τόπου, του κολαστήριου της ΕΑΤ-ΕΣΑ το δείχνει), τα 70 χρόνια από το 1947, την δραματική καμπή του ελληνικού εμφυλίου πολέμου (με την θεατρική-μουσική παράσταση Πόλεμοι Τοπίων του Δημήτρη Αλεξάκη και Ηλία Πούλου με την εκπληκτική ερμηνεία της Φωτεινής Μπάνου, πάνω σε μαρτυρίες Ελλήνων πολιτικών προσφύγων στην Τασκένδη, και τα σχετικά έργα Μνημοσύνη του Ηλία Πούλου στην Έκθεση) μέχρι την πρόσφατη Ιστορία, τον φόνο του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου (φωτογραφία Α. Πλιάτσικα) και το Τώρα της κρίσης και της εξέγερσης.

Η αποψινή συζήτησή μας ονομάζεται Το Μέλλον της Ουτοπίας. Στα 100χρονα της Οκτωβριανής Επανάστασης υπήρξε συχνά κατάχρηση του όρου Ουτοπία και μάλιστα με την κοινότοπη σημασία της λέξης της χίμαιρας, μιας φενάκης με ολέθρια αποτελέσματα, για να τονιστεί η αποτυχία κάθε ανθρώπινης προσδοκίας για την αλλαγή του κόσμου. Ένα από τα χειρότερα παραδείγματα στα καθ’ ημάς ήταν η ταινία του Φώτου Λαμπρινού The Great Utopia – όπου, ανάμεσα στ’ άλλα, παρουσιάζονται οι φοβερές σκηνές ντοκυμανταίρ του Τζίγκα Βερτώφ από τον λιμό στον εμφύλιο το 1920 σαν να είναι σκηνές στην ΕΣΣΔ της δεκαετίας του 1930…

Ο μεγάλος μαρξιστής φιλόσοφος Ernst Bloch έκανε σαφή διάκριση ανάμεσα στην αφηρημένη ουτοπία και στην συγκεκριμένη Ουτοπία που εκφράζει το δυνάμει, τον Τόπο των δυνατοτήτων και Αυτό που δεν υπάρχει ακόμα αλλά κυοφορείται μεσα στον υλικό-ιστορικό κόσμο.

Στην παρούσα περίοδο μιας χωρίς προηγούμενο συστημικής κρίσης όπου καταρρέει η παγκοσμιοποίηση του πλασματικού κεφαλαίου, η κυρίαρχη ιδεολογία παραμένει και εντείνεται ως “ο μηδενισμός του τελευταίου ανθρώπου” (Νίτσε), η άβουλη προσαρμογή σε ένα παρόν χωρίς μέλλον. Αλλά το Μέλλον είναι αυτό που ονομάζουν Ουτοπία.

Στο τέλος της υπερρεαλιστικής – φουτουριστικής μπροσoύρας του ο Bασίλης Ludens γράφει:

Στο φύλλο 888 της εφημερίδας Χθεσινοβραδυνή, όπου η Κατασταλτική Αρχή για την προστασία του πεπερασμένου της Πραγματικότητας Ε3Π δημοσιεύει τα σκίτσα καταζητουμένων ερωτομανών γυναικών μελών του Δικτύου για τον Ερχομό των Νέων Παραδείσων, διαβάζουμε στην δεύτερη σελίδα και την ακόλουθη είδηση:

ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΡΗΓΜΑΤΟΣ

Έντονη ανησυχία έχει προκαλέσει στους χρονοσεισμολόγους η ενεργοποίηση του μεγάλου ρήγματος που έδωσε τον καταστροφικό για την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων χρονοσεισμό της 25ης Οκτωβρίου (7ης Νοεμβρίου) 1917 στην Ρωσία. Οι ρεαληστές φοβούνται, εκτιμώντας τα πρόδρομα φαινόμενα, ότι η επερχόμενη διάρρηξη του χωροχρονικού συνεχούς ενέχει τον πολύ σοβαρό κίνδυνο, αν όχι την βεβαιότητα, να αλλάξει την υπάρχουσα πραγματικότητα όπως την ξέρουμε εδώ και πολλές χιλιάδες χρόνια. Η Ε3Π έχει τεθεί σε κόκκινο συναγερμό.

Το Ρήγμα του 1917 ενεργοποιήθηκε. Γι’ αυτό και η Πρωτοβουλία μας πρέπει να συνεχίσει την δράση της. Μέχρι να έρθει όλη η εξουσία στον έναστρο οιυρανό.