Φέτος συμπληρώνονται 60 χρόνια από την ιστορική αντισταλινική αντιγραφειοκρατική εργατική επανάσταση στην Ουγγαρία. Το κείμενο που ακολουθεί περιγράφει το ιστορικό υπόβαθρο της Oυγγαρέζικης επανάστασης, την εργατική εξέγερση και την κατάπνιξή της από τα σοβιετικά τανκς. Το κείμενο δημοσιεύτηκε λίγο καιρό μετά τα γεγονότα, στο περιοδικό Marxist που εκδιδόταν από τον Μαρξιστικό Σύλλογο του Leeds και στο οποίο έγραφαν μεταξύ άλλων οι Τομ Κεμπ, Πήτερ Τζέφρις και Κλιφ Σλώτερ.
To κείμενο δημοσιεύτηκε στη Nέα Προοπτική, (φ. 393) τον Oκτώβριο του 2006, στα πλαίσια εκδηλώσεων του EEK στο στέκι της Kαλλιδρομίου. Στις εκδηλώσεις εκείνες κεντρικός ομιλητής ήταν ο Θανάσης Bακαλιός, αυτόπτης μάρτυρας των Oυγγρικών γεγονότων, την εισήγηση του οποίου θα προσπαθήσουμε να αναδημοσιεύσουμε σε προσεχές φύλλο της NΠ. Ως τότε θα φροντίσουμε για την ανάρτηση του κειμένου στο site www.eek.gr .
H κατάπνιξη της αντιγραφειοκρατικής επανάστασης στην Oυγγαρία, όσο και της Άνοιξης της Πράγας το 1968, υπήρξε καθοριστική για την αποσύνθεση και ενδόρρηξη της ίδιας της EΣΣΔ και της κυριαρχίας των πιο δεξιών καπιταλιστικών στοιχείων στις χώρες του υπαρκτού-ανύπαρκτου σοσιαλισμού. Yπήρξε μια συστηματική εξόντωση όλων των αριστερών στοιχείων που άνοιξε το δρόμο στις δυνάμεις της καπιταλιστικής παλινόρθωσης.
Οι δικαστάδες της ιστορίας, που με το επαναστασιόμετρο ζυγίζουν τα πράγματα, και ναι, η δυσαρέσκεια των εργατών ήταν δικαιολογημένη, αλλά να, διείσδυσαν και πράκτορες κ.λπ., ας τοποθετηθούν καθαρά: ποιο ήταν το στρατόπεδο της επανάστασης το 1956 στην Ουγγαρία και ποιο της αντεπανάστασης;
Η επίκληση της διείσδυσης πρακτόρων -τα ίδια δεν ειπώθηκαν και για το Πολυτεχνείο;- δεν εξηγεί την ιστορία. Και για την ιστορία, ας σημειώσουμε εδώ πως η καταστολή της επανάστασης στην Ουγγαρία ήταν μια συνδυασμένη πράξη: η σταλινική δικτατορία επί του προλεταριάτου στην Ουγγαρία και οι Αγγλο-Γάλλοι ιμπεριαλιστές με το σιωνιστικό κράτος του Ισραήλ στο Σουέζ. Έτσι, για την τάξη και την ασφάλεια του (μεταπολεμικού) στάτους.
Τζων Γουώρνερ
Mέρος πρώτο
Τον Οκτώβριο του 1956 ο λαός της Ουγγαρίας διαδήλωσε κατά των δέκα χρόνων γραφειοκρατικής δικτατορίας. Η δικτατορία αποτελούνταν από μια κλίκα Σταλινικών, που ήλεγχαν μια γραφειοκρατία, η οποία είχε αναπτυχθεί ως αποτέλεσμα της Σοβιετικής κατοχής της Ουγγαρίας το 1944. Η διαδήλωση εναντίον της γραφειοκρατίας έλαβε τη μορφή εξέγερσης εναντίον όλων των οργάνων του εργαλείου που είχε καταπιέσει το λαό της Ουγγαρίας. Ήταν μια εξέγερση όλων των Ούγγρων. Αν και οι εργάτες της Βουδαπέστης έπαιξαν τον κεντρικό ρόλο, δεν ήταν μόνοι στην πάλη τους. Οι εργάτες στις περιφερειακές πόλεις και χωριά ακολούθησαν το παράδειγμά τους. Για μια σύντομη περίοδο ημερών, η εξουσία μεταφέρθηκε από τη γραφειοκρατία στα εργατικά συμβούλια. Τα εργατικά συμβούλια ήταν το σημαντικότερο χαρακτηριστικό της Ουγγρικής Επανάστασης. Εξελίχθηκαν στο προσκήνιο της μάχης κατά της γραφειοκρατίας. Οργανωμένα σε εργοστασιακό επίπεδο, επίπεδο χωριού και πόλεων, αντιπροσώπευαν τα συμφέροντα του λαού της Ουγγαρίας στη θεωρία και την πράξη. Με την είσοδο των Σοβιετικών στρατευμάτων στην Ουγγαρία στις 3 Νοέμβρη, άρχισε και η διαδικασία μεταφοράς της εξουσίας πίσω στη γραφειοκρατία.
Για τους Μαρξιστές, η Ουγγρική Επανάσταση δείχνει το χαρακτήρα της πολιτικής επανάστασης σ’ ένα παραμορφωμένο εργατικό κράτος. Πρέπει να μελετηθεί όχι μόνο για να εκτιμήσουμε τα τρομακτικά γεγονότα εκείνων των σύντομων ημερών του ’56 αλλά και για να ανιχνεύσουμε και τις κινήσεις που οδήγησαν σ’ αυτά.
Η χώρα έχει μια ιστορία αναταραχών. Η Ουγγαρία πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο δεν είχε κερδίσει την ελευθερία της από τη φεουδαρχική λαβή των γαιοκτημόνων. Στον τομέα της γεωργίας συμμετείχε το 48,7% του πληθυσμού και η καλλιεργήσιμη γη ήταν το 78%. Το 25,4% του πληθυσμού ασχολούνταν με την εξόρυξη και η βιομηχανία ήταν μια πρόσφατη εξέλιξη της δεκαετίας του ‘20 και του ‘30. Από τη γη που χρησιμοποιούνταν για γεωργία, το 24,6% κατανέμονταν σε 1.382.000 μικρά κτήματα και το 32% σε 3.870 μεγάλες κτηματικές περιουσίες. Η ιδιοκτησία αυτών των μεγάλων κτηματικών περιουσιών βρισκόταν στα χέρια 980 γαιοκτημόνων. Η άλλη πλευρά του νομίσματος παρουσίαζε 1.130.000 αγρότες χωρίς γη από ένα συνολικό πληθυσμό εννιά εκατομμυρίων. Από το 1920 η Ουγγαρία ήταν υπό την αντιβασιλεία του Ναύαρχου Χόρθι, που είχε τεθεί επικεφαλής ενός στρατού κατά της βραχύβιας κομμουνιστικής κυβέρνησης του 1919. Στις μέρες της «λευκής τρομοκρατίας» μετά την άνοδο του Χόρθι ως αντιβασιλέα, χιλιάδες Κομμουνιστές και Εβραίοι βασανίστηκαν και δολοφονήθηκαν. Η αριστοκρατία και οι μεγαλοεπιχειρηματίες πήραν τον έλεγχο του κράτους για μια ακόμη φορά κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Με την ανάπτυξη της βιομηχανίας κατά τα τέλη της δεκαετίας του 20, οι αντιπρόσωποι των μικροαστών άρχισαν να καταλαμβάνουν στρατηγικές θέσεις στο Κράτος. Υπήρχε ένα νομοθετικό σώμα αλλά ήταν ετοιμοθάνατο. Έως την απομάκρυνση του Χόρθι από τον Χίτλερ το 1944, ο ουσιαστικός έλεγχος του κράτους παρέμενε σ’ αυτόν και την κλίκα γύρω του. Το καθεστώς ήταν αντιδραστικό και καταπιεστικό. Το Κομμουνιστικό Κόμμα ήταν στην παρανομία. Τα συνδικάτα γνώριζαν άσχημη μεταχείριση. Το βάρος της αγροτιάς αύξανε με την υποχρεωτική στράτευση και την αυξανόμενη φορολογία. Στην εξωτερική πολιτική το καθεστώς ήταν οπαδός της ανάκτησης των χαμένων πατρίδων. Συμμετείχε στον άξονα των δυνάμεων για να ικανοποιήσει αυτούς τους στόχους και κέρδισε τη Σλοβακία, Ρουθήνια, Τρανσυλβανία και Ρουμανία. Όταν οι γερμανικές στρατιές κινήθηκαν προς τη Ρωσία, τα ουγγρικά στρατεύματα βάδισαν μαζί τους. Ο Χόρθι έδωσε την πλήρη υποστήριξή του στις δυνάμεις του άξονα έως ότου είδε ότι έχαναν τον πόλεμο. Όταν οι σοβιετικές στρατιές βάδισαν προς την Ουγγαρία το 1944, ο Χόρθι άρχισε να μιλά για ξεχωριστή ειρήνη με τις συμμαχικές δυνάμεις. Αμέσως ο γερμανικός στρατός κατέλαβε την Ουγγαρία και ανακήρυξε τον ηγέτη του τοπικού φασιστικού κόμματος Φύρερ. Ξανά η «λευκή τρομοκρατία» σάρωσε την Ουγγαρία. Η δίωξη των Εβραίων, συνδικαλιστών, αγροτών ηγετών και όλων των τμημάτων της ονομαστικής αντιπολίτευσης πραγματοποιήθηκε απότομα και με βάναυσο τρόπο. Σε μια περίοδο μηνών, απελάθηκαν 400.000 Εβραίοι, οι μισοί από τους οποίους χάθηκαν. Ο γερμανικός στρατός δημιούργησε ένα μέτωπο κατά των Ρώσων που προέλαυναν και οι Ούγγροι αναγκάστηκαν να πολεμήσουν. Οι μάχες ήταν σκληρές. Οι συμμαχικοί βομβαρδισμοί κατέστρεψαν όλες τις μεγάλες πόλεις. Όταν οι γερμανικές στρατιές αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν, κατέστρεφαν τα πάντα στο πέρασμά τους. Η αγροτική γη, τα εργοστάσια, τα σπίτια, όλα καταστράφηκαν. Εκδιώχθηκαν από την Ουγγαρία στις 4 Απρίλη του 1945 και μαζί τους πήραν μεταξύ 500.000 έως 1.000.000 [Oύγγρους] υποστηρικτές και αξιωματούχους του φασισμού.
Το Ουγγρικό Κομμουνιστικό Κόμμα
Πριν από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ουγγαρία ήταν ώριμη για μια ριζοσπαστική αλλαγή στις κοινωνικές σχέσεις. Ο ίδιος ο πόλεμος είχε υποβάλλει στους Ούγγρους όχι μόνο σε αυξανόμενη καταπίεση αλλά και σε φυσική καταστροφή κολοσσιαίας κλίμακας. Η ενέργεια του κινήματος αντίστασης άρχισε να αναπτύσσει τη δύναμή της. Μέσω της σκληρής δουλειάς, οργάνωσης και εμπειρίας χρόνων βιαιότητας, το κίνημα αντίστασης αναπτύχθηκε σε μια πολύ ισχυρή δύναμη μέσα στις πόλεις και τα χωριά της Ουγγαρίας. Από τη γέννησή του, το κίνημα αντίστασης περιελάμβανε μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος. Διαμορφώθηκαν από την εμπειρία τους υπό το καθεστώς Χόρθι και κατά τη διάρκεια του πολέμου. Η μέθοδος δουλειάς τους δεν εξευτελίστηκε από την επαφή τους με τους γραφειοκράτες της Μόσχας. Η επικοινωνία της Μόσχας με την Ουγγαρία ήταν δύσκολη υπό το καθεστώς Χόρθι και ο πόλεμος ουσιαστικά την είχε εξαλείψει. Ο όγκος του Ουγγρικού Κομμουνιστικού Κόμματος ήταν πρώην μέλη του Λαϊκού (Populists) Κόμματος, των οποίων η αντίληψη είχε αλλάξει κατά τη διάρκεια των χρόνων του πολέμου. Η γνώση τους του Μαρξισμού στηρίζονταν στη μελέτη και την εμπειρία χωρίς την επίβλεψη «διδασκάλων» από τη Μόσχα. Ενώ πάλευαν μέσα στο κίνημα αντίστασης κατά του Χόρθι και του φασιστικού καθεστώτος, τα μέλη του κόμματος δούλευαν επίσης για την επανάσταση κατά της ντόπιας μπουρζουαζίας. Η δουλειά τους ανταμείφθηκε. Όταν το φασιστικό καθεστώς άρχισε να υποχωρεί το 1944, οι εργάτες και η αγροτιά αποφάσισαν να λύσουν τους λογαριασμούς τους με τον Ουγγρικό καπιταλισμό. Οι αγρότες κατέλαβαν τις ιδιοκτησίες των μεγαλογαιοκτημόνων με εκδίκηση. Κομμούνες και Επιτροπές απελευθέρωσης ξεφύτρωσαν σε πόλεις πολύ πριν φτάσει ο Κόκκινος Στρατός. Ήταν ωστόσο μια επανάσταση που δεν μπορούσε να ξεδιπλωθεί σε όλη της τη διάσταση καθώς εξαρτώνταν όχι μόνο από την υποχώρηση του φασιστικού καθεστώτος αλλά και από την προέλαση του Κόκκινου Στρατού. Η ίδια δύναμη που θα μπορούσε να στρέψει την επανάσταση προς τη δημιουργία μιας νέας κοινωνίας, τη σταμάτησε και την έπνιξε τη στιγμή της γέννησης της.
Οι Συνέπειες του Σταλινισμού
Η Σοβιετική γραφειοκρατία δεν ήθελε την επανάσταση στην Ουγγαρία. Όταν ο Κόκκινος Στρατός είχε καταλάβει τα 3/4 της Ουγγαρίας, η Σοβιετική κυβέρνηση πληροφόρησε τον Ουγγρικό λαό ότι δημιουργούσε μια προσωρινή κυβέρνηση, μια κυβέρνηση που θα ήταν μια συμμαχία τεσσάρων κομμάτων, του Σοσιαλδημοκρατικού, του Εθνικού Αγροτικού Κόμματος, του Κόμματος Μικροϊδιοκτητών και του Ουγγρικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Σε μεγάλο βαθμό, υπεύθυνοι για τη δημιουργία αυτής της κυβέρνησης ήταν μια ομάδα κομμουνιστών που ήταν για πολύ καιρό εξόριστοι στη Μόσχα. Η αντίδραση κατά του Κομμουνισμού μετά το 1919 είχε εκδιώξει την ιδρυτική ομάδα των Ούγγρων Κομμουνιστών στη Ρωσία. Στη συνέχεια είχαν έρθει και εξόριστοι από την μετέπειτα καταπίεση του καθεστώτος Χόρθι. Μεταξύ αυτών ήταν οι Ράκοσι, Γκέρο, Νάγκι, Ρέβαϊ και Φάρκας, άνθρωποι που θα ήταν οι βασικοί εκπρόσωποι του Ουγγρικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Όταν πάτησαν το πόδι τους στην Ουγγαρία στα τέλη του 1944, πίσω από το Κόκκινο Στρατό, θεώρησαν τις αυξανόμενες Κομμούνες απειλή για την ύπαρξη της προσωρινής κυβέρνησης. Πέρα από τις τοπικές Κομμούνες υπήρχε επίσης και στη Βουδαπέστη η «Επιτροπή Απελευθέρωσης». Η οργάνωση αυτή ήταν το κέντρο δραστηριότητας του ντόπιου κομμουνιστικού κινήματος. Δούλευε πίσω από το Φασιστικό μέτωπο και είχε ισχυρή υποστήριξη μέσα στους εργάτες της Βουδαπέστης. Η φωνή της «Επιτροπής Απελευθέρωσης» καλούσε για επανάσταση και το τέλος του καπιταλισμού στην Ουγγαρία. Πρόσφερε μια ηγεσία που πολλοί Ούγγροι εργάτες και αγρότες ακολουθούσαν. Αρχικά η Μοσχοβίτικη ομάδα του Ουγγρικού Κομμουνιστικού Κόμματος έκανε καμπάνια κατά του καλέσματος για επανάσταση. Όταν όμως είδαν την επιτυχία του καλέσματος, προσπάθησαν να θέσουν υπό τον έλεγχο της Προσωρινής Κυβέρνησης τη δράση των επαναστατικών οργανώσεων. Η Προσωρινή Κυβέρνηση δημιουργήθηκε στην Ντεμπρετσίνα, στην Ανατολική Ουγγαρία, στις 21 Δεκέμβρη του 1944. Μόνο όταν ο Κόκκινος Στρατός βάδισε στη Βουδαπέστη στις 15 Φεβρουαρίου 1945, η Προσωρινή Κυβέρνηση άρχισε να επηρεάζει τις δραστηριότητες των κομμούνων και των επιτροπών απελευθέρωσης.
Το έργο της Προσωρινής Κυβέρνησης, αν και πραγματοποιούνταν από μια πλειοψηφία μη κομμουνιστών, χρειαζόταν τη βοήθεια του Κόκκινου Στρατού. Όλες οι ουσιαστικές υπηρεσίες της διοίκησης της χώρας ελέγχονταν από τον Κόκκινο Στρατό, δίνοντας μ’ αυτόν τον τρόπο στους Σοβιετικούς γραφειοκράτες την καθοριστική εξουσία στην οικοδόμηση του νέου κρατικού μηχανισμού. Τα μέλη του πολύ γρήγορα, πλέον, αναπτυσσόμενου Κομμουνιστικού Κόμματος πήραν στρατηγικές θέσεις στις δημόσιες υπηρεσίες. Η θέση του υπουργού εσωτερικών δόθηκε σ’ έναν κομμουνιστή μέλος της προσωρινής κυβέρνησης. Το γεγονός αυτό βοήθησε τη διαδικασία οικοδόμησης μιας σοβιετικά ελεγχόμενης γραφειοκρατίας που θα συνέχιζε γρήγορα και αποτελεσματικά. Ο έλεγχος πάνω στη μυστική αστυνομία και την Αρχή Κρατικής Ασφάλειας, βοήθησε τη Μοσχοβίτική γραφειοκρατία να εξαφανίσει την αντιπολίτευση χωρίς να βασιστεί στη χρήση του Κόκκινου Στρατού. Το φθινόπωρο του 1947, το ουγγρικό κράτος διοικούνταν από μια γραφειοκρατία γεμάτη από μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος. Η ελίτ κέρδισε το κύρος της από τη σχέση της με τη γραφειοκρατία του κόμματος και όχι από την ουγγρική εργατική τάξη. Η διαδικασία αποξένωσης του κόμματος από τις μάζες άρχισε σιγά σιγά να αναπτύσσεται.
Τα άλλα τρία κόμματα της Προσωρινής Κυβέρνησης από το 1945 και μετά απομονώνονταν ολοένα και πιο πολύ από τον κρατικό μηχανισμό. Μέσα από συλλήψεις και διώξεις των ηγετικών στελεχών τους, κατέληξαν να μην εκπροσωπούν τίποτα. Στις εκλογές του 1945 και του 1947 οι συνολικοί ψήφοι των όλων των κομμάτων της αντιπολίτευσης συνολικά ήταν περισσότεροι απ’ αυτούς του Κομμουνιστικού Κόμματος αλλά δεν μπόρεσαν να πάρουν την εξουσία. Σιγά σιγά τα μέλη αυτών των κομμάτων απομακρύνθηκαν από θέσεις στην αναπτυσσόμενη γραφειοκρατία. Η μυστική αστυνομία τρομοκρατούσε τα μέλη αυτών των κομμάτων, ώστε το 1947 να μην μπορούν να αντισταθούν στις μεθόδους του Κομμουνιστικού Κόμματος. Το 1948 με τη συγχώνευση του Σοσιαλδημοκρατικού με το Κομμουνιστικό Κόμμα, ανακοινώθηκε και το τέλος της κυβέρνησης συνεργασίας. Για να δράσει η ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος μ’ αυτόν τον τρόπο, ήταν αναγκαίο να διατηρηθεί αυστηρός έλεγχος πάνω στα τιμιότερα μέλη του Κόμματος. Η ελεύθερη συζήτηση και η κριτική εντός του κόμματος καταπνίγηκε. Η αντίθεση στην ηγεσία θεωρούνταν έγκλημα κατά του Κράτους. Δεν ήταν καν απαραίτητο να διαπράξεις το έγκλημα του να είσαι αντίθετος. Άνθρωποι συλλαμβάνονταν με ψεύτικες κατηγορίες εναντίον τους. Η διαδικασία της τρομοκρατίας επιταχύνθηκε το 1948. Το 1949 οδήγησε στην εκτέλεση του [κομμουνιστή ηγέτη] Rajk*. Μετά το 1953 η τρομοκρατία αμβλύνθηκε αλλά ο λαός της Ουγγαρίας έννοιωθε την παρουσία της.
Γραφειοκρατικές Μέθοδοι στον Οικονομικό Σχεδιασμό
Κατά τη διάρκεια της περιόδου από το 1948 έως το 1956, η συγκριτική οικονομία γνώρισε μια απότομη μεταμόρφωση. Μετά τον πόλεμο μόνο μερικές από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες βρίσκονταν υπό τον Κρατικό έλεγχο. Η γη δεν καλλιεργούνταν συλλογικά αλλά σε μικρά κομμάτια γης που καλλιεργούνταν από την αγροτιά. Όταν το Κομμουνιστικό Κόμμα πέτυχε τον έλεγχο πάνω στη γραφειοκρατία, η σταλινική μέθοδος της βίαιης κολεκτιβοποίησης και της βίαιης βιομηχανοποίησης άρχισε. Ο σχεδιασμός των οικονομικών στόχων στην Ουγγαρία δεν είχε καμιά σχέση με τους πόρους της χώρας. Όλα επικεντρώθηκαν στη βαριά βιομηχανία αδιαφορώντας για τους άλλους τομείς της βιομηχανίας. Το αποτέλεσμα δεν ήταν απλά αδιαφορία και παρακμή στους άλλους τομείς αλλά και μικρή απόδοση στους τομείς που επικεντρώθηκε η προσοχή, σε σύγκριση με την προσπάθεια που έγινε για την ανάπτυξή τους. Η αγροτική ανάπτυξη θεωρήθηκε δευτερεύουσας σημασίας σε σχέση με τη βιομηχανική ανάπτυξη. Η διαδικασία κολεκτιβοποίησης συνάντησε μεγάλη αντίθεση από την αγροτιά. Δεν έγινε καμιά προσπάθεια να τους εκπαιδεύσουν στις σοσιαλιστικές μεθόδους εργασίας. Καθώς ο ρόλος της γεωργίας ήταν να στηρίζει τη βιομηχανία, η στάση της αγροτιάς αναφορικά με την εργασία τους δεν βελτιώθηκε, λόγω έλλειψης εκπαίδευσης. Έτειναν να βλέπουν την εκβιομηχάνιση ως κακό. Το 1953 ο λαός της Ουγγαρίας άρχισε να ενοχλείται εμφανώς από τις μεθόδους του κόμματος αναφορικά με την προσέγγισή του στην οικονομική ανάπτυξη. Χάρη σ’ αυτό το κίνημα ενόχλησης ο Ίμρε Νάγκι έγινε Πρόεδρος και θέσπισε τη «Νέα Πορεία». Η «Νέα Πορεία» ήταν ένα οικονομικό πρόγραμμα για την εξαφάνιση των υπερβολικών ρυθμών εκβιομηχάνισης, της παύσης του κέντρου της προσοχής στην ανάπτυξη της βαριάς [βιομηχανικής] ανάπτυξης και στην αύξηση των καταναλωτικών αγαθών. Η επιχείρηση αυτή κράτησε επί δυο χρόνια. Στο τέλος αυτής της περιόδου οι σκληροπυρηνικοί Σταλινικοί ανέκτησαν τον έλεγχο πάνω στη διεύθυνση της οικονομικής ανάπτυξης. Ο Νάγκι δεν μπορούσε να θέσει αποτελεσματικά στην πράξη τη «Νέα Πορεία». Ήταν απλά πρόεδρος. Η κομματική ιεραρχία ελεγχόταν από τους Σταλινικούς, η γραφειοκρατία ήταν γεμάτη Σταλινικούς. Ο Νάγκι μπορούσε να δίνει μονάχα οδηγίες, το έργο κατά τη διάρκεια της «Νέα Πορείας» επιτελούνταν από τους ίδιους ανθρώπους. Κατά τη διάρκεια των δυο χρόνων της «Νέας Πορείας» δεν υπήρξε μεγάλη πρόοδος στο δρόμο προς τη σοσιαλιστική οικονομία. Υπήρξε άμβλυνση των ελέγχων που μαζί με τα προβλήματα στην οικονομία κληρονομημένα από τα προηγούμενα χρόνια οδήγησαν σε μείωση της παραγωγής. Όταν οι Σταλινικοί ανάκτησαν τον έλεγχο το 1955, επανήλθαν οι άκαμπτες οικονομικές πολιτικές, η βίαιη κολεκτιβοποίηση και εκβιομηχάνιση.
Μια εκτίμηση της οικονομικής ανάπτυξης στην Ουγγαρία από το 1944 έως το 1956 αποκαλύπτει όχι μόνο αύξηση στην παραγωγή αλλά ποιοτικές αλλαγές στις σχέσεις στα μέσα παραγωγής, αλλαγές που αρχίζουν με εθνικοποιήσεις των μεγαλύτερων καπιταλιστικών κοντσέρν που εμφανίστηκαν μέσα από τα ερείπια του πολέμου. Μαζί μ’ αυτά τα μέτρα ήρθε και η αναδιανομή της γης που κατένειμε τις μεγάλες κτηματικές περιουσίες στην αγροτιά. Καθώς η δύναμη της γραφειοκρατίας αναπτυσσόταν, το κράτος άρχισε να αυξάνει τον έλεγχό του πάνω σ’ όλες τις μορφές δραστηριότητας. Τελικά το κράτος βρέθηκε στη θέση να καταλάβει την ιδιοκτησία όλων των μέσων παραγωγής. Η γραφειοκρατία τότε είχε το ρόλο να προωθήσει την οικονομική ανάπτυξη από τη βάση αυτών των νέων σχέσεων παραγωγής. Σ’ αυτό το καθήκον η ίδια της η ύπαρξη και η παρασιτική της φύση την εμπόδισε να χρησιμοποιήσει μαρξιστικές μεθόδους. Ο εξαναγκασμός και η στέρηση μετατράπηκαν στα διεγερτικά της, η απότομη βιομηχανική ανάπτυξη με κάθε κόστος έγινε ο στόχος της. Σε μια τέτοια κατάσταση κάθε όφελος που προέκυπτε από την κοινοτική εργασία εκφυλιζόταν με τη μέθοδο εφαρμογής του. Ωστόσο, οι σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής παρέμεναν. Παρέμεναν ισχυρές, ήταν οι αρτηρίες γύρω από τις οποίες οργανώθηκε η Ουγγρική οικονομία.
συνεχίζεται
* Ράικ, Λάζλο (Laszlo Rajk, 1909 –1949). Όντας φοιτητής στο πανεπιστήμιο της Βουδαπέστης προσχώρησε στο Κομμουνιστικό Κόμμα Oυγγαρίας. Συνελήφθη, φυλακίστηκε το 1932-33 και διαγράφτηκε από το πανεπιστήμιο. Το 1936 πήγε στην Ισπανία, όπου πολέμησε στον ισπανικό εμφύλιο με τις διεθνείς ταξιαρχίες κατά του φασισμού. Μετά την ήττα των δημοκρατικών κατέφυγε στη Γαλλία, όπου συνελήφθη και φυλακίστηκε (1939-41). Το 1941 επέστρεψε στην Oυγγαρία και εξελέγη γραμματέας της K.E. του Κομμουνιστικού Κόμματος. Πήρε μέρος στην αντίσταση κατά των ναζιστικών στρατευμάτων, συνελήφθη και φυλακίστηκε από το 1941 μέχρι το 1945, όταν απελευθερώθηκε η Ουγγαρία από τον σοβιετικό στρατό. Διετέλεσε υπουργός Εσωτερικών (1946-48) της φιλο-σοβιετικής κυβέρνησης και υπουργός Εξωτερικών (1948-49). Tο 1949, στις δίκες μαγισσών κατά «τροτσκιστών» και «τιτοϊκών» εχθρών που έγιναν σε όλες τις χώρες του σοβιετικού προχώματος, ο Pάικ κατηγορήθηκε από τον τότε γενικό γραμματέα του Κομουνιστικού Κόμματος, Ματίας Ράκοσι, ως πράκτορας του Τίτο. Συνελήφθη, καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε με απαγχονισμό. Το 1956 η ουγγρική κυβέρνηση του KK χαρακτήρισε παρωδία την δίκη και αποκατέστησε τη μνήμη του.
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ
1953, Ιούνης: 48ωρη απεργία 20.000 εργατών από εργάτες στο εργοστάσιο σιδήρου Ματίας Ρακόσι. Η μεγαλύτερη απεργία από το 1946.
1953-1955: Ο Νάγκι αντικαθιστά τον Ρακόσι στην πρωθυπουργία και εγκαινιάζει τη Νέα Πορεία προσπαθώντας να εξαγοράσει την εργατική δυσφορία.
1955, Απρίλης: Ο Νάγκι απολύεται
1956, Ιούνης: Τα νέα των ταραχών στο Πόζναν (Πολωνία) φτάνουν στην Ουγγαρία – κύμα απεργιών και διαδηλώσεων από τους Ούγγρους εργάτες και φοιτητές.
23 Οκτώβρη 1956: 200.000 διαδηλωτές, φοιτητές και εργάτες, καταλαμβάνουν τους δρόμους της Βουδαπέστης. Το ίδιο απόγευμα μεταλλεργάτες γκρεμίζουν το σύμβολο της καταπίεσης, το γιγάντιο άγαλμα του Στάλιν στο κέντρο της Βουδαπέστης. Η Ουγγρική κυβέρνηση καλεί τα Ρωσικά στρατεύματα.
24/25 Οκτώβρη: Στις 24 Oκτωβρίου κηρύσσεται γενική απεργία που παραλύει όλη τη χώρα. Σε όλες σχεδόν τις πόλεις, μερικές φορές μετά από αιματηρές συγκρούσεις με την αστυνομία, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις ειρηνικά, η εξουσία περνάει στα χέρια των Επαναστατικών Επιτροπών και των Εργατικών Συμβουλίων. Οι ραδιοφωνικοί σταθμοί στις περιφέρειες καταλαμβάνονται. Ο Νάγκι διορίζεται πρωθυπουργός, ο Καντάρ πρώτος γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος. Στην Πλατεία του Κοινοβουλίου η αυθόρμητη αδελφοποίηση Ρώσων στρατιωτών και εργατών καταλήγει σε σφαγή εξαιτίας «απροσδιόριστων» πυροβολισμών.
26 Οκτώβρη: Σκληρές μάχες σ’ όλη την Ουγγαρία. Το πρόσφατα δημιουργημένο «Εθνικό Συμβούλιο των Συνδικάτων» δημοσιοποιεί τα αιτήματά του, που συμπεριλαμβάνουν την απόσυρση των Ρωσικών στρατευμάτων, τη δημιουργία «ευρείας» κυβέρνησης υπό τον Νάγκι και εργατική κυβέρνηση.
30 Οκτώβρη: Ο Νάγκι ανακοινώνει την κατάργηση του μονοκομματικού συστήματος.
31 Οκτώβρη: Το «Κοινοβούλιο των Εργατικών Συμβουλίων της Βουδαπέστης» συνεδριάζει. Βγάζει μια ανακοίνωση εννέα σημείων για την αυτοδιαχείρηση στα εργοστάσια.
1 Νοέμβρη: Ο Νάγκι ανακοινώνει την απόσυρση της Ουγγαρίας από το Σύμφωνο της Βαρσοβίας και κάνει έκκληση στα Ηνωμένα Έθνη για την προστασία της Ουγγρικής «ουδετερότητας».
4 Νοέμβρη: Τα Σοβιετικά στρατεύματα επιτίθενται στη Βουδαπέστη, φέρνοντας στην επιφάνεια ως νέο ηγέτη τον Καντάρ.
5-11 Νοέμβρη: Η ισχυρότερη αντίσταση στην επέμβαση συναντάται στις εργατικές περιοχές αλλά πνίγεται στο αίμα από τα σοβιετικά τανκς. Σε 2500 ανέρχονται οι νεκροί της σοβιετικής επέμβασης.
12 Νοέμβρη: Το εργατικό συμβούλιο του Ujpest καλεί για τη δημιουργία κεντρικού εργατικού συμβουλίου και ελεύθερα συνδικάτα..
21 Νοέμβρη: Ο Ρωσικός στρατός εμποδίζει τη συνεδρίαση του «Εθνικού Εργατικού Συμβουλίου». 48ωρη απεργία διαμαρτυρίας στη Βουδαπέστη.
1-7 Δεκέμβρη: 1200 αντιπρόσωποι των εργοστασιακών επιτροπών και των εργατικών συμβουλίων συλλαμβάνονται. Η αντιπροσωπεία του Κεντρικού Εργατικού Συμβουλίου της Βουδαπέστης ζητά Ρωσική βοήθεια κατά του Καντάρ.
8 Δεκέμβρη: Το Κεντρικό Εργατικό Συμβούλιο της Βουδαπέστης συνεδριάζει μυστικά για να συζητήσει το σχηματισμό Εθνικού Εργατικού Συμβουλίου.
9 Δεκέμβρη: Η πλειοψηφία των αντιπροσώπων του Κεντρικού Εργατικού Συμβουλίου συλλαμβάνονται. Η κυβέρνηση απαγορεύει το Συμβούλιο της Βουδαπέστης. Στο Salgotarjan ο Ρωσικός Στρατός πυροβολεί ανθρακωρύχους που απεργούν.
11 Δεκέμβρη: Η κυβέρνηση συλλαμβάνει δυο από τους εναπομείναντες αντιπροσώπους του Συμβουλίου της Βουδαπέστης όταν εμφανίζονται για «συζητήσεις» με την κυβέρνηση. Η απεργία διαμαρτυρίας ξεκινά.
12/13 Δεκέμβρη: Η κυβέρνηση κηρύσσει καθεστώς έκτακτης ανάγκης. Όλες οι εκδηλώσεις και οι διαδηλώσεις απαγορεύονται. «Τάξη επικρατεί στη Βουδαπέστη», αν και απεργίες και αιτήματα για εργατικό έλεγχο συνεχίζουν να υπάρχουν και καθ’ όλη τη διάρκεια του 1957.
