της Κατερίνας Μάτσα
Ο θεσμός της Οικογένειας και η στάση του ΚΚΕ
Tο σύμφωνο συμβίωσης ομόφυλων ζευγαριών που ψηφίστηκε τελικά από την ελληνική βουλή είναι ένα νομοθέτημα άτολμο, κουτσουρεμένο και πολύ πιο πίσω απ’ όσα επαγγελόταν ο Σύριζα μέχρι να γίνει κυβέρνηση. Πάντως, στα θετικά του προσμετράται ότι ανοίγει το δρόμο για έναν αναγκαίο δημόσιο διάλογο με… “καινά δαιμόνια”.
Το σύμφωνο, με τη μορφή που έχει τώρα αποτελεί στην ουσία του ένα ιδιωτικό συμφωνητικό που για ν’ αποκτήσει και δημόσιο χαρακτήρα απαιτούνται πολλά, κατάθεση στο ληξιαρχείο, έκδοση προεδρικών διαταγμάτων και άλλα. Δεν καλύπτει ουσιαστικά, όχι μόνο την πιθανότητα υιοθεσίας παιδιών από ομόφυλα ζευγάρια, αλλά ούτε δίνει νομική προστασία για τα δικαιώματα των παιδιών που ήδη μεγαλώνουν σε ομογονεϊκές οικογένειες.
Είναι φανερό ότι η κυβέρνηση Σύριζα -με τον κυβερνητικό εταίρο της (ANEΛ) να καταψηφίζει- επιχείρησε να διαχειρισθεί “ριζοσπαστικά” ένα μείζον κοινωνικό ζήτημα, βάζοντάς το όμως στο κρεβάτι του Προκρούστη των συντηρητικών αντανακλαστικών της ελληνικής κοινωνίας. Για να αμβλύνει τις αντιστάσεις επικαλέστηκε την ανάγκη εναρμόνισης με την ευρωπαϊκή νομοθεσία και τον σεβασμό των δικαιωμάτων κοινωνικών ομάδων. Αυτό που δεν τόλμησε να κάνει είναι να αναγνωρίσει την αυτοδιάθεση στην ταυτότητα φύλου, προστατεύοντας ξεκάθαρα από την ομοφοβία και την έμφυλη βία, που έχουν πάρει τραγικές διαστάσεις. Παρ’ όλα αυτά ήταν ένα θετικό βήμα.
Η συζήτηση στη Βουλή, βέβαια, έφερε στην επιφάνεια και μια άλλη πτυχή του ζητήματος, τη στάση του ΚΚΕ, που μιλά στο όνομα της μαρξιστικής ορθοδοξίας. Καταψήφισε, λοιπόν, το ΚΚΕ, γιατί εν ολίγοις, αυτό το σύμφωνο, υπονομεύει το θεσμό της οικογένειας (πατέρας – μητέρα – παιδί) και δημιουργεί όρους για την υιοθεσία και την ανατροφή παιδιών από ομόφυλα ζευγάρια. Κατά το ΚΚΕ ο σεξουαλικός προσανατολισμός των ομοφυλόφιλων είναι “προϊόν πολλαπλών παθογενειών”, η δε συμβίωση ατόμων του ίδιου φύλου δεν παράγει κοινωνικά δικαιώματα. Αυτά γεννιούνται από το γάμο των ετερόφυλων ατόμων, απ’ τον οποίο προκύπτει η οικογένεια, μέσα στην οποία πρέπει να μεγαλώσουν τα παιδιά, τα οποία προκύπτουν από την σεξουαλική σχέση άντρα – γυναίκας.
Έτσι, το ΚΚΕ τάσσεται ανοιχτά υπέρ του θεσμού της οικογένειας, σε μια εποχή σαν την σημερινή, που ο θεσμός της οικογένειας βρίσκεται σε πλήρη παρακμή, υπακούοντας στις εξουσιαστικές λογικές της βιοεξουσίας που εντάσσει τη λειτουργία του στη διαδικασία της “κανονικοποίησης” των ατόμων και ολόκληρων πληθυσμών.
Ο θεσμός αυτός, διατηρώντας μια εμβληματική θέση στο τρίπτυχο πατρίς – θρησκεία – οικογένεια που έχει γίνει διαχρονικά σημαία κάθε φασιστικού καθεστώτος, εξασφαλίζει τον κοινωνικό έλεγχο των πληθυσμών και οδηγεί στον κοινωνικό αποκλεισμό κάθε μορφή “παρέκκλισης” από την κοινωνική νόρμα, λειτουργώντας, τελικά, ως θεματοφύλακας αυτής της νόρμας.
Κατά τον Ένγκελς, η οικογένεια είναι θεσμός της ταξικής κοινωνίας και θα πάψει να υπάρχει στην αταξική κοινωνία. Έλεγε, χαρακτηριστικά, ο Βίλχεμ Ράιχ, “η οικογένεια λειτουργεί σαν εργοστάσιο παραγωγής αυταρχικών ιδεολογιών και συντηρητικών ψυχικών δομών”.
Έχοντας σήμερα ένα παιδοκεντρικό χαρακτήρα (υπάρχει για να γεννά παιδιά), δημιουργεί, συνήθως, μια παγιδευτική εμπλοκή στη ζωή των παιδιών, τραυματίζοντάς τα από την πιο τρυφερή ηλικία τους και μεταδίδοντας σε αυτά τις αξίες της μικροαστικής υποκριτικής ηθικής, και τα πρότυπα μιας, έστω και ακρωτηριασμένης πατριαρχίας, που εξορίζει από τη λογική της κάθε τύπου “παρέκκλιση”, ιδιαίτερα αυτήν της ομογονεϊκής οικογένειας στις διάφορες μορφές και τους ποικίλους αστερισμούς της.
Οπωσδήποτε, οι οικογένειες των ομόφυλων ζευγαριών με τη λειτουργία τους επιβάλλουν στην κοινωνία την επανα – νοηματοδότηση της πατρικής και της μητρικής λειτουργίας και των αντίστοιχων ρόλων, αποσυνδέοντάς τα από την ταυτότητα του φύλου και τις κυρίαρχες κοινωνικές νόρμες. Κάνουν αναγκαίο τον επαναπροσδιορισμό των ίδιων των εννοιών της οικογένειας, της γονεϊκότητας, της συγγένειας, της σεξουαλικότητας, της ίδιας της έμφυλης διαφοράς που δεν υπακούει σε γονιδιακούς προσδιορισμούς, της διχοτομίας βιολογικού – κοινωνικού φύλου. Επιβάλλουν τον πιο σοβαρό προβληματισμό για τις νέες μορφές υποκειμενικότητας και κάθε είδους κανονιστική σταθερότητα. Άλλωστε απέναντι σε μια τέτοια σταθερότητα ορθώνεται το queer κίνημα σήμερα για να αντιπροτείνει μια διαρκή ρευστότητα, αποδομώντας σε όλα τα επίπεδα το δίπολο αρρενωπότητα – θηλυκότητα.
Σ’ αυτό το πνεύμα, όλοι οι σχηματισμοί μετεξέλιξης της παραδοσιακής οικογένειας θέτουν σε αμφισβήτηση, προκαλούν και παραβαίνουν την κοινωνική νόρμα της παραδοσιακής και της πυρηνικής οικογένειας. Συνιστούν, λοιπόν, εκ των πραγμάτων, ένα νεωτερισμό. Δεν συνιστούν, όμως μια επανάσταση στον ίδιο τον θεσμό, δεν τον ανατρέπουν, μολονότι, με την ύπαρξή τους, τον απειλούν. Άλλωστε, στη Γαλλία το σύμφωνο κοινής συμβίωσης (Pacs) έχει ψηφιστεί από το 1999. Θεσμοθετημένο είναι επίσης και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως και στην Αμερική, χωρίς αυτό να έχει “επαναστατικοποιήσει” τον θεσμό της οικογένειας.
Όπως, πολύ χαρακτηριστικά, λέει ο μαρξιστής ανθρωπολόγος Maurice Godelier: “Οι οικογένειες των ομοφυλόφιλων συνιστούν μια μεταμόρφωση της γονεϊκότητας, αλλά όχι μια επανάσταση. Όπως και οι άλλες, αυτές οι οικογένειες θέτουν το παιδί σε πρώτη μοίρα, κάνοντας διάκριση ανάμεσα στη σεξουαλική επιθυμία και την σεξουαλικότητα – αναπαραγωγή. Το γεγονός ότι η σεξουαλική επιθυμία στρέφεται προς πρόσωπα του ίδιου φύλου δεν μετατρέπει την ομοφυλοφιλία σε αρρώστεια, ούτε σε διαστροφή, αλλά μια άλλη, απλώς μορφή σεξουαλικότητας, εξίσου φυσική, όπως και η ετερόφυλη, όπως δείχνουν πρακτικές των συγγενέστερων στον άνθρωπο πρωτευόντων, όπως είναι οι χιμπαντζήδες και οι μπονόμπο”.
Όσο για τα παιδιά των ομογονεϊκών οικογενειών, τίποτε δεν αποδεικνύει ότι θα παρουσιάσουν ψυχολογικά προβλήματα μόνο και μόνο επειδή η οικογένειά τους είναι αυτού του τύπου, όπως υποστηρίζει το ΚΚΕ.
Έτσι κι αλλιώς όσο ο θεσμός καταρρέει οδηγώντας στη διάλυση της οικογένειας, έκφραση της κρίσης της κοινωνίας και του πολιτισμού, τόσο αυτή, όποια μορφή και αν έχει, γίνεται πηγή τεράστιων προβλημάτων στα μέλη της και πολύ περισσότερο στα παιδιά της, αναπαράγοντας στο εσωτερικό της την ίδια τη βία της ταξικής κοινωνίας. Είναι, λοιπόν, βαθιά συντηρητική η θέση του ΚΚΕ, δυσφημίζει τον μαρξισμό και συμβάλει, με τον τρόπο του, στην καλλιέργεια της ομοφοβίας και του ρατσισμού απέναντι στα άτομα με ιδιαίτερο σεξουαλικό προσανατολισμό (queer). Η προσέγγιση που κάνει στον παρακμασμένο θεσμό της οικογένειας βρίσκεται στον αντίποδα του μαρξισμού.
Γιατί, όπως έκανε καθαρό ο Ένγκελς στο κλασικό έργο του “Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους” η οικογένεια δεν αποτελεί το κύτταρο της κοινωνίας, ούτε τον ακρογωνιαίο λίθο της, η μορφή της αλλάζει σε συνάρτηση με τον τρόπο παραγωγής και το επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων. Ο άνθρωπος μπορεί να απελευθερωθεί από τα δεσμά της οικογένειας και της ταξικής καταπίεσης και να κάνει, μέσα από την διαρκή επανάσταση, το μεγάλο άλμα προς την παγκόσμια, αταξική κοινωνία του ελευθεριακού κομμουνισμού.
Δεκέμβριος 2015
