Ή, αλλιώς, ο απόλυτος φαύλος κύκλος του κεφαλαίου τον καιρό της πανδημίας
Γιάννης Αγγέλης
Στον παρατιθέμενο πίνακα είναι φανερό ότι το 2020 και το 2021 οι μεγάλες Κεντρικές Τράπεζες του συστήματος όπως η Fed (ΗΠΑ), η EKT (Ε.Ε.), η ΒοΕ (ΜΒ) και η BoJ (Ιαπωνία), έχουν χρηματοδοτήσει την λειτουργία του συστήματος με τρόπο πρωτοφανή στην ιστορία του.
Ούτε σε καιρό πολέμου δεν έχει συμβεί κάτι τέτοιο σε τέτοια κλίμακα. Η «χρηματοδότηση» αυτή γίνεται μέσα από ένα μηχανισμό που σε μικρές παραλλαγές από περιοχή σε περιοχή, συνίσταται στο να εκδίδει η κυβέρνηση και οι επιχειρήσεις ομόλογα χρέους και οι κεντρικές τράπεζες των χωρών αυτών να τα αγοράζουν… Έτσι έχει μείνει «ζωντανό» το τραπεζικό σύστημα, έτσι έχουν μείνει «ζωντανές» οι επιχειρήσεις.
Κάτι σαν τον άρρωστο από covid σε θάλαμο Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ). Με τον τρόπο αυτό έχουν μείνει «ανοικτές» και οι τράπεζες.
Ένα πρόσφατο διάγραμμα που δημοσίευσε το Bloomberg δείχνει ότι η υπερσυγκέντρωση αποταμιευτικών κεφαλαίων στις 4 μεγαλύτερες τράπεζες των ΗΠΑ είναι τόσο μεγαλύτερη σαν ποσότητα κεφαλαίων από το σύνολο των δανείων που έχουν χορηγηθεί όσο περίπου είναι το ποσό των κεφαλαίων που έχει διοχετεύσει η FED στο σύστημα (με τον τρόπο που προαναφέρθηκε) το ίδιο διάστημα…
Αυτός ο «ορός» επιβίωσης που χορηγούν οι Κεντρικές Τράπεζες σε κυβερνήσεις και σε επιχειρήσεις, είχε βέβαια αρχίσει να παρέχεται μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers αλλά σε πολύ μικρότερες δόσεις. Τότε, το 2013, όταν έγινε η απόπειρα να «συζητηθεί» η προοπτική απόσυρσης αυτής της δόσης, το σύστημα κόντεψε να πάθει… ανακοπή, με αποτέλεσα η Fed να κάνει στροφή 180 μοιρών και να συνεχίσει το «ντοπάρισμα» με δόσεις που προσπαθούσε ανάλογα με την κατάσταση του ασθενή να μειώσει σιγά σιγά. Το εγχείρημα αυτό όπως φαίνεται και στον παρατιθέμενο πίνακα προχωρούσε βήμα το βήμα μέχρι τις αρχές του 2019, αλλά κάπου εκεί ο «ασθενής» έδειξε ότι δεν άντεχε την… απεξάρτηση από τον «ορό» των Κεντρικών Τραπεζών. Λίγο μετά έσκασε και ο covid -19 και οι δόσεις χρειάσθηκε να ξεπεράσουν σε όγκο το «αίμα» που μπορούσε να παράγει το ίδιο το σύστημα.
Η παρέμβαση των Κεντρικών Τραπεζών με τον τρόπο αυτό στην πραγματικότητα έκανε δύο δουλειές. Από την μία χρηματοδοτούσαν άμεσα τους εκδότες του χρέους αυτού, ήτοι κυβερνήσεις και επιχειρήσεις, και από την άλλη έδιναν την διαβεβαίωση στις περιβόητες αγορές ότι δεν πρέπει να ανησυχούν για τον κίνδυνο που αυτά τα «χαρτιά» κουβαλάνε να μη αποπληρωθούν γιατί τα αγοράζουν οι ίδιες. Μ’ αυτό τον τρόπο και η κουτσή Μαρία έχει βγάλει ομόλογα με τα οποία δανείζεται με πολύ χαμηλό κόστος, όπως για παράδειγμα και η Ελλάδα ή χρεοκοπημένες επιχειρήσεις, αφού υπάρχει πάντα έτοιμη η αρμόδια Κεντρική Τράπεζα να τα αγοράσει.
Αυτά τα ωραία συμβαίνουν εδώ και ένα περίπου χρόνο με τον covid, με αποτέλεσμα να έχει δημιουργηθεί αυτό το βουνό χρέους που φαίνεται και στο διάγραμμα.
Όμως αυτή η «θεραπεία» έχει να κάνει με το γεγονός ότι η οικονομική δραστηριότητα στο σύστημα έχει μπει σε κατάσταση “pause” λόγω της πανδημίας. Και όταν η κατάσταση αυτή δηλαδή η πανδημία ξεπερασθεί με τα εμβόλια, οι οικονομίες θα πρέπει να ξαναμπούν σε κίνηση με τις «δικές» τους δυνάμεις και τα δημοσιονομικά προγράμματα στήριξης των κυβερνήσεών τους.
Αυτό σημαίνει ότι οι Κεντρικές Τράπεζες θα πρέπει αφ’ ενός να μειώσουν τις δόσεις –έστω σταδιακά– της χρηματοδότησης και να αποσβέσουν αυτό χρέος.
Πώς; Μειώνοντας τις αγορές χρέους και αυξάνοντας σιγά σιγά τα επιτόκια, λίγο πολύ όπως είχαν μάθει να κάνουν στο παρελθόν.
Όμως το χρέος που έχει στο μεταξύ δημιουργηθεί όπως προαναφέρθηκε με τις ιστορικά πρωτοφανείς ποσότητες ρευστότητας που έχουν διοχετευθεί στο σύστημα είναι αδύνατο να «μαζευτεί» πίσω στις Κεντρικές Τράπεζες, όπως είναι επίσης αδύνατο να αποπληρωθεί στο επίπεδο που έχει φτάσει με επιτόκια αυξημένα έστω και κατά μερικά δέκατα της μονάδας.
Ένα μικρό παράδειγμα είναι το ιταλικό χρέος (160% του ΑΕΠ), του οποίου η παραμικρή αύξηση των επιτοκίων έστω και τα 0,5% οδηγεί σε αναγκαστική αναδιάρθρωσή του τύπου 2012 (PSI κ.λπ.). Και αυτό αφορά πλέον ολόκληρο τον πλανήτη, άλλους λιγότερο άλλους περισσότερο, από τις ΗΠΑ και την Ιταλία, μέχρι την Ν. Αφρική ή την Ιαπωνία. Η «έξοδος» από την πανδημία αποδεικνύεται για το σύστημα τόσο… αδύνατη όσο και το να καταφέρει το κεφάλαιο να αποπληρωθεί το χρέος… στον εαυτό του.
Ο απόλυτος φαύλος κύκλος ή καλύτερα το απόλυτο εμπόδιο στην αυτοεπέκταση του κεφαλαίου.
