ΣYNEΔPIO ΓIA TON TPOTΣKI ΣTHN KOYBA (4ο μέρος)

ΣYNEΔPIO ΓIA TON TPOTΣKI ΣTHN KOYBA (4ο μέρος)

ΣYNEΔPIO ΓIA TON TPOTΣKI ΣTHN KOYBA!

Πρώτη Διεθνής Aκαδημαϊκή Συνάντηση για τον Tρότσκι στην Kούβα

του Alex Steiner

[Από τις 6 έως τις 8 Μαΐου, οργανώθηκε η πρώτη Διεθνής Ακαδημαϊκή Συνάντηση για τον Τρότσκι, στην Αβάνα, στην Κούβα. Ο επίσημος τίτλος ήταν «Λέον Τρότσκι: ζωή και επικαιρότητα – μια κριτική προσέγγιση». Η Συνδιάσκεψη είναι ένα ιστορικό γεγονός καθώς αποτελεί την πρώτη διεθνή συνάντηση αφιερωμένη στο έργο και τις ιδέες του Λέον Τρότσκι στην Kούβα, όπου η κληρονομιά του Τρότσκι αποτελούσε πάντα θέμα έντονου ενδιαφέροντος αλλά και περιστασιακής καταστολής. ]

Mέρος τέταρτο (τελευταίο) 

[Σύνδεσμοι για τα προηγούμενα: 1ο 2ο 3ο ]

Ο επόμενος ομιλητής [στην τρίτη και τελευταία ημέρα του συνεδρίου] ήταν ο Χοσέ Αλμπέρτο Φοσένσκα Ορνέλας από το Μεξικό. Tο θέμα του ήταν η επιμονή του Τρότσκι για την ανεξαρτησία της εργατικής τάξης στην πάλη κατά του ιμπεριαλισμού. Τόνισε ότι η λαϊκομετωπική πολιτική του Σταλινισμού στη δεκαετία του 30, όταν μεταφράστηκε στις συνθήκες που επικρατούσαν στη Λατινική Αμερική, ισοδυναμούσε με την υποταγή της εργατικής τάξης στις δυνάμεις του αστικού εθνικισμού. Αναφέρθηκε σε δυο παραδείγματα όπου η Σταλινική πολιτική είχε καταστροφικά αποτελέσματα, αυτών της Κούβας και του Μεξικού. Σημείωσε ότι στην Κούβα το Σταλινικό Κομμουνιστικό Κόμμα υποστήριξε στην πραγματικότητα τον δικτάτορα Φουλχένθιο Μπατίστα στη δεκαετία του 1940. Στο Μεξικό, το Κομμουνιστικό Κόμμα παρότρυνε το πανίσχυρο συνδικαλιστικό κίνημα να συμμαχήσει με το ριζοσπαστικό εθνικιστικό καθεστώς του Λάζαρο Κάρντενας. Αυτό τελικά οδήγησε τα Μεξικάνικα συνδικάτα να αποτελέσουν παράρτημα του αστικού Μεξικάνικου κράτους και είχε καταστροφικές συνέπειες στην ταξική πάλη στο Μεξικό μέχρι σήμερα. O ομιλητής παρατήρησε ότι ενώ ο Τρότσκι ήταν ευγνώμων προς την κυβέρνηση Κάρντενας που του πρόσφερε άσυλο στο Μεξικό και υπεράσπισε την κυβέρνηση Κάρντενας απέναντι στον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό όταν απαλλοτρίωσε τις υπό ξένη ιδιοκτησία πετρελαϊκές εταιρείες, επέμενε παρόλα αυτά ότι η Μεξικάνικη εργατική τάξη χρειαζόταν να σχηματίσει το δικό της ανεξάρτητο πολιτικό κόμμα και να μην εξαρτηθεί ποτέ στο PRI ή τον Κάρντενας.

Ο Kaveh Bovieri από το Μοντρεάλ, στη συνέχεια, παρουσίασε ένα κείμενο που προσπάθησε να εξηγήσει τη διαφορά μιας ιστορικής αφήγησης από μια Μαρξιστική προοπτική και τη συμβατική αστική ιστοριογραφία μέσα από το πρίσμα της Φιλοσοφίας της Ιστορίας του Xέγκελ. Παρατήρησε ότι στην εισαγωγή της Φιλοσοφίας της Ιστορίας ο Xέγκελ πραγματεύεται τρία είδη ιστορικών αφηγήσεων: Αρχικά έχουμε αυτό που αποκαλεί ο Xέγκελ “Αρχική Ιστορία”, που είναι η εμπειρική αφήγηση των γεγονότων με σύγχρονους μάρτυρες. Ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης είναι τα κύρια παραδείγματα αυτού του είδους της ιστορίας. Στη συνέχεια έχουμε αυτό που ο Xέγκελ αποκαλεί “Στοχαστική Ιστορία”. Αυτό το είδος της ιστορίας προσπαθεί να επεξεργαστεί το εμπειρικό υλικό που περιέχεται στην Αρχική Ιστορία και να βρει κάποιο μοτίβο ή να εξάγει μαθήματα. Στην καλύτερη μορφή της αυτή η ιστορία μπορεί να μας δώσει σημαντικά στοιχεία για την ιστορική διαδικασία ενώ στη χειρότερη μορφή της μπορεί να αποτελέσει εξορθολογισμό μιας ιδεολογίας. Οι Χριστιανικές ιστορικές αφηγήσεις της ζωής των Αγίων και των μαρτύρων που δικαιολογούν το θρίαμβο του Χριστιανισμού πάνω στην προηγούμενη παγανιστική κουλτούρα αποτελούν ένα καλό παράδειγμα του χειρότερου είδους της Στοχαστικής Ιστορίας. Η καλύτερη μορφή της Στοχαστικής ιστορίας είναι οι αφηγήσεις που κοιτάζουν την καταγραφή των ιστορικών γεγονότων για να βρουν πραγματικά μοτίβα και να τα ξεχωρίσουν από τους μύθους και την απολογητική. Παραδείγματα αυτού του είδους της ιστορίας είναι οι πρόσφατες αφηγήσεις της μετεμφυλιακής περιόδου της Ανοικοδόμησης στις Νότιες Πολιτείες των Η.Π.Α. που απεικονίζουν τη ριζοσπαστική και δημοκρατική φύση τους ενώ εκτοπίζουν τους μύθους που διαδίδουν ιστορικοί συμπαθούντες της Ομοσπονδίας ότι η περίοδος της Ανοικοδόμησης αντιπροσωπεύει μια διεφθαρμένη κατάληψη των Νότιων Πολιτειών από τους Βόρειους ληστές.
Ο τρίτος τύπος ιστορικής αφήγησης που πραγματεύεται ο Xέγκελ είναι αυτο που αποκαλεί “Φιλοσοφική Ιστορία”. Δεν είναι με κανένα τρόπο προφανές τι εννοείται με αυτό, καθώς η φιλοσοφία ασχολείται με καθολικές έννοιες ενώ η ιστορία υποτίθεται πως ασχολείται με τυχαία γεγονότα. Πώς μπορούν να συνδυαστούν αυτά τα δυο; Eίναι καλύτερο να παραθέσουμε την περιγραφή του ίδιου του Xέγκελ για τη Φιλοσοφική Ιστορία:
“H μόνη Σκέψη που φέρνει η Φιλοσοφία μαζί της στην θεώρηση της Ιστορίας είναι η απλή αντίληψη του Λόγου. Αυτός ο Λόγος είναι ο Kυρίαρχος του Κόσμου. Έτσι η Ιστορία του Κόσμου, επομένως, μας παρουσιάζει μια ορθολογική διαδικασία”. (Η Φιλοσοφία της Ιστορίας, Γκέοργκ Βίλχελμ Φρίντριχ Xέγκελ).
Μετά από μια σύντομη συζήτηση της κατηγοριοποίησης των ιστορικών εξηγήσεων του Xέγκελ, ο Bovieri υποστήριξε ότι το έργο του Τρότσκι Ιστορία της Ρωσικής Επανάστασης, μας παρουσιάζει μια σύνθεση και των τριών τύπων έκθεσης της ιστορίας. Το επιχείρημα του Bovieri στηρίχτηκε σε μια προσεκτική ανάγνωση όχι μόνο του Τρότσκι αλλά και της δήλωσης του Μαρξ:
“Καμιά κοινωνική τάξη δεν καταστρέφεται προτού όλες οι παραγωγικές δυνάμεις αναπτυχθούν πλήρως και νέες ανώτερες παραγωγικές σχέσεις δεν μπορούν ποτέ να αντικαταστήσουν τις παλιές προτού οι υλικές συνθήκες για την ύπαρξη τους ωριμάσουν εντός του πλαισίου της παλιάς κοινωνίας” (Μαρξ, Πρόλογος στην Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας).
Δεν μπορώ να μιλήσω για την παρουσίαση του Bovieri αν και συμφωνώ με το κύριο επιχείρημά του. Μια αποσαφήνιση της θέσης του βρίσκεται στη διαφορά μεταξύ του είδους της ιστορικής εξήγησης που προσφέρει ο Τρότσκι και του είδους που προσφέρει η καλύτερη μη μαρξιστική αφήγηση της Ρωσικής Επανάστασης στο τρίτομο έργο του Αλεξάντερ Ραμπίνοβιτς Πρελούδιο στην Επανάσταση, Οι Μπολσεβίκοι Έρχονται στην Εξουσία και Oι Μπολσεβίκοι στην Eξουσία. Ο Ραμπίνοβιτς προσφέρει, σύμφωνα με το λεξικό της Εγελιανής ορολογίας, μια σύνθεση της Αρχικής Ιστορίας και Στοχαστικής Ιστορίας. Παρουσιάζει πλούσιο σύγχρονο υλικό από τα Ρωσικά αρχεία, πολλά από αυτά νέα, και τα χρησιμοποιεί για να τονίσει ότι η Ρωσική Επανάσταση ήταν μια αυθεντική λαϊκή εξέγερση με επικεφαλής τους Μπολσεβίκους και όχι πραξικόπημα από μια μικρή μειοψηφία όπως οι λεγεώνες αντικομμουνιστών ιστορικών ισχυρίζονται εδώ και πολύ καιρό. Πήρα συνέντευξη από τον Ραμπίνοβιτς το 2017, στα 100 χρόνια της Ρωσικής Επανάστασης, όπου συνόψισε τα ευρήματά του για τη λαϊκή φύση της επανάστασης.
Αυτό που έλειπε παρόλα αυτά από την αφήγηση του Ραμπίνοβιτς ήταν αυτό που ο Xέγκελ αποκαλεί Φιλοσοφική Ιστορία. Είναι ακριβώς αυτή η διάσταση που ο Τρότσκι προσθέτει στην ιστορική αφήγηση. Παραθέτοντας από τον Πρόλογό του στην Ιστορία της Ρώσικης Επανάστασης:
“Η ιστορία μιας επανάστασης, όπως και κάθε ιστορία, πρέπει πρώτα απ’ όλα να πει τι συνέβη και πώς. Αυτό όμως δεν επαρκεί. Από την ίδια την αφήγηση πρέπει να γίνεται σαφές γιατί τα πράγματα συνέβησαν έτσι και όχι αλλιώς. Τα γεγονότα δεν μπορούν ούτε να θεωρηθούν ως μια σειρά από περιπέτειες, ούτε να βελονιαστούν στο στημόνι μιας προκαθορισμένης ηθικής. Πρέπει να υπακούουν στους δικούς τους νόμους. Η ανακάλυψη αυτών των νόμων είναι το καθήκον του συγγραφέα”.
Ο επόμενος ομιλητής, ο Héctor Puenta Sierra, από το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα του Ηνωμένου Βασιλείου, υπερασπίστηκε την ανάλυση του Τόνι Κλιφ για τη Σοβιετική Ένωση ως μια μορφή κρατικού «καπιταλισμού». Υποστήριξε ότι η ανάλυση του Κλιφ έλυσε κάποια από τα προβλήματα της αρχικής ανάλυσης του Τρότσκι περί Σταλινικής γραφειοκρατίας ως μιας παρασιτικής ανάπτυξης πάνω στο εκφυλισμένο «εργατικό κράτος». Η παρουσίαση του Σιέρα προκάλεσε φλογερή συζήτηση κατά τη διάρκεια των ερωτήσεων και απαντήσεων, ιδιαίτερα όταν δήλωσε ότι η κατηγοριοποίηση της Σοβιετικής Ένωσης ως «κρατικοκαπιταλιστικής» έχει το πλεονέκτημα ότι δεν χρειάζεται κανένας να εξισώσει την εξαφάνιση της Σοβιετικής Ένωσης με το θάνατο του Σοσιαλισμού. Ο Paul LeBlanc απάντησε ότι κανένας Tροτσκιστής ποτέ δεν εξίσωσε την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης με το τέλος του Σοσιαλισμού, ανεξάρτητα από την εκτίμησή του για την ταξική φύση του Σοβιετικού κράτους.
Ο S. Sandor John, υποστηρικτής της Αμερικάνικης ομάδας Διεθνιστής, μίλησε με θέρμη για την αναγκαιότητα να υποστηρίξουμε τα κέρδη της Σοβιετικής Ένωσης κατά του ιμπεριαλισμού και κατήγγειλε αυτές τις τάσεις, όπως του Κλιφ και του Σάχτμαν, που θεωρούσαν τη Σοβιετική Ένωση ως μια άλλη εκδοχή του καπιταλισμού και του ιμπεριαλισμού, ως προδοσία του διεθνισμού. Σε απάντηση ο Dan LaBotz υπεράσπισε τη θέση του Σάχτμαν, «Ούτε Ουάσιγκτον Ούτε Μόσχα», ως συνεπή με τη θέση του Λένιν και του Τρότσκι κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου όπου δεν δόθηκε καμιά υποστήριξη στις αντίπαλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις.
Η τελική παρουσίαση της πρωινής συνεδρίασης [της τρίτης ημέρας] έγινε από την Γκαμπριέλα Περέζ Νοριέγκα, διευθύντρια του Museo Casa de León Trotsky. Η Περέζ προλόγισε αρχικά ένα βίντεο με μια πρόσφατη συνέντευξη του Άλλαν Γουντς, ηγέτη της Διεθνούς Μαρξιστικής Τάσης, με τον εγγονό του Τρότσκι, Εστεμπάν Βολκώφ. Ο Βολκώφ που διανύει τη δεκαετία των 90 δυστυχώς δεν μπόρεσε να ταξιδέψει για να παραστεί στη συνδιάσκεψη. Είχα συναντήσει τον Βολκώφ σε μια συνδιάσκεψη για τον Τρότσκι, στο Πανεπιστήμιο Φόρντχαμ στη Νέα Υόρκη το 2008 και χάρηκα που ήταν ακόμα πολιτικά ενεργός. Ο Βολκώφ χαιρέτησε τη συνδιάσκεψη και τόνισε την ιστορική της σημασία. Απέτισε φόρο τιμής στον παππού του, του οποίου οι ιδέες είναι ακόμα επίκαιρες στην πάλη για το σοσιαλισμό. Μετά το βίντεο, μίλησε η Pérez. Ο LeBlanc για μια ακόμα φορά προσφέρει μια υπέροχη σύνοψη:
«Μετά το σύντομο βίντεο, η Pérez (παραθέτοντας τα ευρήματα του ιστορικού Ντιμίτρι Βολγκογκόνοφ από τα αρχεία του Στάλιν) τόνισε ότι ο δικτάτορας φοβόταν πάρα πολύ τον Τρότσκι και γι’ αυτό έστειλε έναν πράκτορά του με αξίνα να καταστρέψει ένα από τα μεγαλύτερα μυαλά του επαναστατικού Μαρξισμού. Παρατήρησε ότι αυτοί οι εχθροί συνεχίζουν να συκοφαντούν τον Τρότσκι με βάναυσο τρόπο, τονίζοντας την πρόσφατη αντιτροτσκιστική σειρά από δεξιούς κινηματογραφιστές στη Ρωσία και που διανεμήθηκε διεθνώς μέσω του Netflix. Αυτοί που βρέθηκαν στη συνδιάσκεψη και άλλοι, με το δικό τους σοβαρό έργο, αντέκρουσαν αυτές τις επιθέσεις. Η Pérez συζήτησε την ανάπτυξη του Museo Casa de León Trotsky τονίζοντας ότι τα τελευταία χρόνια έχει προσθέσει στην αποστολή του την σθεναρή υπεράσπιση του δικαιώματος του ασύλου για τους καταπιεσμένους και τους καταδιωκόμενους – κάτι το οποίο ήταν ένα από τα κεντρικά ζητήματα στο τελευταίο «κεφάλαιο» της πάλης του Τρότσκι. Η αναζωογόνηση του Μουσείου, η δέσμευση αυτή, αντανακλάστηκε στις έρευνές του και στην υποστήριξη του πρόσφατου κινήματος μετανάστευσης που αυξήθηκε μέσω του Μεξικού. Προσκαλώντας τους πάντες να επισκεφτούν το Museo Casa de León Trotsky, κατέληξε με ένα απόσπασμα από τη διαθήκη του Τρότσκι : «Η ζωή είναι όμορφη. Aς την καθαρίσουν οι αυριανές γενιές από κάθε ασχήμια, κάθε καταπίεση και βία, και ας την χαρούν σε όλη της πληρότητά της».

Τρίτη Μέρα : Απογευματινή Συνεδρίαση

Η απογευματινή συνεδρίαση ήταν γεμάτη παρουσιάσεις. Το γενικό θέμα ήταν ο Τροτσκισμός στη Λατινική Αμερική και η πάλη κατά του ιμπεριαλισμού. Οι πρώτες τρεις συνεδρίες ήταν αφιερωμένες στην εξέταση του Τροτσκισμού στην Κούβα. Μπορώ να αναφέρω κάποιες εντυπώσεις από την απογευματινή συνεδρίαση. Πάλι θα αναφερθώ στη σύνοψη του Πωλ Λε Μπλαν για μια πιο λεπτομερή περιγραφή.
Ο Έρνεστ Τέϊτ, βετεράνος ακτιβιστής από τον Καναδά μίλησε για το ρόλο της επιτροπής Δίκαιο Παιχνίδι για την Επιτροπή της Κούβας που άλλαξε το πολιτικό κλίμα στον Καναδά δημιουργώντας ένα ευνοϊκό κλίμα για την Κουβανική Επανάσταση. Η ομιλία του σε μεγάλο βαθμό αποτελούσε σύνοψη ενός κεφαλαίου από τις αναμνήσεις του Επαναστατικός Ακτιβισμός στη δεκαετία του 50 και του 60.
Ο Τέϊτ γενίκευσε τις εμπειρίες της επιτροπής για την Κούβα ως ένα παράδειγμα για τη σημασία του έργου της διεθνούς αλληλεγγύης για την υπεράσπιση των αντιαποικιακών επαναστάσεων όχι μόνο στην Κούβα αλλά επίσης στο Βιετνάμ και την Αλγερία. Υπεράσπισε την πολιτική της συσπείρωσης της πολιτικής αντίστασης γύρω από ένα συγκεκριμένο πολιτικό ζήτημα.
Ένας άλλος ομιλητής, ο Μπουράκ Σαγίμ, μέλος του DIP (Εργατικό Επαναστατικό Κόμμα) Τουρκίας μίλησε για τον Τσε και τη θεωρία της διαρκούς επανάστασης του Τρότσκι. Υποστήριξε ότι πρακτικά ο Τσε συνυπέγραφε με την πράξη του τη θεωρία της διαρκούς επανάστασης. Ήθελα να ρωτήσω τον Σαγίμ πάνω σε αυτό το ζήτημα αλλά δεν υπήρχε αρκετός χρόνος. Ενώ είναι αλήθεια ότι ο Τσε είχε εγκαταλείψει τη σταλινική θεωρία αφιερώνοντας τα τελευταία χρόνια της ζωής του στην επέκταση της επανάστασης διεθνώς, την ίδια στιγμή δεν κατάφερε να δει την επαναστατική δυναμική της εργατικής τάξης, επικεντρώνοντας τη δραστηριότητα του στην προσπάθεια δημιουργίας αντάρτικων εστιών μέσα στους αγρότες στην ύπαιθρο. Οι ιδέες του Τσε δεν βασίζονταν μόνο στην εμπειρία της Κουβανικής Επανάστασης. Ενώ μπορεί να υπήρχαν κάποιες επιφανειακές ομοιότητες, η απόρριψη από τον Τσε του ρόλου της εργατικής τάξης θεωρώ ήταν το ακριβώς αντίθετο της θεωρίας της διαρκούς επανάστασης του Τρότσκι.
Ο Ραφαήλ Μπερναμπέ από το Πουέρτο Ρίκο μίλησε για το ρόλο του Κομμουνιστικού Κόμματος στο Πουέρτο Ρίκο που οδήγησε στην ήττα του εργατικού κινήματος σε αυτό το νησί. Παραθέτοντας τη σύνοψη του Λε Μπλαν:
“Το Κομμουνιστικό Κόμμα του Πουέρτο Ρίκο -η κεντρική δύναμη οικοδόμησης του πανίσχυρου εργατικού κινήματος του Πουέρτο Ρίκο στη δεκαετία του 30 και του 40- είχε ως στόχο την οικοδόμηση μιας συμμαχίας με τον “προοδευτικό” και “δημοκρατικό” ιμπεριαλισμό των Ηνωμένων Πολιτειών, ιδιαίτερα στην πάλη κατά του φασισμού στη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Για να διευκολύνει αυτή τη διαδικασία, το Κομμουνιστικό Κόμμα του Πουέρτο Ρίκο αυτοδιαλύθηκε, γεγονός που στη συνέχεια διευκόλυνε την κατάρρευση του εργατικού κινήματος. Μια οικονομική άνθηση μαζί με τον Ψυχροπολεμικό αντικομουνισμό οδήγησε σε απίστευτο πολιτικό αποπροσανατολισμό. Ο Mπερναμπέ θύμισε ότι ο Τρότσκι είχε τονίσει την ανάγκη στην Αμερική για ένα “Αμερικανοποιημένο” Μπολσεβικισμό για την αντιμετώπιση και την ήττα του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Αντί γι’ αυτό, ένας γραφειοκρατικοποιημένος Μπολσεβικισμός (με τη μορφή του Σταλινισμού) κατέληξε να αντιμετωπίζει τον Αμερικάνικο ιμπεριαλισμό – και αποδείχθηκε ανίκανος να κερδίσει. Η πάλη πρέπει να συνεχιστεί, βασιζόμενη στα μαθήματα που έχουμε διδαχθεί από το παρελθόν.
Ο Μπράϊαν Πάλμερ από τον Καναδά, συγγραφέας της σημαντικής βιογραφίας του ιδρυτή του Αμερικάνικου Τροτσκισμού, Τζέημς Π. Κάνον, μίλησε για τον Κάνον τονίζοντας ότι η στερεότυπη άποψη ότι ο Κάνον δεν είχε θεωρητικό βάθος, είναι λανθασμένη. Παραθέτω την υπέροχη σύνοψη του Πωλ Λε Μπλαν για τις παρατηρήσεις του Πάλμερ:
“Ο Μπράϊαν Πάλμερ, σύμφωνα με νέες έρευνες για τον προσεχή δεύτερο τόμο της βιογραφίας του για τον Τζέημς Π. Κάνον, πραγματεύτηκε τη σχέση του Κάνον με έναν άλλο από τους ιδρυτές του Αμερικάνικου Τροτσκισμού, τον Μαξ Σάχτμαν και τη σχέση που είχαν με τον Τρότσκι από το 1928 και σε όλη τη δεκαετία του 30. Ο Κάνον είχε τη λανθασμένη φήμη ως “επαρχιώτης”, αδύναμος στο ζήτημα του διεθνισμού και “αφελής θεωρητικά” ενώ ο πρώην νεαρός προστατευόμενός του, ο Σάχτμαν, θεωρούνταν κοσμοπολίτης και θεωρητικά πιο εκλεπτυσμένος. Η εκτίμηση του Τρότσκι στις αρχές της δεκαετίας του 30 ήταν ότι ο Σάχταμν έχει την τάση να θέτει τη “φιλία” πάνω από τις αρχές και πολλές φορές ήταν αναξιόπιστος στα πολιτικά ζητήματα. Εν τέλει εμπιστεύτηκε σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό τον Κάνον. Στις αρχές της δεκαετίας του ’30 υπήρξε ένας διαχωρισμός βασισμένος σε γενιές μεταξύ των Αμερικάνων Τροτσκιστών, με μια πιο νεαρή ομάδα με επικεφαλής τον Σάχτμαν, ανυπόμονη και εχθρική προς τον μεγαλύτερο ηλικιακά Κάνον – φέρνοντας στο μυαλό μας τη φροϋδική δυναμική της πατροκτονίας από το “γιο”. Σύντομα ο Σάχτμαν συμφιλιώθηκε με τον Κάνον και μια στενή και γόνιμη συνεργασία ξεκίνησε που οφειλόταν σε αρκετές σημαντικές εξελίξεις : η απεργία των εργαζόμενων στα ξενοδοχεία της Νέας Υόρκης, η απεργία των φορτηγατζήδων στη Μινεάπολη, η πάλη κατά του φασισμού και του Σταλινισμού, η συγχώνευση με μια άλλη αριστερή ομάδα με επικεφαλής τον Α. Τζ. Μούστε, η πάλη εναντίον των εσωτερικών σεχταριστικών τάσεων και η απόφαση της συγχώνευσης των Τροτσκιστών μέσα στο Σοσιαλιστικό Κόμμα. Ωστόσο διαφορές μεταξύ των δυο ανδρών θα επανεμφανίζονταν: Ο Σάχτμαν είχε την τάση να επικεντρώνεται στις διαπραγματεύσεις και στους ελιγμούς με μια οργανωμένη τάση αγωνιστών μέσα στο Σοσιαλιστικό Κόμμα (με την ελπίδα να καταλάβουν όλο το Σοσιαλιστικό Κόμμα), ενώ ο Κάνον (αναμένοντας το σχίσμα) προτίμησε να οικοδομήσει πυρήνες του Σοσιαλιστικού Κόμματος έξω από τον έλεγχο της ηγεσίας του Σοσιαλιστικού Κόμματος και βοηθώντας στην ανάπτυξη εργατικών αγώνων στην Καλιφόρνια και Μινεσότα. Όταν οι Τροτσκιστές, όπως ανέμενε ο Κάνον, εκδιώχθηκαν από το Σοσιαλιστικό Κόμμα , πήραν μαζί τους πολλούς εργάτες αγωνιστές και νεολαίους δημιουργώντας το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα, που μπόρεσε να παίξει ένα ηγετικό ρόλο και να βοηθήσει την ίδρυση της Τετάρτης Διεθνούς το 1938.
Ο Σ. Σαντόρ από τις Η.Π.Α. έδωσε μια καθηλωτική αφήγηση του Τροτσκιστικού κινήματος στη Βολιβία στη δεκαετία του 50. Η Βολιβία ήταν μια από τις λίγες χώρες στον κόσμο -οι άλλες δύο ήταν η Σρι Λάνκα και το Βιετνάμ- όπου ο Τροτσκισμός μετατράπηκε σε μαζικό κίνημα και είχε σημαντική επιρροή μέσα στην εργατική τάξη. Στη Βολιβία, το πιο σημαντικό τμήμα της κοινωνίας, το πανίσχυρο συνδικάτο των ανθρακωρύχων – υποστήριζε ως μια μάζα τον Τροτσκισμό. Ο Σάντορ περιέγραψε αρκετές σχεδόν επαναστάσεις στη δεκαετία του 50 καθώς και τον ηρωισμό αλλά και τα λάθη από τη μεριά των Βολιβιανών Τροτσκιστών. Τα λάθη αυτά οδήγησαν στη σταθεροποίηση της εξουσίας του αστικού εθνικιστικού κόμματος που στράφηκε κατά της εργατικής τάξης. Ο Σάντορ, ένας Λατινοαμερικάνος ιστορικός, πραγματοποίησε σημαντική ερευνητική δουλειά και συνεντεύξεις με βετεράνους αυτού του αγώνα. Είναι δύσκολο να δώσουμε το χρώμα της παρουσίασής του μέσα σε μια συνοπτική περίληψη.
Υπήρξαν τρεις ομιλίες πάνω στην ιστορία του Τροτσκισμού στην Κούβα. Μπόρεσα να λάβω μόνο λίγες πληροφορίες από τις ομιλίες αυτές. Ελπίζω πως όταν εκδοθεί όλο το υλικό θα ανοίξει νέες πόρτες έρευνας στο κομμάτι αυτό. Υπήρξαν δυο ξεχωριστές περίοδοι της ιστορίας του Τροτσκισμού στην Κούβα. Η πρώτη είχε αρχικά ως πηγή έμπνευσης τον Τρότσκι και την πάλη της αριστερής αντιπολίτευσης στη δεκαετία του 20 και του 30. Το ρεύμα αυτό του Κουβανέζικου Τροτσκισμού φαίνεται να εξαφανίζεται κάποια στιγμή στη δεκαετία του ’40 ως αποτέλεσμα της καταστολής τόσο από την Κουβανέζικη κυβέρνηση όσο και από τους Σταλινικούς. Ένα ξεχωριστό ρεύμα Κουβανέζικου Τροτσκισμού εμφανίζεται στη δεκαετία του ’50 και προήλθε από το έργο του Χουάν Ποσάδας. Το ρεύμα αυτό του Κουβανέζικου Τροτσκισμού επιβίωσε έως τα τέλη της δεκαετίας του ’60 (υπάρχει μια ολόκληρη συζήτηση για την ακριβή ημερομηνία). Οι Τροτσκιστές υποστήριξαν την Κουβανέζικη Επανάσταση, ήρθαν σε σύγκρουση με τα Σταλινικά στοιχεία μέσα στη Κουβανέζικη ηγεσία. Το αποτέλεσμα ήταν η απαγόρευση της εφημερίδας και η φυλάκιση των εναπομεινάντων μελών στα μέσα της δεκαετίας του 60. Ο Ραφαέλ Ακόστα από την Κούβα μίλησε για τις τελευταίες μέρες του Κουβανικού Τροτσκισμού μετά την επανάσταση. Ο Ρικάρντο Μαρκέζ από το Μεξικό μίλησε για τον Χούλιο Αντόνιο Μέλα, έναν εκ των ιδρυτών του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κούβας, που έβλεπε με συμπάθεια την Αριστερή Αντιπολίτευση. Η Καριδάδ Μασόν από την Κούβα μίλησε για ένα από τους πρώϊμους ηγέτες του Κουβανικού Τροτσκισμού, τον Σαντάλιο Χούνκο. Αμφισβήτησε αν ο τελευταίος μπορούσε πραγματικά να θεωρηθεί Τροτσκιστής. Ήταν σε δίλημμα αν ο Χούνκο, ο οποίος δολοφονήθηκε από τους Σταλινικούς το 1942, δολοφονήθηκε για τις πολιτικές πεποιθήσεις του ή για κάποιο άλλο λόγο.
Μπορεί να έχω παρερμηνεύσει τις παρατηρήσεις του αλλά πιστεύω ότι αυτό ήταν μια έμμεση προσπάθεια νομιμοποίησης της ιστορίας του Κουβανικού Σταλινισμού. Δεν ήμουν ο μόνος που ένοιωθα έτσι αναφορικά με τις παρατηρήσεις της Μασόν. Ένας εκ των μετεχόντων στο πάνελ, από το Μεξικό, σηκώθηκε και δήλωσε ότι ενώ μπορεί να υπάρχουν διαφορετικά ρεύματα μέσα στη μαρξιστική παράδοση, ο Σταλινισμός δεν αποτελεί Μαρξιστικό ρεύμα από οποιαδήποτε έννοια. Μια έντονη συζήτηση ξεκίνησε με βάση αυτές τις παρουσιάσεις που άγγιξαν την εχθρότητα προς τον Τροτσκισμό στην Κούβα. Η διατριβή του Κάστρο κατά του Τροτσκισμού στο Δι-ηπειρωτικό Συνέδριο του 1966 αναφέρθηκε. Όπως επίσης αναφέρθηκε ότι υπήρξαν περίοδοι που η Κουβανέζικη ηγεσία εκδήλωσε αν όχι συμπάθεια για τον Τρότσκι, τουλάχιστον ένα σημαντικό σεβασμό. Το αποφασιστικό σημείο σε αυτή τη στάση προς τον Τρότσκι ήταν η έκδοση, το 2008, του μυθιστορήματος του Λεονάδρο Παδούρα, Ο Άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά, που για πρώτη φορά απεικόνισε στο Κουβανικό κοινό ένα συμπαθητικό αν και όχι άκριτο πορτρέτο του Τρότσκι.
Η συνδιάσκεψη τελείωσε τυπικά με το κοινό να τραγουδά τη Διεθνή.

Αντίο στην Κούβα

Ο Φρανκ είχε σχεδιάσει μια ακόμα εκδήλωση μετά τη συνδιάσκεψη – ένα πρωτότυπο μιούζικαλ που είχε φτιαχτεί ειδικά για τη συνδιάσκεψη. Οι συνθέτες ήταν ένα ντουέτο από την Κολομβία και την Κούβα, οι Σαντιάγκο Μπαρμπόσα και Λούνα Καταλίνα Τινόκο. Ο Φρανκ είχε κανονίσει να βρεθούμε σ’ ένα μπαρ και ο χώρος της παράστασης ήταν το La Bombilla Verde, όπου είδαμε την παγκόσμια πρεμιέρα ενός μουσικού κομματιού αφιερωμένου στον Τρότσκι. Ήταν πραγματικά μια μοναδική εμπειρία, που πάντα θα θυμάμαι. Μετά το μιούζικαλ υπήρξε μια συζήτηση η συνδιάσκεψη αυτή να γίνει ετήσιο γεγονός και η επόμενη συνάντηση να λάβει χώρα στη Βραζιλία. Αποχαιρέτησα τον Φρανκ και τους διεθνείς φίλους μου που γνώρισα στη συνδιάσκεψη.
Έφυγα από την Κούβα την επόμενη ημέρα με ένα θετικό συναίσθημα γνωρίζοντας ότι κάτι φυτέψαμε. Θα δούμε τι καρπούς θα φέρει όλη αυτή η διαδικασία.

Άλεξ Στάϊνερ, Νέα Υόρκη, 17 Ιούνη 2019
Μετάφραση Γιαν. Σιμ. – Aρ.Mα.