“Απo-παγκοσμιοποίηση” ή Καπιταλιστική Παγκοσμιοποίηση σε Κρίση;

Eισήγηση του Σάββα Μιχαήλ στο IV Ρωσικό Κοινωνικό Φόρουμ (RSF-2022), που έγινε υβριδικά αλλά και δια ζώσης, στις 1 – 4 Μαΐου 2022 στη Μόσχα.

του Σάββα Μιχαήλ-Μάτσα

. 30 χρόνια πριν, η καθοδηγούμενη από τις ΗΠΑ Δύση, γιόρτασε πρόωρα την αποσύνθεση της Σοβιετικής Ένωσης σαν το “τέλος της Ιστορίας” και την “τελική και πλήρη νίκη του φιλελεύθερου καπιταλισμού”, αλλά επίσης και σαν “το υψηλότερο επίτευγμα της παγκοσμιοποίησης”, δηλαδή, της αχαλίνωτης μετά το 1980 χρηματιστικής καπιταλιστικής πλατειάς επέκτασης που εγκαινίασε την επίσης αποκαλούμενη “νεοφιλελεύθερη εποχή”.

30 χρόνια μετά, υπάρχει ένα ριζικό U-turn (αναστροφή) στον επίσημο διάλογο, στον οποίο επαναλαμβάνονται σαν ένα μάντρα, σκοτεινές αναφορές για μια “μετά-νεοφιλελεύθερη εποχή” και διακηρύσσεται το “τέλος της παγκοσμιοποίησης”. Ακόμα και ο Λάρυ Φινκ, ο Διευθύνων Σύμβουλος της Black Rock, της μεγαλύτερης εταιρείας διαχείρισης μετοχών στον κόσμο με 10 τρις σε μετοχές, στο ετήσιο γράμμα του στους μετόχους, στα μέσα του Μαρτίου του 2022, έκανε μια δήλωση που έγινε τίτλος εφημερίδων και προκάλεσε την ανησυχία και την διαμάχη μεταξύ των οικονομολόγων και των χρηματιστικών κύκλων. Αναφερόμενος στη στρατιωτική αντιπαράθεση στην Ουκρανία την χαρακτήρισε σαν το σημάδι “ενός τέλους στην παγκοσμιοποίηση που έχουμε γνωρίσει τις τελευταίες τρεις δεκαετίες”.¹1. Δες Rana Foroohar, Το τέλος μιας εποχής, Financial Times 28 Μάρτη 2022,   Spencer Bukat-Lindel, Θα ψάλλει ο πόλεμος στην Ουκρανία το Τέλος της Παγκοσμιοποίησης; New York Times March 30, 2022, Gillian Tett, Supply chain crises forces corporate America into a ‘what if’ mindset, Financial Times March 31, 2022, Adam Tooze and Robert Armstrong Chartbook-Unhedged Exchange #2: Το τέλος της Παγκοσμιοποίησης όπως την γνωρίζουμε;March 31, 2022.

Τι αλλαγές έγιναν κατά τη διάρκεια αυτών των δεκαετιών που οδήγησαν σε μια τέτοια δραματική ρήξη της συνέχειας που προηγούμενα θεωρούνταν σαν αιωνίως παγιωμένη;

Η παγκόσμια κυριαρχία του χρηματιστικού κεφαλαίου, η προωθημένη υπέρ-επέκταση του πλασματικού κεφαλαίου σαν του “υπέρτατου φετίχ” σύμφωνα με τον Καρλ Μαρξ παρήγαγε μια αντικειμενική αντιστροφή της αντιφατικής πραγματικότητας της ενεργού κοινωνικής διαδικασίας της ζωής. Αλλά οι αυταπάτες που παρήχθησαν σε αυτήν την βάση συγκρούονταν με την φρικαλέα πραγματικότητα των κοινωνικών καταστροφών που σκόρπισε η καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση στους πιο ευάλωτους υπερ-εκμεταλλευόμενους, καταπιεσμένους και φτωχοποιημένους λαούς, τόσο στον Παγκόσμιο Βορρά αλλά ιδιαίτερα στις φτωχότερες χώρες του Παγκόσμιου Νότου, όσο και με την ταχύτατα κλιμακούμενη περιβαλλοντική καταστροφή προτού έρθει η στιγμή της αλήθειας στο τέλος της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα.

Ήδη στο τέλος της δεκαετίας του ‘90 και στις αρχές του 21ου αιώνα, εμφανίστηκε ένα πανίσχυρο παγκόσμιο κοινωνικό κίνημα ενάντια στις καταστροφές της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης, με την μαζική εξέγερση ενάντια στο ΔΝΤ στο Σιάτλ το 1999 που συνεχίστηκε με τα γεγονότα της Γένοβας το 2001 και αργότερα με τις συγκεντρώσεις του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ στο Πόρτο Αλλέγκρε.

Την ίδια περίοδο, καθώς η ιμπεριαλιστική Ύβρις της “μονοπολικής στιγμής” μιας Αμερικανικής αυτοκρατορικής παγκόσμιας ηγεμονίας συνοδεύτηκε από την Άτη, την τυφλή τρέλα των πολέμων από την Γιουγκοσλαβία στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, μαζικές αντιπολεμικές κινητοποιήσεις έλαβαν χώρα στις κεντρικές χώρες συνδυασμένες με τις λαϊκές εξεγέρσεις στην περιφέρεια.

Αυτές ήταν οι προανακρουστικές δονήσεις των κοινωνικών οικονομικών και γεωπολιτικών σεισμών που ακολούθησαν κλονίζοντας τον μύθο μιας ακλόνητης καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης.  

Στα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα, ο μεγιστάνας των ΗΠΑ Γουόρεν Μπάφετ είχε δώσει έναν διάσημο κυνικό ορισμό της παγκοσμιοποίησης: “είναι ταξικός πόλεμος”. Και τότε, πρόσθεσε: “ένας πόλεμος τον οποίο η πλούσια τάξη – η τάξη μου – κερδίζει”. Τα γεγονότα που ακολούθησαν απέδειξαν το τελευταίο μέρος της δήλωσής του εντελώς λανθασμένο.

2. Η χρηματιστική καπιταλιστική παγκοσμοσμιοποίηση οδηγήθηκε σε ενδόρρηξη στο Παγκόσμιο Κραχ του 2008 με την κατάρρευση της Lehman Brothers, την παγκόσμια χρηματιστική κατολίσθηση και την Μακρά Ύφεση που ακολούθησε.

Το 2008 άνοιξε τις πύλες για ένα ασταμάτητο κύμα διαδοχικών κατακλυσμιαίων γεγονότων. H σπείρα της κρίσης της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης ξεδιπλώθηκε, μέχρι τώρα, σε τρεις κύριες κρίσιμες στιγμές:

– το παγκόσμιο χρηματιστικό Κραχ του 2008 

– το παγκόσμιο πανδημικό σοκ του 2020 και τώρα

– τον προκαλούμενο από το ΝΑΤΟ πόλεμο στην Ουκρανία το 2022 με όλες τις παγκόσμιες διαστάσεις του και καταστροφικές συνέπειες.

Αυτές οι τρεις στιγμές ξέσπασαν σαν απότομα καταστροφικά γεγονότα, σημαδεύοντας μείζονες διακοπές, ασυνέχειες και σημεία στροφής της ιστορίας προς αχαρτογράφητες περιοχές. Παρά τις σημαντικές τους διαφορές, δεν είναι διαχωρισμένοι “μαύροι κύκνοι”, συγκυριακά περιστατικά που εμφανίζονται ανεξάρτητα το ένα μετά το άλλο. Κάθε γεγονός έχει οπωσδήποτε τη δική του μοναδική ιδιαιτερότητα˙ την ίδια στιγμή, όλα τους είναι διαφορετικές, διαλεκτικές στιγμές ανάπτυξης, συσχετιζόμενες και αλληλοσυνδεόμενες σε μία μοναδική, ανισομερή και συνδυασμένη, παγκόσμια ιστορική διαδικασία. Κάθε στιγμιαίο γεγονός, περισσότερο καταστροφικό από το προηγούμενο, διατηρείται και συγχρόνως ξεπερνιέται από το επόμενο, μέσα σε μια κολαστήρια διαλεκτική μιας αναπτυσσόμενης ακόμα καταστροφικής ισχύος.

Η αποσταθεροποιητική της επίδραση παράγει μια γιγάντια, αναπτυσσόμενη κοινωνική ανισότητα και πόλωση μέσα και ανάμεσα στις χώρες οδηγώντας σε κοινωνικές αναταραχές, γεω-οικονομικές αντιπαραθέσεις και γεωπολιτικές συγκρούσεις. 

Μετά το παγκόσμιο Κραχ του 2008 υπήρχε μαζική αναταραχή στην Νότια Ευρώπη κατά τη διάρκεια της κρίσης της ευρωζώνης, στην Αραβική Ανατολή και αργότερα στην Λατινική Αμερική, στρατιωτικά πραξικοπήματα, εμπορικοί πόλεμοι με στόχο ιδιαίτερα την Κίνα, η επιτάχυνση της επέκτασης του ΝΑΤΟ ανατολικά για την περικύκλωση της Ρωσίας, το Μαϊντάν 2014 και ο Νέος Ψυχρός Πόλεμος.

Το παγκόσμιο πανδημικό σοκ του 2020 ήταν αλληλένδετο με την καταστροφή της φύσης, το σπάσιμο των ανοσολογικών φραγμών που δημιουργήθηκε από μια αχαλίνωτη καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση, αναζητώντας μεγιστοποίηση των κερδών και οδηγώντας την ανθρωπότητα και όλες τις μορφές ζωής στον πλανήτη προς μια κλιματική καταστροφή. Η πανδημία του Covid 19, είναι η πιο πρόσφατη αλλά όχι η τελευταία μιας μακράς σειράς επιδημιών, μιας μετά το 1980 “επιδημίας επιδημιών”, όπως και μια δραματική προειδοποίηση για μια επερχόμενη κλιματική Αποκάλυψη.

Το παγκόσμιο πανδημικό σοκ βάθυνε τρομακτικά την άλυτη μετά το 2008 παγκόσμια οικονομική κρίση με μια χωρίς προηγούμενο αποδιοργάνωση της παγκόσμιας οικονομίας, την εμφάνιση τεράστιων μποτιλιαρισμάτων στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες, και, πάνω απ’ όλα, την επανεμφάνιση του φάσματος του υπερπληθωρισμού και του “στασιμοπληθωρισμού”.

Αμφιβολίες στον επίσημο διάλογο για την ανθεκτικότητα ή ακόμα την επιβίωση της παγκοσμιοποίησης που εκφράστηκαν ήδη μετά το 2008 μεταμορφώθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας σε βαθιά ανησυχία και αναπτυσσόμενους φόβους.

Τελικά, η κλιμάκωση του λεγόμενου “Νέου Ψυχρού Πολέμου” του ΝΑΤΟ στην Ουκρανική τραγωδία το 2022 μεταμόρφωσαν την ανησυχία και τους φόβους σε μια διακηρυγμένη βεβαιότητα για “το τέλος της παγκοσμιοποίησης όπως την γνωρίσαμε τα τελευταία 30 χρόνια”, για να παραθέσουμε ξανά την δήλωση του αρχηγού της Black Rock Larry Fink.

3. Σαν μαρτυρία του τέλους της παγκοσμιοποίησης συνήθως παρουσιάζεται η διακοπή των ενεργειακών, εμπορευματικών και διατροφικών μεταφορών συνδεδεμένων με την σύγκρουση ανάμεσα στο καθοδηγούμενο από τις ΗΠΑ ΝΑΤΟ και την Ρωσία στην Ουκρανία.

Οι χωρίς προηγούμενο ιμπεριαλιστικές κυρώσεις για την απομόνωση της Ρωσίας αντιπροσωπεύουν μια “μετατροπή σε όπλο” της ίδιας της χρηματιστικής καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης, περιλαμβάνοντας την εργαλειοποίηση της κυριαρχίας του δολαρίου των ΗΠΑ στο διεθνές νομισματικό σύστημα. Και τα δύο δεν μπορούν παρά να εκπυρσοκροτήσουν ενάντια σε αυτούς που τα χρησιμοποιούν. Οι κυρώσεις σαν όπλο μαζικής καταστροφής σε έναν παγκόσμιο χρηματιστικό πόλεμο, είναι ένα επικίνδυνο δίκοπο μαχαίρι, ή περισσότερο, τσεκούρι.

Ο Γκίντεον Ράχμαν, ο πολύ γνωστός επιφυλλιδογράφος των Financial Times, που δεν κρύβει την εχθρότητά του προς την Ρωσία, και θεωρεί ότι “κάποια μορφή καθεστωτικής αλλαγής στην Ρωσία είναι νοητή και επιθυμητή”, εντούτοις προειδοποίησε αρκετά νωρίς ότι η οικονομική ρήξη με την Μόσχα, εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία, κινδυνεύει να αποσταθεροποιήσει την ίδια την Δύση.²2. Gideon Rachman, O πόλεμος στην Ουκρανία κινδυνεύει να αποσταθεροποιήσει την Δύση, Financial Times, March 28, 2022.

Ο Ράχμαν εστιάζει σ’ αυτήν την αποσταθεροποιητική επίδραση, η οποία είναι “περισσότερο οξεία στην Ευρώπη με τη μορφή των ανερχόμενων τιμών, των ενεργειακών ελλείψεων, χαμένων θέσεων εργασίας και την κοινωνική επίπτωση της προσπάθειας αφομοίωσης τουλάχιστον 10 εκατομμυρίων Ουκρανών προσφύγων”. Η Αμερική, αν και λιγότερο οικονομικά εκτεθειμένη από ό,τι η ΕΕ, αντιμετωπίζει πληθωριστικούς κινδύνους και πολιτική κρίση από την συνεχιζόμενη καθοδική δημοτικότητα του Μπάιντεν παρά την πολεμική υστερία, μερικούς μήνες πριν τις ενδιάμεσες εκλογές του Νοεμβρίου του 2022. Ο Ράχμαν σημειώνει επίσης τις επικίνδυνες προοπτικές της λιμοκτονίας στην Μέση Ανατολή και την Αφρική και “τους πολύ περισσότερους πρόσφυγες” που προσπαθούν να έρθουν στην Ευρώπη, η οποία “ήδη παλεύει να τα βγάλει πέρα με τα εκατομμύρια Ουκρανούς”. Προειδοποιεί τους κυβερνώντες της Δύσης ότι “ελάχιστες κυβερνήσεις μπορούν να αντέξουν τον στασιμοπληθωρισμό και την επακόλουθη κρίση της ανόδου του κόστους επιβίωσης”.   

Μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία και την επιβολή των κυρώσεων σαν όπλο, φόβοι και προειδοποιήσεις εκφράζονται, με έντονες διαμάχες ανάμεσα στα περισσότερα από τα think-tank και τους βασικούς παράγοντες του παγκόσμιου καπιταλισμού. Η μετατροπή σε όπλο της χρηματιστικής καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης και ο ηγεμονικός ρόλος του αμερικάνικου δολαρίου των ΗΠΑ σαν του παγκόσμιου αποθεματικού θέτει σε αμφισβήτηση την ανθεκτικότητα των κλονισμένων πυλώνων της διεθνούς καπιταλιστικής τάξης σε κρίση.

Το σπάσιμο στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού από τον πόλεμο και την επιβολή κυρώσεων, όπως και τα προηγούμενα μποτιλιαρίσματα που παρήχθησαν από την παγκόσμια πανδημία, γράφει ο Φινκ, θα “αναγκάσουν τις εταιρείες και τις κυβερνήσεις παγκόσμια να επανεκτιμήσουν τις εξαρτήσεις τους και να αναλύσουν ξανά τα στοιχεία τους των κατασκευών και της συναρμολόγησης”.³3. George Ochenski, The Death Spiral of Globalization posted on March 30, 2022 in CounterPunch.org, assessed on March 31, 2022.  Ο Έντουαρντ Άλντεν, ένα κύριο μέλος στο Συμβούλιο των Εξωτερικών Σχέσεων είπε στους New York Times. “Δε νομίζω ότι η οικονομική ενοποίηση επιβιώνει μιας περιόδου πολιτικής αποσύνθεσης”.⁴4. Spencer Bukat-Lindel, op.cit.

Ο Μάρτιν Γουλφ βλέπει την οικονομική αποσύνθεση της παγκοσμιοποίησης που ακολουθεί τον πόλεμο στην Ουκρανία, τις κυρώσεις ενάντια στη Ρωσία και την σύγκρουση της Αμερικής με την Κίνα, να επιφέρουν μια διεθνή νομισματική αναταραχή, επιδρώντας αλλά όχι αντικαθιστώντας το κυρίαρχο δολάριο των ΗΠΑ και πιθανώς παράγοντας δύο νομισματικά συστήματα: “… η δυτικοποίηση αυτών των νομισμάτων και των χρηματιστικών συστημάτων που τα χειρίζονται απαξιώνει αυτές τις περιουσίες σε κάθε κάτοχο που φοβάται την στοχοποίησή του. Οι κυρώσεις στην κεντρική τράπεζα της Ρωσίας είναι ένα σοκ. Ποιος, ρωτούν οι κυβερνήσεις, είναι ο επόμενος; Τι σημαίνει αυτό για την κυριαρχία μας;”.⁵5. Martin Wolf, A new world of currency disorder looms – The Chinese renmimbi can be a challenger to the US dollar, but it won’t replace it Financial Times March 30, 2022. 

Το συμπέρασμα του Μάρτιν Γουλφ είναι το ακόλουθο: “Σήμερα, ο υψηλός πληθωρισμός μοιάζει να είναι ένας μεγαλύτερος κίνδυνος για την εμπιστοσύνη στο δολάριο απ’ ό,τι η μετατροπή του σε όπλο ενάντια στα κράτη-παρίες. Μακροπρόθεσμα ωστόσο, η Κίνα ίσως είναι ικανή να δημιουργήσει έναν περίκλειστο κήπο για τη χρήση του νομίσματός της με αυτούς που είναι κοντά σε αυτήν. Ακόμα κι έτσι, αυτοί που εύχονται να συναλλαγούν με τις δυτικές χώρες θα χρειάζονται ακόμα δυτικά νομίσματα. Αυτό που μπορεί να εμφανιστεί είναι δύο νομισματικά συστήματα -ένα δυτικό κι ένα Κινέζικο- λειτουργώντας με διαφορετικούς τρόπους και αλληλεπικαλυπτόμενα με προβλήματα. Όπως συμβαίνει και με τις άλλες εν προκειμένω πλευρές, οι μελλοντικές υποσχέσεις δεν χτίζουν τόσο μια νέα παγκόσμια τάξη γύρω από την Κίνα όσο περισσότερη αταξία. Οι μελλοντικοί ιστορικοί ίσως δουν τις σημερινές κυρώσεις σαν ένα ακόμα βήμα σε αυτό το ταξίδι”.

Όλες αυτές οι ενδιαφέρουσες και αντιφατικές δηλώσεις για την “απο-παγκοσμιοποίηση” και το μέλλον του δολαρίου σαν του παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος, πρέπει να συλληφθούν περισσότερο σαν η έκφραση του τρέχοντος Zeitgeist (πνεύματος της εποχής) παρά σαν μια βαθύτερη κατανόηση των κινητήριων παγκόσμιων ιστορικών δυνάμεων σε δράση που αλλάζουν τον παγκόσμιο πολιτικό-οικονομικό σχηματισμό του κόσμου.   

Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες ως το 2008 ο επίσημος διάλογος έκανε κατάχρηση, με έναν άχρωμο αποπροσανατολιστικό τρόπο, του όρου “παγκοσμιοποίηση”, καλύπτοντας την κτηνώδη και αντιφατική πραγματικότητά της στην ιμπεριαλιστική εποχή.

Τώρα, ιδιαίτερα μετά την παγκόσμια πανδημία και τον υβριδικό πόλεμο του ΝΑΤΟ με την Ρωσία στην Ουκρανία, υπάρχει μια κατάχρηση μιας ρητορικής η οποία επιμένει στην “απο-παγκοσμιοποίηση” και/ή την “αποδολαριοποίηση” ενός κοινωνικού οικονομικού καπιταλιστικού συστήματος που εδώ και καιρό έχει επεκταθεί και αποκτήσει έναν παγκόσμιο χαρακτήρα.

“Πολιτική αποσύνθεση” ΔΕΝ εμπεριέχει “οικονομική αποσύνθεση” της παγκόσμιας οικονομίας όπως και των χωριστών εθνικών της μερών, μια αυτόματη επιστροφή στην εθνική οικονομική αυτάρκεια ή στο Εθνικό Κράτος του φιλελεύθερου καπιταλισμού του laissez-faire του 19ου αιώνα. Μια τέτοια προσπάθεια μετά το Παγκόσμιο Κραχ του 1929, στην δεκαετία του 1930, δεν παρήγαγε μόνο τις φρίκες του φασισμού, τον Ναζισμό, τον αντισημιτισμό, έναν ρατσιστικό γενοκτονικό εθνικισμό σαν την βάρβαρη πεμπτουσία του μοντέρνου ιμπεριαλιστικού καπιταλισμού σε παρακμή. Οδήγησε, πάνω απ’ όλα, στον Δεύτερο ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ Πόλεμο, την πιο καταστροφική επαναβεβαίωση της μη-αντιστρέψιμης αλληλοσύνδεσης που αποκτήθηκε από την παγκόσμια οικονομία και πολιτική στην εποχή μας – την ενοποίηση της μοίρας της ανθρωπότητας ως όλο.

Η ενοποιητική, παγκοσμιοποιητική δύναμη που παράχθηκε από το ίδιο το κεφάλαιο και την ίδια στιγμή προσκρούει στα εσωτερικά όρια του κεφαλαίου, ανακαλύφθηκε από τον Καρλ Μαρξ: “…η καθολικότητα προς την οποία το κεφάλαιο συνεχώς τείνει”, γράφει ο Μαρξ στα Grundrisse, “έρχεται αντιμέτωπη με τα εμπόδια της φύσης του ίδιου του κεφαλαίου, εμπόδια τα οποία σε ένα ορισμένο στάδιο της ανάπτυξής του θα επιτρέψουν αυτό να αναγνωριστεί ως το μεγαλύτερο εμπόδιο στον δρόμο αυτής της τάσης, και θα οδηγήσουν συνεπώς προς την υπέρβασή του διαμέσου του εαυτού του”.⁶6. Karl Marx, Grundrisse in Karl Marx – Frederick Engels Collected Works Moscow: Progress 1986 p. 337.

Η διεθνής αλληλοσύνδεση που παρήχθη από το κεφάλαιο δεν είναι μια ενιαία, ομογενής, στατική αφηρημένη καθολικότητα, σε μια “πρόοδο διαμέσου ενός ομογενούς και άδειου χρόνου”, όπως ο Βάλτερ Μπένγιαμιν σωστά σημείωσε στις βαθυστόχαστες “Θέσεις πάνω στην Έννοια της Ιστορίας”.⁷7. Walter Benjamin, Θέσεις πάνω στην Έννοια της Ιστορίας, διαθέσιμο στο https://www.marxists.org/reference/archive/benjamin/1940/history.htm

Συνδυάζει, σε μία συνεκτική αλλά αντιφατική ενότητα, σε έναν παγκόσμιο καταμερισμό της εργασίας, ποικίλα ανισομερή επίπεδα και ταχύτητες ανάπτυξης, μια πολλαπλότητα ιστορικών χρονικοτήτων. Κατά τη διάρκεια αυτής της ανισομερούς και συνδυασμένης ανάπτυξης του καπιταλισμού παγκόσμια, η μεγάλη διαίρεση παρήχθη μέσα στο παγκόσμιο σύστημα ανάμεσα στα μητροπολιτικά κέντρα ή “τον πυρήνα” και την περιφέρεια, ή στις μέρες μας, ανάμεσα στον Παγκόσμιο βορρά και τον Παγκόσμιο Νότο, ή, με τους όρους του Λένιν, την δομική ειδική διαίρεση ανάμεσα σε καταπιεστικά και καταπιεζόμενα έθνη στην ιμπεριαλιστική εποχή της καπιταλιστικής παρακμής.

Ο ιμπεριαλισμός, το “υψηλότερο και τελευταίο στάδιο του καπιταλισμού” σύμφωνα με τον V.I. Lenin, αντιστοιχεί σε αυτό το “ορισμένο στάδιο ανάπτυξης” του κεφαλαίου, στο οποίο, σύμφωνα με την πρόγνωση του Μαρξ, “επιτρέπει να αναγνωριστεί καθαυτό ως το μεγαλύτερο εμπόδιο στον δρόμο αυτής της [παγκοσμιοποιητικής] τάσης, οδηγώντας συνεπώς προς την υπέρβαση διαμέσου του εαυτού του”.

Αυτή είναι η λύση στο αίνιγμα της σπείρας της κρίσης της παγκοσμιοποίησης του κεφαλαίου: ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής έχει γίνει το μεγαλύτερο εμπόδιο στον εαυτό του και στην παγκοσμιοποίηση που παρήχθη από το καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής και επεκτεινόμενης αναπαραγωγής σε όλο τον πλανήτη. Για αυτό εξαπλώνει γεωμετρικά την μία καταστροφή μετά την άλλη, πολιτική και οικονομική αποσύνθεση και τώρα μια ιμπεριαλιστική κίνηση προς τον εφιάλτη ενός τρίτου παγκόσμιου πολέμου. 

Είναι επίσης μια καθαρή εκδήλωση ενός παρακμάζοντος, λυκοφωτικού καπιταλισμού όπου το κεφάλαιο οδηγεί “προς την υπέρβασή του διαμέσου του εαυτού του”. Η ιμπεριαλιστική εποχή είναι μια μεταβατική εποχή. Οι μεταβάσεις δεν είναι ποτέ γραμμικές. Είναι εκδιπλούμενες αντιφάσεις χωρίς προκαθορισμένο αποτέλεσμα. Το αποτέλεσμά τους εξαρτάται από την ζωντανή σύγκρουση ζωντανών δυνάμεων όχι μόνο σε εθνικό πλαίσιο αλλά, στους καιρούς μας της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης σε κρίση, πάνω απ’ όλα σε διεθνές επίπεδο. Το δίλημμα που τέθηκε από την Ρόζα Λούξεμπουργκ κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα γίνεται σήμερα ακόμα περισσότερο επείγον: μια διεθνής σοσιαλιστική επανάσταση ή εκμηδένιση.     

Μετάφραση από το αγγλικό πρωτότυπο: Ε. Α.