του Alex Steiner (Aπό το forum.permanent-revolution.org/2023/06/trotskys-grandson-esteban-seva-volkov.html)
Ο εγγονός του Τρότσκι, Εστεμπάν (Σέβα) Βολκόφ, πέθανε στις 16 Ιουνίου 2023 σε ηλικία 97 ετών. Με λυπεί βαθιά ο θάνατος του Εστεμπάν. Ήταν ένας αξιόλογος άνθρωπος που διατήρησε την κληρονομιά του παππού του σε όλη του τη ζωή, ενώ παράλληλα δημιούργησε μια επιτυχημένη καριέρα σε μια νέα χώρα με μια νέα γλώσσα και μεγάλωσε μια οικογένεια. Το μεγαλύτερο επίτευγμά του ήταν η ίδρυση του Μουσείου Τρότσκι στο Κογιοακάν του Μεξικού και η επιβίωσή του από τους ντόπιους σταλινικούς και τους κυβερνητικούς γραφειοκράτες.
Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τη φρίκη που βίωσε ο νεαρός Σέβα. Ήταν μόλις 14 ετών όταν δολοφονήθηκε ο παππούς του. Μέχρι εκείνη την εποχή, είχε βιώσει τη σύλληψη και την επακόλουθη δολοφονία από το σταλινικό καθεστώτος στη Σοβιετική Ένωση του πατέρα του Πλάτωνα Βολκόφ, ηγετικού στελέχους της Αριστερής Αντιπολίτευσης. Η μητέρα του Ζιναΐδα (Ζίνα) κόρη του Τρότσκι από τον πρώτο του γάμο, αυτοκτόνησε ενώ προσπαθούσε να λάβει ιατρική βοήθεια για την κατάθλιψη και τη φυματίωση στη Γερμανία. Τον Σέβα παρέλαβε ο θείος του, ο μεγαλύτερος γιος του Τρότσκι, Λέον Σεντόφ. Ο Σεντόφ ήταν ουσιαστικά ο αντιπρόσωπος του Τρότσκι στους υποστηρικτές της Αριστερής Αντιπολίτευσης στην Ευρώπη και ο κρίκος για τη δημιουργία της Τέταρτης Διεθνούς. Ο Λέον Σεντόφ δολοφονήθηκε επίσης από σταλινικούς πράκτορες στη Γαλλία το 1938. Ο Σέβα ξαναβρέθηκε με τον παππού και τη γιαγιά του στο Μεξικό μόνο μετά από μια σφοδρή διαμάχη για την κηδεμονία μετά τη δολοφονία του θείου του. Για ένα μικρό παιδί αυτά τα αλλεπάλληλα σοκ δεν μπορούσαν να είναι τίποτα λιγότερο από ένα ολοκαύτωμα σε ατομική κλίμακα. Είναι λοιπόν ακόμη πιο αξιοσημείωτο ότι ο Σέβα δεν μεγάλωσε ως ένα πικραμένο και καταθλιπτικό άτομο του οποίου το πνεύμα είχε διαλυθεί. Αντίθετα, ο Σέβα ήταν εμποτισμένος με την ίδια αισιοδοξία για το μέλλον της ανθρωπότητας που χαρακτήριζε τον παππού του.
Ήμουν παρών σε μια σειρά συνεδρίων στις ΗΠΑ όπου μίλησε ο Esteban, αλλά είχα μόνο μια σύντομη προσωπική ανταλλαγή απόψεων μαζί του. Αυτό έγινε σε ένα συνέδριο για την Κληρονομιά του Λέον Τρότσκι και τον Τροτσκισμό των ΗΠΑ που πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο Fordham στη Νέα Υόρκη τον Ιούλιο του 2008. Μίλησα μαζί του στο τέλος αυτού του συνεδρίου και είχα μόνο χρόνο να εκφράσω την εκτίμησή μου για το έργο που έκανε για να κρατήσει ζωντανή τη φλόγα της κληρονομιάς του παππού του. Ακόμη και τότε, σε προχωρημένη ηλικία 82 ετών, ο Εστεμπάν είχε τη συμπεριφορά ενός ψηλού και όμορφου άνδρα που τα μάτια του εξέφραζαν τόσο την αποφασιστικότητά του όσο και τη γενναιοδωρία του. Έμοιαζε πολύ νεότερος από τα χρόνια του. Σε εκείνη την ευκαιρία, η σύντροφός μου Νίνα, έδωσε στον Εστεμπάν ένα λουλούδι κι εκείνος τη φίλησε ευγενικά, με τον τρόπο της παλιάς εθιμοτυπίας.
Έκανα ταξίδια στο Κογιοακάν του Μεξικού σε τρεις διαφορετικές περιπτώσεις. Σε ένα από αυτά τα ταξίδια με τον συνάδελφό μου Φρανκ Μπρένερ, είχαμε την τύχη να μας συνοδέψει ένας ξεναγός που είχε εκτενή γνώση του ιστορικού πίσω από τον αγώνα για τη συντήρηση του μουσείου ενάντια στις συνεχείς προσπάθειες των σταλινικών του Μεξικού να το κλείσουν.
Η τελευταία φορά που είδα τον Εστεμπάν ήταν διαδικτυακά, στην τηλεδιάσκεψη του Πρώτου Διεθνούς Συνεδρίου για τον Τρότσκι που πραγματοποιήθηκε στην Αβάνα της Κούβας τον Μάιο του 2019. Έδινε συνέντευξη από το Μουσείο Τρότσκι στον Άλαν Γουντς, έναν μακροχρόνιο μελετητή του τροτσκισμού, ηγέτη της Διεθνούς Μαρξιστικής Τάσης και μιας από τις κινητήριες δυνάμεις πίσω από τη νέα έκδοση της βιογραφίας του Τρότσκι για τον Στάλιν. Εκτός από τη συνέντευξη με τον Εστεμπάν, το Μουσείο Τρότσκι ήταν ένας από τους βασικούς υποστηρικτές του συνεδρίου στην Αβάνα.
Ο Esteban Volkov ήταν ο τελευταίος ζωντανός μάρτυρας της δολοφονίας του Τρότσκι. Η παρουσία του θα λείψει.
Alex Steiner, 18 Ιουνίου 2023
Μετάφραση Θ.Κ.
Το πέρασμα του μικρού Σέβα από την Αθήνα
του Θ. Κουτσουμπού
Υπάρχει όμως και μια “ελληνική” πτυχή της ιστορίας του μικρού Σέβα. Τον Νοέμβριο του 1932, ο Λέον Τρότσκι έλαβε μια ολιγοήμερη άδεια να ταξιδέψει από την Πρίγκηπο (Τουρκία) στην Ευρώπη για να δώσει μια διάλεξη στο πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, προσκεκλημένος από τον Σύνδεσμο Σοσιαλδημοκρατών Φοιτητών της Κοπεγχάγης (Η διάλεξη δόθηκε στις 27 Νοεμβρίου 1932. Είναι ένα σπουδαίο κείμενο για την Οκτωβριανή Επανάσταση.)
Το αρχικό σχέδιο προέβλεπε να πάρουν μαζί και τον μικρό Σέβα, 6 χρονών τότε, για να τον φέρουν σε επαφή με τη μητέρα του Ζιναῒδα που βρισκόταν για ιατρική περίθαλψη στη Βιέννη. Όμως, οι προξενικές αρχές της Αυστρίας στην Κωνσταντινούπολη δεν έδιναν βίζα. Από τη μελέτη του Νίκου Θεοδοσίου Ο Άγνωστος Βιτσώρης, αντλούμε τα στοιχεία:
«Έτσι ο μικρός παρέμεινε την Πόλη, περιμένοντας τις ειδικές εντολές από τη Βιέννη. Η άδεια δόθηκε τελικά λίγες μέρες αργότερα και ο μικρός Σέβα, με τη συνοδεία του νεαρού Βέλγου γραμματέα του Τρότσκι, Ζαν βαν Χάγιενορτ, ξεκίνησε από την Κωνσταντινούπολη στις 23 Νοεμβρίου με προορισμό τη Μασσαλία. Από κει θα έπαιρναν το τρένο για Παρίσι. Ο Βέλγος γραμματέας ήταν τότε 20 χρονών και είχε «αναλάβει υπηρεσία» δίπλα στον Τρότσκι τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς.
Αν και ο Ζαν βαν Χάγιενορτ δεν το αναφέρει στις αναμνήσεις του (Με τον Τρότσκι στην Εξορία. Από την Πρίγκηπο στο Κογιοακάν), το ταξίδι προς τη Μασσαλία περιλάμβανε και μια διήμερη στάση στην Αθήνα. Πιθανόν δεν είχε λυθεί ακόμα το θέμα της βίζας του μικρού Σέβα. Έτσι μια μέρα, η Νίτσα Βιτσώρη [η γνωστή μεγάλη ηθοποιός με το όνομα του δεύτερου συζύγου της, Νίτσα Τσαγανέα] σύμφωνα με την αφήγηση της ίδιας, είδε να της κτυπούν την πόρτα του σπιτιού της στα Πατήσια ο γραμματέας του Τρότσκι με τον εγγονό του.
Σύμφωνα με την ενημέρωση που κάνει ο Μάνος (Καβαδάς) [στέλεχος της Αρχειομαρξιστικής οργάνωσης] στο Διεθνές Γραφείο, ο γραμματέας του Τρότσκι έφθασε πρώτα στα γραφεία της Οργάνωσης στην Αθήνα. Προφανώς αυτή ήταν η μόνη διεύθυνση που είχε. Υπάρχει μια μικρή διαφορά στην ημερομηνία. Ο Μάνος αναφέρει ότι ο βαν Χάγιενορτ με τον μικρό Σέβα έφθασαν στην Αθήνα στις 21 Νοεμβρίου.
“Υποδεχθήκαμε καλά τον μικρό, του προσφέραμε τσάι, γάλα, και η σύζυγος του Γ. (Βιτσώρη) του αγόρασε ένα καραβάκι και ζήτησε να τον πάμε να το βάλει στη θάλασσα, στο Φάληρο”.
Ο Ζαν βαν Χάγιενορτ, τον οποίο η Νίτσα Βιτσώρη πέρασε για το γιο του Τρότσκι, της ζήτησε να φιλοξενήσει τον μικρό για λίγες μέρες, προκειμένου να εξασφαλίσει τα απαραίτητα χαρτιά για τη συνέχιση του ταξιδιού. Πράγμα που έγινε. Ο μικρός Σέβα έμεινε στο σπίτι των Βιτσώρη δύο μέρες. Ο εγγονός του Τρότσκι ήταν τότε 6 χρονών.
“Με τον μικρό μιλάγαμε με νοήματα το περισσότερο και με λίγα γαλλικά”, θυμάται η Νίτσα Βιτσώρη. “Τον έβγαλα περίπατο αυτές τις μέρες που μείνανε εδώ. Μια μέρα του λέω, τι παιχνίδι θέλεις να σου πάρω. Μου λέει, ένα καραβάκι. Πήγαμε στην οδό Σταδίου δίπλα στο θέατρο Κεντρικό που έπαιζα τότε, που ήταν ένα μαγαζάκι τότε (ίσως να είναι ακόμα) που πούλαγε παιχνίδια. Διάλεξε ένα καραβάκι και του το πήρα. Το περίεργο είναι, γι’ αυτό το γράφω και τώρα, ότι το καραβάκι είχε γραμμένο στα πλάγια το όνομα “Αουρόρα” που θα πει Αυγή που κατά σύμπτωση ήταν το όνομα της πρώτης ρωσικής εφημερίδας”.
Λεπτομέρειες για τη συνέχεια του ταξιδιού του μικρού Σέβα δεν υπάρχουν. Μόνο στις 16 Δεκεμβρίου ο Μολινιέ γράφει στον Τρότσκι ότι πριν τρεις μέρες ο εγγονός του αναχώρησε για Βερολίνο, προκειμένου να συναντήσει τη μητέρα του. Η Ζίνα αυτοκτόνησε το Γενάρη του 1933.»
Εστεμπάν Βολκόφ (1926-2023)
Jacyn, από την PoliticaObrera
Νωρίς το πρωί στην Αργεντινή μάθαμε για το θάνατο του Εστεμπάν Βολκόφ, του “Σέβα”, εγγονού του Λέοντα Τρότσκι και τελευταίου επιζώντος της οικογένειας του Μπολσεβίκου ηγέτη, με τον οποίο μοιράστηκε τους τελευταίους μήνες της ζωής του. Ήταν μάρτυρας της δολοφονίας του παππού του και έκτοτε έγινε ο θεματοφύλακας της κληρονομιάς του. Μέχρι τα τελευταία του χρόνια ήταν διευθυντής του μουσείου Casa de León Trotsky, που βρίσκεται στη γειτονιά του Κογιοακάν, στην πρωτεύουσα του Μεξικού.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του συμμετείχε σε αφιερώματα και πράξεις που συνδέονται με τη μνήμη του Τρότσκι, ενθαρρύνοντας την οργάνωση και την προπαγάνδα που συνδέεται με την Τέταρτη Διεθνή και τη μνήμη του παππού του. Στην Αργεντινή, το 1990, εν μέσω της παλινορθωτικής ευφορίας μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, ο Εστεμπάν Βολκόφ ήταν πρόσωπο σε μια ειδική εκδήλωση που διοργάνωσε το Partido Obrero στην Ομοσπονδία Box. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1995, συμμετείχε -επίσης κατόπιν αιτήματος του ρεύματός μας- στο Διεθνές Ηθικό Δικαστήριο κατά του Γκιγιέρμο Λόρα, το οποίο κλήθηκε από την Τροτσκιστική Αντιπολίτευση του POR για να κρίνει τα παράπονα του ιστορικού Βολιβιανού ηγέτη κατά του Χουάν Πάμπλο Μπατσερέρ και άλλων στελεχών της οργάνωσης. Εκείνη τη φορά ο Βολκόφ κατέλαβε την προεδρία του δικαστηρίου, συνοδευόμενος από την Καταλίνα Γκουανίνι στην αντιπροεδρία και τον Οσβάλντο Κοτζιόλα στη θέση του γραμματέα. Μια δεκαετία αργότερα, εν μέσω μεγάλων κλυδωνισμών και πολιτικών κρίσεων που αρνούνταν το “τέλος της ιστορίας” και την απρόσμενη νίκη του καπιταλισμού, ο Βολκόφ επισκέφθηκε ξανά τη χώρα μας για να συμμετάσχει μαζί με τον Χόρχε Αλταμίρα σε ένα συνέδριο στην αίθουσα διαλέξεων της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Μπουένος Άιρες.
Οι γονείς του ήταν η Ζιναΐδα Βόλκοβα -η πρώτη κόρη του Τρότσκι- και ο Πλάτων Βοκλόφ. Και οι δύο ήταν κομμουνιστές αγωνιστές και μέλη της Αριστερής Αντιπολίτευσης. Η Ζίνα και ο μικρός Εστεμπάν έφυγαν από την ΕΣΣΔ για να επισκεφθούν τον παππού τους κατά τη διάρκεια της εξορίας του στην Πρίγκηπο της Τουρκίας, αλλά η γραφειοκρατία δεν τους επέτρεψε να επιστρέψουν στη χώρα τους. Εγκαταστάθηκαν στο Βερολίνο, στα συγκλονιστικά χρόνια της ανόδου του Ναζισμού και της προδοσίας της Γερμανικής Επανάστασης από την Τρίτη Διεθνή. Η μητέρα του Ζίνα, βυθισμένη σε βαθιά κατάθλιψη, αυτοκτόνησε στο Βερολίνο το 1933. Ο πατέρας του δολοφονήθηκε κατά τη διάρκεια των Σταλινικών εκκαθαρίσεων. Τελικά, η επιμέλεια του μικρού Εστεμπάν θα καταλήξει στην ευθύνη του Λέον Σεντόφ -του μεγαλύτερου γιου του Τρότσκι και της Ναταλίας και κύριου πολιτικού συνεργάτη του στα χρόνια της εξορίας- και της συντρόφισσας του. Μετά τον θάνατό του, ο Τρότσκι και η Ναταλία Σέντοβα κατάφεραν να τον μεταφέρουν στο Κογιοακάν, όταν ήταν 14 ετών. Εκεί θα μοιραζόταν τους τελευταίους μήνες της ζωής του με τον Τρότσκι μέχρι τη δολοφονία του, τον Αύγουστο του 1940, από έναν πληρωμένο δολοφόνο του Στάλιν.
Η ζωή που μοιράστηκε με τους αγωνιστές της Τέταρτης Διεθνούς στα πιο δύσκολα χρόνια της αντίδρασης, στην άνοδο του φασισμού και της Σταλινικής αντεπανάστασης, τον σημάδεψε ανεξίτηλα. Ανέλαβε ως εντολή τη μνήμη εκείνων των επαναστατών που κράτησαν ψηλά τα λάβαρα κατά τη διάρκεια μιας από τις πιο διαβόητες περιόδους που γνώρισε η ανθρωπότητα. Τα ανέκδοτα που διηγούνταν για τις σχέσεις του με τον “Γέρο”, τον οποίο θυμόταν με αφοσίωση και στοργή, γοήτευαν αγωνιστές και θεατές. Το κήρυγμά του γι’ αυτόν επεδίωκε να ενθαρρύνει τις νέες γενιές των Τροτσκιστών.
Ο Εστεμπάν Βολκόφ ήταν επίσης άνθρωπος της επιστήμης. Σπούδασε χημικός μηχανικός και είχε τρεις κόρες. Ήταν ο τελευταίος αυτόπτης μάρτυρας του ιστορικού δράματος που τύλιξε την οικογένειά του, που εξοντώθηκε από τον Σταλινισμό, συμπεριλαμβανομένου του Τρότσκι, ηγέτη της Οκτωβριανής Επανάστασης, της πρώτης νικηφόρας προλεταριακής επανάστασης στην ιστορία, μαζί με τον Λένιν.
Ο δικός μας φόρος τιμής στο Σέβα, τον αγωνιστή.
17/06/2023
Μετάφραση Αρ. Μα.
