Οκτωβριανή Επανάσταση: η διαρκής διερώτηση

Σκέψεις πάνω σε μια τριλογία του Βαγγέλη Σακκάτου

του Σάββα Μιχαήλ¹Το κείμενο αναδημοσιεύεται από την Εφημερίδα των Συντακτών του Σαββατοκύριακου 27-28 Μαρτίου 2021

“Να είμαστε πιστοί στην πατρίδα μας μέσα στον χρόνο” – στην εποχή μας. Σε μια εποχή πολέμων και επαναστάσεων σαν την δική μας. Αυτή ήταν η προτροπή του Λεβ Νταβίντοβιτς Τρότσκυ. Και η προτροπή αυτή ζευγαρώνεται παραδόξως με μιαν άλλη, αυτή του Φρίντριχ Νίτσε – του “ποιητή της φιλοσοφίας και φιλόσοφου της ποίησης”, όπως τον ονόμασε πάλι ο Τρότσκυ στην κριτική που του αφιέρωσε το 1900: “να ενεργείς μέσα στην εποχή, δηλαδή ενάντια στην εποχή και συνεπώς επί της εποχής και, είθε, υπέρ μιας μελλοντικής εποχής”.

Στην μεταβατική εποχή μας των μεγάλων αναστατώσεων, των στροβίλων και αιφνίδιων στροφών, μπορεί να χρειαστεί μερικές φορές ένας πρωτοπόρος να παλεύει ενάντια στο ρεύμα, χωρίς να φοβάται την απομόνωση, μένοντας πιστός στα βαθύτερα ρεύματα της εποχής, εάν η απομόνωση είναι αναγκαία για να γεννηθεί το καινούριο, η μελλοντική εποχή. Έτσι και αλλιώς, πάντα πρέπει να αντιπαλεύει το κυρίαρχο Πνεύμα της Εποχής που δεν είναι άλλο από την κυρίαρχη ιδεολογία των Κυριάρχων.

Πιστός στην πατρίδα του μέσα στον χρόνο και αντιπαλεύοντας πεισματικά τους κάθε λογής Κυρίαρχους, κεφαλαιοκράτες και γραφειοκράτες, στάθηκε δια βίου και ο 91χρονος Κεφαλλονίτης αγωνιστής, προλετάριος, συγγραφέας και δημοσιογράφος Βαγγέλης Σακκάτος.

Τον καιρό της Κατοχής, στην Κεφαλλονιά, συμμετείχε στα Αετόπουλα του ΕΑΜ. Από το 1946, εργάτης στην Αθήνα, μαθητής στο Νυκτερινό Γυμνάσιο, εντάσσεται στην Αριστερά στα δύσκολα μετακατοχικά και στα πέτρινα, μετεμφυλιοπολεμικά χρόνια. Σύντομα προσχωρεί στο τροτσκιστικό κίνημα – μια ακλόνητη επιλογή ζωής και μια ανυποχώρητη στάση ζωής, με όποιο τίμημα αυτό συνεπάγεται.

Διαβάζει ακατάπαυστα, γράφει, δημοσιογραφεί, εκδίδει βιβλία. Διασταυρώνεται ο δρόμος του με σημαντικούς ποιητές όπως ο Νίκος Καββαδίας και στενότερα ο Νίκος Καρούζος. Ο Καρούζος θα χαρίσει στον Σακκάτο τους παρακάτω στίχους για τον Τρότσκυ:

Η λησμονιά δεν σ’ ανταμώνει εσένα
στης Ιστορίας τους φαρδιούς δρόμους
γιατί ήσουνα μες στην Ρωσία
το πιο κόκκινο άνθος της

Είναι ένα από τα ποιήματα που αφιερώνει ο Καρούζος στον ιδρυτή του Κόκκινου Στρατού και της Τέταρτης Διεθνούς, συμπεριλαμβανομένου και του ακροτελεύτιου ποιήματος Μια λάμψη που δεν έχει τέλος, που γράφτηκε λίγες μέρες πριν πεθάνει και χαρίζεται σ’ αυτόν που γράφει τις γραμμές τούτες.

Το 1960, ο Βαγγέλης Σακκάτος θα διωχθεί από την Ιερά Σύνοδο για την έκδοση του σημαντικού βιβλίου του Ανατόλυ Λουνατσάρσκυ Εισαγωγή στην Ιστορία των Θρησκευμάτων. Θα υποχρεωθεί να μεταναστεύσει στην Γερμανία, όπου θα μείνει 32 χρόνια εργαζόμενος σαν μηχανουργός. Δραστήριος στην κοινότητα των Ελλήνων μεταναστών, συνδικαλιστικό στέλεχος της IG Metall, ενεργός πάντα στις τεταρτοδιεθνιστικές γραμμές. Ιδιαίτερα, βρέθηκε στην πρώτη γραμμή της πάλης ενάντια στην χούντα. Και μετά την επιστροφή στην Ελλάδα, έμεινε και μένει δραστήριος σε όλα τα επίπεδα μέχρι τώρα.

Τελευταίος καρπός της συγγραφικής του εργασίας η έκδοση τριών αλληλένδετων τομιδίων πάνω στην Διαθήκη του Λένιν, Το Σοβιετικό Θερμιδώρ και Η Οκτωβριανή Επανάσταση – Η Ρόζα Λούξεμπουργκ, οι Σάιλοκ, οι αετοί και οι κότες. Ο ίδιος ο Σακκάτος τα ονομάζει “τριλογία”, τονίζοντας όχι απλά την χρονική διαδοχή έκδοσης αλλά την στενή αλληλοσύνδεσή τους. Πρωτοείδαν το φως στις φιλόξενες σελίδες της Εφημερίδας των Συντακτών, συχνά σε αντιπαράθεση με δημοσιεύματα που είχανε δημοσιευτεί στην ίδια εφημερίδα.

Ο τόνος συχνά έχει το ύφος πολεμικής για την διασαφήνιση της αλήθειας. Ο λόγος του Σακκάτου και στην τριλογία του αυτή, έχει το αλάτι του κεφαλλονίτικου χιούμορ και διαπνέεται από αυτό που ο ίδιος ο συγγραφέας ονομάζει “λασκαράτεια διάθεση φιλονικίας”.

Η “φιλονικία” αφορά την διαρκή διερώτηση γύρω από την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 που κάθε άλλο έπαψε με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991. Αντίθετα, μπορεί να διαπιστώσει κανείς ότι έχει ενταθεί διεθνώς αλλά, σε ένα βαθμό, και στην Ελλάδα. Πέρα από τις προθέσεις ή την ποιότητα των επιχειρημάτων των “διαφιλονικούντων”, δεν είναι τυχαίο ότι η διαμάχη συνεχίζεται. Δεν αφορά μόνο την αλήθεια για το παρελθόν αλλά για την δυναμική του παρόντος και το μέλλον της χειραφέτησης. Ο Οκτώβρης 1917 συνεχίζει να διαπερνά την εποχή μας και δεν μπορεί κανένας να τον θάψει ούτε ευλαβικά σαν μούμια σε μαυσωλείο ούτε με αποτροπιασμό σε Μουσείο Κέρινων Ομοιωμάτων.

Ο Βαγγέλης Σακκάτος τον υπερασπίζεται με πάθος. Επίκεντρο, της πρόσφατης τριλογίας του, είναι η περίφημη Πολιτική Διαθήκη του Λένιν, το Γράμμα προς το Συνέδριο που απέστειλε ο Λένιν στα τέλη του 1922–αρχές του 1923. Έμεινε στο σκοτάδι απαγορευμένη από την σταλινική γραφειοκρατία, το ΚΚΣΕ και τα κατά τόπους ΚΚ μέχρι το 20^ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ το 1956 και την λεγόμενη “Μυστική Έκθεση” του Χρουστσόφ κατά της κατ’ ευφημισμόν ονομαζόμενης “προσωπολατρίας του Στάλιν”.

Η κυκλοφορία της από την Αριστερή Αντιπολίτευση του Τρότσκυ στην 10^η επέτειο της Οκτωβριανής Επανάστασης το 1927 ήταν η τελευταία δημόσια εμφάνιση της μπολσεβίκικης Αντιπολίτευσης στην ΕΣΣΔ που αμέσως κατεστάλη και όσοι μοιράζανε τότε αντίτυπα της -όπως ο μέγας συγγραφέας Βαρλαάμ Σαλάμωφ- συνελήφθησαν και στάλθηκαν εξόριστοι σε γκούλαγκ.

Η ωμή λογοκρισία, σε βάρος του πρωτεργάτη της νίκης της Οκτωβριανής Επανάστασης, από επιγόνους που δημόσια τον προσκυνούσανε σαν είδωλο, ήταν ζωτική ανάγκη για την νομιμοποίηση της θερμιδωριανής γραφειοκρατίας που σφετεριζόταν την σοβιετική εργατική εξουσία. Δεν φανέρωνε μόνο την ρήξη ανάμεσα στον Λένιν και τον Στάλιν. Μαζί με τα άλλα τελευταία, επίσης απαγορευμένα, κείμενα του Λένιν για το γεωργιανό εθνικό ζήτημα και την ίδρυση της ίδιας της ΕΣΣΔ ή το για το κρατικό μονοπώλιο του εξωτερικού εμπορίου (τώρα μπορεί να τα βρει κανείς στον τόμο 45 των Απάντων) αποδεικνύουν την αγεφύρωτη ρήξη ανάμεσα στην Οκτωβριανή Επανάσταση που γέννησε και την ΕΣΣΔ από την μια, και τον σταλινισμό, την αντιδιεθνιστική πολιτική του και τα εγκλήματά του από την άλλη, που την διέλυσαν.

Αυτήν την αλήθεια υπερασπίζεται και αναδεικνύει ο Βαγγέλης Σακκάτος. Ενάντια στον ιστορικό αποπροσανατολισμό που ακόμα κυριαρχεί μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, παρ’ όλη την διάψευση του μύθου του “τέλους της Ιστορίας” από την ίδια την παγκόσμια καπιταλιστική κρίση, η πάλη για την καθολική ανθρώπινη χειραφέτηση, τον κομμουνισμό, απαιτεί όσο ποτέ μια πολιτική της αλήθειας.

Και όπως δεν παύει να διατρανώνει ο σύντροφος Βαγγέλης Σακκάτος: Μόνον η αλήθεια είναι επαναστατική.