Μια πρώτη εκτίμηση με μια απλή ανάγνωση στον χάρτη των επιχειρήσεων στον πόλεμο Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν δείχνει δύο πράγματα:
- Tο γεγονός ότι το μέτωπο έχει επεκταθεί σε όλο το μήκος των συνόρων όχι μόνο του Ναγκόρνο Καραμπάχ και των κατεχομένων εδαφών του Αζερμπαϊτζάν από την Αρμενία μετά το 1994, αλλά και στα διεθνώς αναγνωρισμένα σύνορα των δύο χωρών. Από αυτήν την άποψη δεν είναι ένα από τα δεκάδες μεθοριακά επεισόδια των τελευταίων 27 ετών αλλά η αρχή ενός κανονικού πόλεμου. Και λέμε η αρχή διότι μέχρι την στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές και παρόλο που οι δύο στρατοί έχουν μπει σε κατάσταση γενικής επιστράτευσης, οι χερσαίες επιχειρήσεις περιορίζονται με την επίθεση του Αζερμπαϊτζάν στο Ναγκόρνο Καραμπάχ ενώ στο υπόλοιπο μήκος των Αζερο-Αρμενικών συνόρων υπάρχουν ανταλλαγές βολών πυροβολικού και βομβαρδισμοί από drones χωρίς ακόμη χερσαία προέλαση. Φαίνεται πως το Αζερμπαϊτζάν έχει ανακτήσει ένα μικρό μόνο μέρος των εδαφών του Ναγκόρνο Καραμπάχ αλλά απέχει πάρα πολύ από ένα πετυχημένο blietzkrieg καθώς οι Αρμένιοι έχουν καταφέρει να αποκρούσουν ή έστω να ανασχέσουν προσωρινά την Αζέρικη επίθεση.
- Το πόσο κοντά εφάπτεται το μέτωπο στους τρεις μεγάλους διεθνείς αγωγούς υδρογονανθράκων, τον Μπακού-Τσεϊχάν, τον Μπακού-Πότι και τον υπό κατασκευή TAP που αφορά άμεσα και την Ελλάδα (είναι οι λεπτές μπλε και πράσινες γραμμές στον χάρτη). Αυτό δείχνει και πιο είναι το βασικό επίδικο πέρα από τα άλυτα εθνικά ζητήματα που δημιούργησε μεν η Τσαρική Ρωσία στην αντιπαράθεσή της με την Οθωμανική και την Πέρσικη Αυτοκρατορία από τα τέλη του 18ου και αρχές του 19ου αιώνα, αλλά αναπαρήγαγε εγκληματικά η Σταλινική γραφειοκρατία κατά την διάρκεια του 20ου αιώνα για να εκραγεί στη μετασοβιετική εποχή της βίαιης καπιταλιστικής παλινόρθωσης. Ο πόλεμος δεν γίνεται ούτε για το δικαίωμα στην εθνική αυτοδιάθεση των Αρμενίων του Ναγκόρνο Καραμπάχ, που αυθαίρετα η Σταλινική γραφειοκρατία είχε επιδικάσει στο Αζερμπαϊτζάν το 1923, αν και είχε 90% Αρμένικο πληθυσμό αλλά ούτε και για την εθνική αποκατάσταση του κατεχόμενου παράνομα από την Αρμενία με ρωσική βοήθεια, νοτιοδυτικού Αζερμπαϊτζάν, από τον πόλεμο του 1989-1994. Γίνεται αντίθετα, για τον έλεγχο των δρόμων των υδρογονανθράκων και εντάσσεται στην ευρύτερη αντιπαράθεση των μεγάλων δυνάμεων στην περιοχή. Είναι το νέο «Μεγάλο Παιχνίδι», για την επανάκτηση του ελέγχου από μεριάς των ιμπεριαλιστών της μετασοβιετικής ανατολικής Ευρώπης, από την Βαλτική μέχρι την Μέση Ανατολή, μέσα από ένα πλέγμα σχέσεων με τοπικές μικρές και μεσαίες δυνάμεις και τοποτηρητές.
Στο συγκεκριμένο σημείο της περιοχής αυτής, η αντιπαράθεση διαθλάται μέσα από τις τοπικές μετασοβιετικές τέως γραφειοκρατίες και νυν παλινορθωτικές μαφιόζικες αστικές τάξεις. Από την μια μεριά οι φιλοδοξίες της Αζέρικης μετασοβιετικής γραφειοκρατίας της κλίκας της οικογένειας Αλίγιεφ που καταδυναστεύουν την χώρα ήδη από την εποχή της Γκορμπατσωφικής περεστρόϊκα. Στην αρχή με ανάμειξη της Δύσης μέσω Τουρκίας στα 1989 με σκοπό να ενταθεί η διαδικασία της καπιταλιστικής παλινόρθωσης της καταρρέουσας Σοβιετικής Ένωσης και να προλάβουν το γειτονικό Ιράν που καραδοκούσε να αρπάξει την ευκαιρία. Οι Αζέροι παρόλο που είναι τουρκογενής λαός με έντονη συγγένεια γλώσσας και εθίμων με την Τουρκία, είναι εντούτοις σιΐτες όπως και το Ιράν. Και κατόπιν ως τρόπαιο της Δύσης για την μεταφορά των πλούσιων κοιτασμάτων από το Μπακού προς την Δύση μέσω Γεωργίας, στο μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας.
Από την άλλη μεριά, η φτωχή Αρμενία, που αρχικά η τοπική της μαφία προσπάθησε ανεπιτυχώς να προσκολληθεί στην ΕΕ στα μέσα της δεκαετίας του ‘90 χωρίς επιτυχία καθώς για την Γερμανία και την Γαλλία τότε φάνταζε πολύ μακριά και τελικά αναπόφευκτα κατέληξε ως σφήνα της ομόδοξης Ρωσίας και χώρα ανάσχεσης της δυτικής διείσδυσης στην περιοχή. Με ρωσική στρατιωτική βοήθεια εξάλλου οι Αρμένιοι του Ναγκόρνο Καραμπάχ είχαν κερδίσει τον πρώτο πόλεμο κατέχοντας πλην του Ναγκόρνο Καραμπάχ και του 14% της έκτασης του Αζερμπαϊτζάν. Αν και η Αρμενία είναι το ένα τρίτο πληθυσμιακά του Αζερμπαϊτζάν και έχει το 1/5 μόλις του Αζέρικου ΑΕΠ (4.500 δολάρια στην Αρμενία έναντι 21.000 δολάρια στο «νεόπλουτο» Αζερμπαϊτζάν). Το τελευταίο διάστημα μάλιστα με την υπογραφή του TAP με την Δύση (μαζί και με την Ελλάδα) το Αζερμπαϊτζάν αύξησε τις στρατιωτικές του δυνάμεις κατά τέτοιο τρόπο ώστε οι πολεμικές του δαπάνες μόνες τους να υπερβαίνουν το σύνολο των δημοσίων δαπανών της γειτονικής και φτωχής Αρμενίας.
Στο καθαυτό στρατιωτικό πεδίο των συγκρούσεων φαίνεται πως η θωράκιση 2ης γενιάς των οχημάτων (τανκς και μεταφοράς προσωπικού) έχει ξεπεραστεί και είναι παρωχημένη και γίνεται εύκολος στόχος από τους πυραύλους που εξαπολύουν τα drones 3ης και 4ης γενιάς και από τις δύο μεριές. Αυτό δείχνουν τα βίντεο και από τις δύο μεριές που μοιάζουν περισσότερο με επίδειξη ικανοτήτων των drones από μεριάς Ρωσίας και Ιράν που εξοπλίζουν την Αρμενία και Τουρκίας που εξοπλίζει το Αζερμπαϊτζάν.
Στον πόλεμο της προπαγάνδας η αλήθεια έχει ήδη δολοφονηθεί μαζί με τα πρώτα θύματα, αμάχους και ένοπλους από το πρωί του προηγούμενου Σαββάτου (26/9) που ξεκίνησε ο πόλεμος. Ήδη εκατοντάδες νεκροί στρατιώτες και άμαχοι καταγράφονται και από τις δύο μεριές, ανάμεσά τους και ξένοι μαχητές. Στο πλευρό των Αζέρικων δυνάμεων φαίνεται πως πολεμούν τζιχαντιστές μεταφερόμενοι από την Συρία και την Λιβύη μέσω Τουρκίας. Στο πλευρό των Αρμένιων πολεμούν μαχητές από την τεράστια Αρμένικη διασπορά της Ευρώπης.
Δεν μπορούμε να δούμε τον συγκεκριμένο πόλεμο έξω από το συνολικότερο παιχνίδι των δυτικών ιμπεριαλιστών για την παραπέρα διείσδυση και επανάκτηση του τέως σοβιετικού χώρου. Δεν είναι άσχετο με τις εξελίξεις στην Λευκορωσία που παίρνουν την σκυτάλη από την Ουκρανία και την Γεωργία παλαιότερα.
Το ερώτημα όμως είναι, γιατί τώρα;
Για την Δύση το συγκεκριμένο μέτωπο καθαυτό μέσα στο ορεινό και αδιάφορο στρατηγικά Ναγκόρνο Καραμπάχ, έχει δευτερεύουσα σημασία στον βαθμό που δεν απειλούνται οι δρόμοι των αγωγών που έχουν φτιαχτεί παρακάμπτοντάς το μαζί με το σύνολο της Αρμενίας. Ωστόσο ένα spill over του πολέμου, είτε ηθελημένο είτε μέσα από την ίδια την στρατιωτική αναγκαιότητα των μαχών θέτει μείζονες κινδύνους για την παγκόσμια ιμπεριαλιστική κυριαρχία. Ήδη το Σαββατοκύριακο 3 και 4 Οκτωβρίου οι δυνάμεις του Ναγκόρνο Καραμπάχ βομβάρδισαν την Αζέρικη πόλη Γκάντζα μέσα από την οποία περνάνε οι προαναφερόμενοι αγωγοί και τα διυλιστήρια της γειτονικής πόλης του Μινγκατσεβίρ. Ο βομβαρδισμός έγινε με πυραύλους εδάφους – εδάφους και φαίνεται πως προκάλεσε μικρές ζημιές και λίγα θύματα και ήταν «δήλωση προθέσεων και ικανοτήτων» από μεριάς Αρμενίας (και Ρωσίας) και όχι το αποφασιστικό χτύπημα που θα τίναζε στον αέρα τους αγωγούς και την παγκόσμια οικονομία.
Για την Τουρκία του καθεστώτος Ερντογάν που ακροβατεί μεταξύ Ανατολής και Δύσης, ο πόλεμος αυτός είναι άλλη μια ευκαιρία να δείξει τον ρόλο της ως τοπικής δύναμης και έτσι να ασκεί εκβιασμό απέναντι στην Ρωσία και να επιχειρεί να πουλήσει εκδούλευση προς την Δύση. Είναι γνωστό ότι Τουρκική αεροπορική δύναμη εδρεύει από τον Ιούλιο στο Αζερμπαϊτζάν ενώ η Τουρκία κατηγορείται από το Ερεβάν ότι ευθύνεται για την κατάρριψη δύο Αρμένικων πολεμικών αεροσκαφών. Επίσης η Τουρκία είναι η μοναδική χώρα που δεν έκανε καν προσχηματικά έστω δηλώσεις έκκλησης για ειρήνευση και ζήτησε να στηριχτεί η επίθεση του Αζερμπαϊτζάν.
Φυσικά οι εσωτερικές ιμπεριαλιστικές διαιρέσεις εμποδίζουν μια σταθερή αντιμετώπιση στην ευρύτερη περιοχή και αφήνουν ανοιχτές πολλές χαραμάδες. Έτσι π.χ. η Γαλλία που βρίσκεται σε ανοιχτή ρήξη με την Τουρκία στην Αφρική και στη Νοτιο-Ανατολική Μεσόγειο και που ιστορικά φιλοξενεί μια τεράστια και σημαντική Αρμένικη παροικία, βγαίνει πιο ανοιχτά και πιο επιθετικά (ακόμη και από την Ελλάδα) υπέρ της Αρμενίας και κατά της τουρκικής υποστήριξης στο Αζερμπαϊτζάν. Ενώ ακόμη και το σιωνιστικό Ισραήλ που στήριζε και εξόπλιζε παραδοσιακά το Αζερμπαϊτζάν ενάντια στο Ιράν και την Ρωσία καταγγέλλει δια του υπουργού Αμύνης της χώρας την Τουρκική υπόθαλψη της επίθεσης στην Αρμενία.
Δεν είναι λίγοι οι αναλυτές που αποδίδουν σε υπερφίαλες και αλαζονικές εκτιμήσεις του Αζερμπαϊτζάν και της Τουρκίας τον τωρινό πόλεμο, που όμως απειλεί να προκαλέσει μια μείζονα παγκόσμια αποσταθεροποίηση και μάλιστα σε μια στιγμή που οι μεν ΗΠΑ είναι ημι-παραλυμένες από την παρατεταμένη κρίση, την πανδημία και τις εκλογές, ενώ η ΕΕ είναι μόνιμα και αθεράπευτα παραλυμένη μέσα από τις τάσεις ενδόρρηξής της.
Αυτό που έχει τεράστια αξία επίσης για την έκβαση του πολέμου είναι πως θα αντιδράσει παρασκηνιακά ή μη, η Ρωσία που ενώ είναι στρατηγικός σύμμαχος με την Αρμενία εδώ και 30 χρόνια, το τελευταίο διάστημα είχε αποκτήσει σοβαρά ερείσματα και στο Μπακού.
Η Ρωσία είναι εγγυητής της ισορροπίας στην περιοχή και ιστορικά επιδιαιτητής μεταξύ των δύο χωρών. Πουλάει όπλα και στους δύο και ενδιαφέρεται ενώ είναι στρατιωτικά σύμμαχος με την Αρμενία, να διατηρεί κάποια συνεννόηση και με το Αζερμπαϊτζάν καθώς μέσω αυτού θα περάσουν μελλοντικά ευρύτεροι αγωγοί από την ανατολική πλευρά της Κασπίας (Τουρκμενιστάν, Ουζμπεκιστάν κ.λπ.). Ωστόσο, αντικειμενικά, από την σκοπιά του ευρύτερου Μεγάλου Παιχνιδιού με την Δύση, η «Αρμένικη σφήνα» στην περιοχή αποτελεί ένα προκεχωρημένο φυλάκιό της, απέναντι στην προσπάθεια αρπαγής του ορυκτού πλούτου από την ευρύτερη περιοχή του Καυκάσου και της Κασπίας θάλασσας.
Και τέλος τι θα κάνει το Ιράν; Ήδη μερικοί τυφλοί πύραυλοι και από τις δύο μεριές, έπεσαν μέσα σε Ιρανικό έδαφος, στην περιοχή του Ιράν που κατοικεί συμπαγής Αζέρικος πληθυσμός και η Τεχεράνη μετέφερε στρατιωτικές ενισχύσεις στα σύνορα με το Αζερμπαϊτζάν. Την ίδια στιγμή που το Ιράν ανταγωνίζεται το Αζερμπαϊτζάν και έχει Αζέρικη μειονότητα στα εδάφη του, βοηθάει με εφόδια την Αρμενία και μέσω του εδάφους του η Ρωσία περνάει και την δική της βοήθεια προς την Αρμενία, από τα Ιρανο-Αρμενικά σύνορα όπως έκανε την περασμένη εβδομάδα.
Πέρα από τα όποια επεισόδια του πολέμου το δράμα των αμάχων και από τις δύο μεριές έρχεται να προστεθεί στις ανοιχτές πληγές που άφησε ο πόλεμος και η εθνοκάθαρση που οδήγησε σε μισό εκατομμύριο πρόσφυγες και εκτοπισμένους μεταξύ 1989-1994. Πάνω από 350.000 Αζέροι και πάνω από 150.000 Αρμένιοι έγιναν τότε πρόσφυγες ως αποτέλεσμα των εκατέρωθεν πογκρόμ εθνοκάθαρσης.
Η παραπέρα συνέχεια αυτής της διαμάχης δεν θα λύσει το πρόβλημα αλλά θα προσθέσει και άλλους πρόσφυγες είτε από την μια είτε από την άλλη μεριά.
Στον Καύκασο που κατοικούν ανάμεικτοι πληθυσμοί Αζέρων, Αρμένιων, Κούρδων, Γεωργιανών, Περσών, Τούρκων, Οσετών, Αμπχάζιων, Τσετσένων, Νταγκεστανών, Κιρκάζιων, Ρώσων, Ελλήνων, Λαζών κ.λπ. δεν μπορεί να υπάρξει καμιά δίκαιη εθνική λύση για κανέναν λαό που θα στηρίζεται στον εθνικισμό και στα καθαρά σύνορα. Πολύ περισσότερο δεν μπορεί να υπάρξει καμιά λύση που θα υπαγορεύεται από τον ιμπεριαλισμό και τους τοποτηρητές του. Κάθε προσπάθεια ιμπεριαλιστικής «ειρήνης» και προσωρινής ισορροπίας δεν θα είναι τίποτα άλλο παρά το πρελούδιο ενός νέου πολέμου στο μέλλον.
Μόνο η κοινή διεθνιστική πάλη των λαών από τα κάτω με σοσιαλιστική επανάσταση για την αποτίναξη των ντόπιων αστικών τάξεων και του ιμπεριαλισμού και η συγκρότηση μιας Ομοσπονδίας των λαών του Καυκάσου σε σοσιαλιστική βάση με σεβασμό όλων των δικαιωμάτων των εθνών στον τόπο που κατοικούν μπορεί να ξαναπιάσει το νήμα από εκεί που το έκοψε ο σταλινισμός το 1923 και να δώσει μια μόνιμη και δίκαιη λύση στο άλυτο εθνικό και κοινωνικό ζήτημα της ευρύτερης περιοχής.
ΓΙΩΡΓΟΣ Χ
Υ.Γ. Και φυσικά μόνο αθεράπευτα αφελείς δεν βλέπουν την σχέση των εξελίξεων αυτών με το πρόσφατο ταξίδι Πομπέο στην Ελλάδα. Η Ελλάδα είναι σύμμαχος των ΗΠΑ και της Τουρκίας μέσα στα πλαίσια του ΝΑΤΟ και από αυτή την άποψη συμμετέχει στο κοινό αντι-Ρωσικό μέτωπο. Να μην έχει κανείς καμιά αυταπάτη «θρησκευτικής αλληλεγγύης» προς την Αρμενία και την Ρωσία. Αυτά είναι μόνο για την “εγχώρια κατανάλωση σανού” των Ελλήνων εθνικιστών που μπορεί να συμπαθούν την ομόδοξη Αρμενία αλλά που το κράτος τους ως μέλος του ΝΑΤΟ κάνει πολύ συγκεκριμένες επιλογές στην σκακιέρα της διεθνούς διπλωματίας ….
